Γράφει η Βασιλική Καλογεροπούλου

Θεατρολόγος Msc 

Ένας σύλλογος, ένας τόπος, μια μεγάλη ιστορία

Σύνοψη

Στην οδυνηρή νεοελληνική ακαμψία της πνευματικής μας ζωής, η Παγκαλαβρυτινή Ένωση, στην υπεραιωνόβια πορεία της, διατηρεί ανέπαφες όλες εκείνες τις πάντα ζωντανές ηθικές και πνευματικές δυνάμεις, οι οποίες χάρισαν και χαρίζουν πρότυπα ζωής. Αποτελεί το πνευματικό και ηθικό στήριγμα κάθε Καλαβρυτινού. Τα μέλη της, οι φίλοι και οι συνεργάτες της, με αληθινά συγκινητική προσπάθεια, κρατούν ζωντανές τις ιστορικές και αρχαιολογικές αλήθειες του τόπου και συνάμα προτείνουν λύσεις σε καυτά προβλήματα της Επαρχίας Καλαβρύτων.

Ιστορικό

Αρχική ονομασία του συλλόγου:

«Σύλλογος των Εν Αθήναις και Πειραιεί Καλαβρυτινών» (1896).

Ενδιάμεση ονομασία:

«Σύλλογος Καλαβρυτινών» (1924).

Σημερινή ονομασία:

«Παγκαλαβρυτινή Ένωση» (1966).

Ιδρυτές της:

Τρεις διακεκριμένοι Καλαβρυτινοί: Ο Λεωνίδας Αναγνωστόπουλος, ο Λεωνίδας Γιαννακόπουλος και ο Γεώργιος Γεωργακόπουλος. Συνέλαβαν την ιδέα της ιδρύσεώς της και δραστηριοποίησαν και άλλους συμπατριώτες τους οι οποίοι κατοικούσαν σε Αθήνα και Πειραιά, για να την πραγματοποιήσουν 116 ολόκληρα χρόνια πριν και σε μία εποχή που το συλλογικό κίνημα βρισκόταν ακόμη στα σπάργανα.

Η σημερινή ονομασία, αποτελεί προϊόν της διορατικότητας του τότε τολμηρού, ενεργητικού και αποφασιστικού προέδρου της Π.Ε. στρατηγού δημ. Παναγόπουλου.

Όπως διαβάζουμε στον Πανηγυρικό Τόμο της Επετηρίδος Των Καλαβρύτων (Ε.τ.Κ.) –στην έκδοση της οποίας θα αναφερθούμε αργότερα- ο οποίος εξεδόθη το 1996, ο Δημ. Παναγόπουλος, διορατικός όπως ήταν, αντιλήφθηκε ότι η παρατηρούμενη δυσαρέσκεια και αναταραχή μεταξύ των μελών, από την όχι ικανοποιητική απόδοση των ενεργειών για τα θέματα της Επαρχίας και η σύσταση χωριστών για κάθε χωριό τοπικών Συλλόγων, θα κατέληγε τελικώς σε συρρίκνωση του κεντρικού συλλογικού οργάνου, έστρεψε τις προσπάθειες και τις ενέργειές του στη μετονομασία του συλλόγου σε Παγκαλαβρυτινή Ένωση, με στόχο αφενός να υπάρχει ένα σωματείο που να συμβολίζει το ενωτικό συλλογικό πνεύμα και αφετέρου να διατηρήσει ή να προσελκύσει ως μέλη του όσους Καλαβρυτινούς δε θα ήθελαν, για διάφορους λόγους, να καταστούν μέλη των τοπικών συλλόγων.

Στα τρία πρώτα άρθρα του καταστατικού της Π.Ε. τα οποία παρατίθενται αυτούσια στον ίδιο τόμο της Ε.τ.Κ., γίνονται σαφείς εκτός από την επωνυμία και οι σκοποί αλλά και τα μέσα προς επίτευξιν των σκοπών της Π.Ε.(βλέπε παρακάτω).

Η «Παγκαλαβρυτινή Ένωση», ως ιστορικό και πολιτιστικό σωματείο μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, αποτελεί παράδειγμα βιωσιμότητας άξιο θαυμασμού καθώς συνεχίζει την απρόσκοπτη πορεία της και την αξιόλογη δράση της με το ίδιο πάθος, συντηρώντας και προωθώντας το εναρκτήριο όραμα των προγόνων της, τη στιγμή που τα περισσότερα Σωματεία αυτού του είδους επιβιώνουν το πολύ λίγες δεκαετίες. Και παραμένει υπεραιωνόβιο πνευματικό βάθρο, όχι μόνο απανταχού των Καλαβρυτινών αλλά και των Ελλήνων εν γένει, καθώς πρωτοστατεί και στοχεύει ακατάπαυστα στην ανάδειξη της ιστορίας και του πολιτισμού του τόπου μας.

Αλλά το πιο σημαντικό, όπως θα αποδειχθεί στην πορεία της παρούσης σύντομης μελέτης μας, δεν είναι μόνο η ανάδειξη αλλά και η ουσιαστική δραστηριοποίηση του συλλόγου με μοναδικούς πόρους την αγάπη, την αφοσίωση και τις συνδρομές και δωρεές των μελών της.

Ως ιστορικό και πολιτιστικό σωματείο, επεδίωκε και επιδιώκει την ανύψωση του πατριωτικού πνεύματος και συμβάλλει στη μελέτη, την προβολή αλλά και την επίλυση πάσης φύσεως ζητημάτων της Επαρχίας Καλαβρύτων καθώς και στη συντήρηση του Πανελλήνιου Ηρώου της Αγίας Λαύρας, η αποπεράτωση του οποίου αποτελεί, θα έλεγε κανείς, το σήμα κατατεθέν της, μιας και αποτελεί δικό της επίτευγμα και έργο το οποίο συνδέεται άρρηκτα με τον πρώτο σκοπό και πρωτίστως όραμα των ιδρυτών της.

Για την επίτευξη των παραπάνω σκοπών και επιδιώξεων, η Π.Ε. χρησιμοποιούσε και χρησιμοποιεί κάθε νόμιμο και πρόσφορο μέσο, όπως ενδεικτικά: οργανώσεις συνεστιάσεων, χορών, διαλέξεων, συνεδρίων και εκδόσεις παντός είδους εντύπων ή και δημοσιογραφικών οργάνων κ.τ.λ.

Δύο από τα σοβαρότερα επιτεύγματα των Διοικητικών Συμβουλίων της Π.Ε. θεωρούνται  η έκδοση της ΕΠΕΤΗΡΙΔΑΣ ΤΩΝ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ (Ε.τ.Κ.) η οποία ήταν ετήσια και η έκδοση του ΠΑΓΚΑΛΑΒΡΥΤΙΝΟΥ ΒΗΜΑΤΟΣ (Π.Β.) η οποία ήταν τριμηνιαία.

Ο πρώτος τόμος της Ε.τ.Κ. εκδόθηκε το 1969, όταν η έδρα της Ένωσης ήταν στην οδό Αναξαγόρα 16 στην Αθήνα. Στον Πρόλογο της έκδοσης διαβάζουμε: Εις το βιβλίον τούτο θα καταχωρούνται άρθρα Καλαβρυτινού κυρίως ενδιαφέροντος γεωγραφικής φύσεως, εκπαιδευτικά, τουριστικά. Λαογραφικά, ιστορικά πάσης φύσεως, πλουτοπαραγωγικά κ.τ.λ. Επίσης άρθρα αφορώντα ιστορικά γεγονότα ή βιογραφίας διακεκριμένων ανδρών όλων των εποχών. Το βιβλίον τούτο, το οποίον θ` αποβή μέγα θεμέλιον της Παγκαλαβρυτινής Ενώσεως, φιλοδοξούμεν όπως το καταστήσωμεν – και ελπίζομεν να το επιτύχωμεν:

1. Προσφιλές ανάγνωσμα όλων των Καλαβρυτινών σπιτιών.

2. μαγνήτην έλξεως και ισχυροτατον κρίκον όλων των Καλαβρυτινών.

3. Ζώπυρον και κίνητρον των διανοουμένων και κατά προτίμησιν των εκ της Επαρχίας καταγομένων, ίνα μαζί με την πατριωτικήν των φλόγα εμφανίσουν το μορφωτικόν και διανοητικόν αυτών τάλαντον. 

Ένας σύλλογος, ένας τόπος, μια μεγάλη ιστορία

Εύκολα συμπεραίνει κανείς, ότι από πολύ νωρίς τα Διοικητικά Συμβούλια και τα μέλη της Π.Ε. είχαν εντοπίσει την ακαμψία της πνευματικής μας ζωής, τα αιτήματα του καιρού τους τα οποία συνεχίζουν να είναι και αιτήματα των δικών μας καιρών, δηλαδή πολλές δεκαετίες μετά, αιτήματα που όλοι τα έβλεπαν και τα ζούσαν και όλοι συμφωνούσαν πως περιμένουν μία επείγουσα λύση. Βλέποντας, λοιπόν, την επαρχία και στην προκείμενη περίπτωση την επαρχία των Καλαβρύτων ολοένα να ερημώνει, προέβλεψαν ότι η μόνη λύση είναι η πνευματική αποκέντρωση και η ισοτιμία του κέντρου, της πρωτεύουσας με την επαρχία, η αποτροπή της δραστηριότητας από τον υδροκεφαλισμό της Αθήνας. Δεν έμειναν, όμως, στη θεωρία και αυτό είναι το πιο σημαντικό. Έδρασαν! Δραστηριοποιήθηκαν και προχώρησαν στις εκδόσεις των παραπάνω εντύπων. Διότι σοφά και γρήγορα διαπίστωσαν πως η επιστροφή και το ενδιαφέρον για τις ρίζες μας, και κατά συνέπεια η προσπάθεια για εξεύρεση λύσεων στα προβλήματα που αντιμετωπίζει η επαρχία, μπορούσε να επιτευχθεί μόνο με την ενημέρωση του αναγνωστικού κοινού για όλα τα θέματα της επαρχίας Καλαβρύτων. Και για να ξεδιπλωθεί αυτό το ενδιαφέρον θα έπρεπε κατά κάποιο τρόπο οι Καλαβρυτινοί να «ξανααγαπήσουν» τον τόπο τους, μαθαίνοντας για την πλούσια ιστορία του, την αξία του, ώστε να κινητοποιηθούν. Γι’ αυτό και η έκδοση της Επετηρίδας  περιελάμβανε πλούσιο ιστορικό, λαογραφικό και θρησκευτικό περιεχόμενο. Δημοσίευε επιστημονικές μελέτες από εκλεκτούς πνευματικούς ανθρώπους και καλούσε τους διανοούμενους της επαρχίας να συμπαρασταθούν και να βοηθήσουν με όλη τους τη δύναμη για την αποστολή άρθρων, ερχόμενοι σ’ επαφή με τα λαϊκά στρώματα, να περισώσουν το άφθονο λαογραφικό υλικό, να στρέψουν το βλέμμα τους οι Καλαβρυτινοί της Αθήνας και την προσοχή τους στις ρίζες τους και στα χωριά τους, και να παλέψουν για την επίλυση των προβλημάτων των τόπων καταγωγής τους συλλογικά.

Με άλλα λόγια, όταν η Π.Ε. άρχισε την έκδοση της Επετηρίδας, απέβλεπε όχι μόνο στη διάδοσή της στον Καλαβρυτινό κόσμο αλλά πρωτίστως και πάνω από όλα στη συνένωση των πνευματικών δυνάμεων. Γιατί μόνο έτσι θα μπορούσε να κινητοποιηθεί και η Πολιτεία, να ενδιαφερθούν οι Κρατικές Υπηρεσίες και τα αρμόδια Υπουργεία. Τη στιγμή, μάλιστα, κατά την οποία ολόκληροι νομοί στερούνταν παρόμοιου πνευματικού οργάνου, όπως διαβάζουμε στον Πρόλογο της έκδοσης του 1973, «η μικρά επαρχία των Καλαβρύτων έχει να επιδείξει σειρά τόμων με πλούσιον εν πολλοίς περιεχόμενον, πλαισιουμένη και υπό νέων πνευματικών ανθρώπων και με φιλοδοξία να ερευνηθεί συστηματικότερα και επιστημονικότερα το παρελθόν και το παρόν της ενδόξου και ηρωϊκής επαρχίας».

Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι μεγάλα Πνευματικά Ιδρύματα της χώρας μας προμηθεύτηκαν την Ε.τ.Κ. αλλά και υπάρχουσες αξιόλογες βιβλιοθήκες εμπλουτίστηκαν μ’ αυτήν ενώ επίμονα αναζητείται από ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών. Τόσο η Ε. τ. κ. όσο και το Παγκαλαβρυτινό Βήμα αποστέλλονταν δωρεάν στα σχολεία, του Δήμους, τα δημοτικά διαμερίσματα και τους Ιερούς Ναούς της περιοχής των Καλαβρύτων.

Εννέα χρόνια μετά την πρώτη έκδοση της Επετηρίδας, ήδη από τις αρχές του 1973 και ανά τρεις μήνες, άρχισε να εκδίδεται το Παγκαλαβρυτινό Βήμα (Π.Β.), το πνευματικό βάθρο κάθε Καλαβρυτινού θα χαρακτήριζε κανείς, μια και σ’ αυτό το περιοδικό ζωντανεύουν ιστορικές και αρχαιολογικές αλήθειες, προτείνονται λύσεις σε καυτά προβλήματα του τόπου, γίνεται αισθητική ανάλυση των μνημείων, προβάλλονται και παρουσιάζονται βιβλία, συγγραφείς και θέματα γενικού καλαβρυτινού ενδιαφέροντος, ενώ γράφονται ακόμη και διαμαρτυρίες. Στο τεύχος 138, μάλιστα, πληροφορούμαστε ότι στη σύσκεψη του Δ.Σ. εκτός των άλλων εξετάσθηκε το έγγραφο που αφορά την βιντεοκασέτα που διένειμε στα σχολεία του Κράτους το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων και το οποίο περιέχει ελλιπή στοιχεία δια την Επανάσταση του 1821 και ιδιαίτερα δια την περιοχήν των Καλαβρύτων και τις Ιερές Μονές της Αγίας Λαύρας και του Μεγάλου Σπηλαίου για τους οποίους χώρους δε γράφει ούτε λέξη, και που η παράλειψη αυτή παραποιεί την ιστορική αλήθεια και προσβάλλει την Εθνική μνήμη και ιδιαίτερα του Καλαβρυτινούς οι οποίοι διέθεσαν τα πάντα για την πατρίδα μας και έχυσαν το αίμα τους για την ελευθερία του γένους από τον Οθωμανικό ζυγό, και που θα αναγνωσθεί η σχετική απάντηση στην ενέργεια αυτή. Και θα ήταν αδύνατο να μη προβεί σε μία τέτοια ενέργεια η Π.Ε. η οποία ως σωματείο, σύμφωνα με την εκδοθείσα το έτος 1915 δικαστική απόφαση, επεδίωκε και επιδιώκει όχι μόνο πολιτιστικούς και κοινωφελείς σκοπούς αλλά και εθνωφελείς. Όχι μόνο για την περιοχή των Καλαβρύτων αλλά και ευρύτερα για το Έθνος ολόκληρο. Γι’ αυτό και η μετονομασία της από Σύλλογος σε Ένωση, για να μην επικαλύπτονται οι επιδιώξεις της με τις επιδιώξεις των τοπικών συλλόγων, για την πληρέστερη προώθηση των ως άνω σκοπών της χωρίς αυτό, βεβαίως, να σημαίνει ότι δε συμπαρίσταται στους τοπικούς και κοινοτικούς συλλόγους της Επαρχίας Καλαβρύτων όποτε και εφόσον της ζητηθεί η βοήθεια.

Πολλές φορές, μάλιστα, εξέδωσε ψηφίσματα εκτός των άλλων και αγανάκτησης, όπως εκείνο για τις υπό των Τούρκων δολοφονίες Ελλήνων αξιωματικών στην Κύπρο, για την ίδρυση νομού Καλαβρύτων – Αιγιαλείας για την τόνωση της Επαρχίας, τη συγκράτηση του εκεί πληθυσμού και την αποφυγή της ερήμωσης της υπαίθρου. Έστειλε υπομνήματα στις αρμόδιες Κρατικές υπηρεσίες, θέτοντας με επιμονή υπόψη τους τα προβλήματα της επαρχίας στον τομέα της οδοποιίας για βελτίωση της γεωργίας, της κτηνοτροφίας και του τουρισμού προς αξιοποίηση, τονίζοντας προβλήματα σχετικά με την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και καταβάλλοντας συνεχώς κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε να κινεί το ενδιαφέρον των αρμοδίων.

Εδρεύοντας στην Αθήνα, προώθησε και προωθεί τη δράση της συστηματικά ερχόμενη σε ουσιαστική επαφή με το Κράτος βρίσκοντας πολλές φορές θετική ανταπόκριση στο να ενδιαφερθούν για τα προβλήματα της Επαρχίας. Γι’ αυτό και μέσω του Π.Β. το οποίο, όπως προαναφέρθηκε, έτυχε ευμενέστατης υποδοχής και το οποίο διαβάζεται όχι μόνο από τους πνευματικούς ανθρώπους, Καλαβρυτινούς και άλλους αλλά και από τους διαμένοντες στα χωριά της Επαρχίας, δημοσίευε και ενημέρωνε πάντοτε το αναγνωστικό του κοινό για όλα τα θέματα, και τα ευχάριστα και τα δυσάρεστα, όπως και για τις ενέργειες των Δ.Σ. της Π.Ε. προς τους αρμόδιους για την προώθηση αλλά και τη λύση ζωτικών προβλημάτων που αφορούν την Επαρχία.

Η δράση της Π.Ε. έχει ξεπεράσει τα σύνορα της χώρας μας και οι επαφές της με την ελληνική ομογένεια είναι υψίστης και ζωτικής σημασίας για το κοινωφελές έργο που προσφέρει. Εξάλλου, οι Έλληνες ομογενείς χαρακτηρίζονται από παρόμοιο υψηλό πατριωτικό φρόνημα ζώντας μακριά από την πατρίδας τους και δε θα μπορούσαν να μην έχουν συνάψει στενούς δεσμούς με ένα Σωματείο που συνδέει άρρηκτα την ύπαρξη και τη δράση του –σύμφωνα με τη συστατική του δικαστική απόφαση και το καταστατικό του– με πολιτιστικούς, κοινωφελείς αλλά και Εθνωφελείς σκοπούς.

Η Π.Ε είναι ένα σωματείο το οποίο συστηματικά κάθε χρόνο οργανώνει εθνικές και επετειακές εκδηλώσεις, τέλεση μνημόσυνων ενώ αποτίει φόρο τιμής προς τους αγωνιστές της ελευθερίας του Έθνους μας και ειδικότερα προς τους εκτελεσθέντας υπό των στρατευμάτων της εχθρικής κατοχής υπερχιλίων Καλαβρυτινών στις 12 Μαρτίου του 1943 στα Καλάβρυτα. Παρήγαγε δύο σημαντικές κινηματογραφικές ταινίες, στις οποίες παρουσιάζεται η συμμετοχή των Καλαβρύτων από τους προϊστορικούς χρόνους μέχρι σήμερα. Οργανώνει, συστηματικά, σχετικά συνέδρια και εκθέσεις. Παρακολουθεί, εντατικά και ακούραστα, τα διάφορα προβλήματα εκείνης της ιστορικής και μαρτυρικής περιοχής και αγωνίζεται για την επίλυσή τους.

Προσφάτως, και ύστερα από συντονισμένες και επίμονες προσπάθειες πολλών χρόνων καθώς και με προσφορές των μελών και των φίλων της, κατόρθωσε να αποκτήσει στο κέντρο των Αθηνών, επί της οδού Πατησίων 121, μία αξιοπρεπή και ανάλογη προς την ιστορική της αποστολή και τις δραστηριότητές της στέγη, την οποία ονόμασε «Παγκαλαβρυτινή Εστία», με σκοπό να δημιουργήσει, και έχοντας ήδη δημιουργήσει εκεί, ένα πνευματικό κέντρο για όλους τους απόδημους Καλαβρυτινούς και όχι μόνο. Και με μία βιβλιοθήκη η οποία διαθέτει ωφέλιμα βιβλία τόσο για τα μέλη της όσο και για τη σπουδάζουσα νεολαία και άλλους συμπατριώτες.

Γι’ αυτό, εξάλλου, και το 1996 βραβεύτηκε από το Ανώτατο Πνευματικό Ίδρυμα της χώρας μας, την Ακαδημία Αθηνών. Βραβείο, το οποίο κοσμεί το κέντρο της νέας της αίθουσας δίπλα στο λάβαρο της Αγίας Λαύρας (πιστό αντίγραφο). Σε μία αίθουσα όπου μπορεί να βρει κανείς πολλά ιστορικά βιβλία καθώς και όλα σχεδόν τα έντυπα της Ε.τ.Κ και της Π.Β., εκδόσεις στις οποίες αναφερθήκαμε εκτενώς, σοβαρότατα δείγματα της πνευματικής ζωής του τόπου μας, τα οποία προτρέπουν τους νέους μας να βοηθήσουν με πίστη και αγάπη, να συμπληρώσουν υπάρχουσες ελλείψεις και να προχωρήσουν αποτελεσματικά τις πνευματικές επιδιώξεις που έχει ανάγκη να φέρει σε πέρας η Π.Ε.

Η αναγνώριση της προσφοράς της Π.Ε. αποτελεί δικαίωση μίας επίπονης και πολυεπίπεδης προσπάθειας, την οποία συνεχίζουν και επεκτείνουν, ο σημερινός Πρόεδρος κ. Γεώργιος Μιλτ. Κοσμάς και τα μέλη του Δ.Σ., με μόνα εφόδιά τους τη φλόγα του Καλαβρυτινού πνεύματος, το πάθος της προσφοράς και την αταλάντευτη πίστη στις αρχές και αξίες που υπηρέτησε και υπηρετεί επί δεκαετίες ολόκληρες η Παγκαλαβρυτινή Ένωση.

Απόδειξη, η δημιουργία Διαδραστικής Δικτυακής Πύλης ψηφιακού πολιτιστικού περιεχομένου, με φορέα υλοποίησης την αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία «ΕΡΥΜΑΝΘΟΣ». Με εξουσιοδοτημένο, ως νόμιμο εκπρόσωπο στο έργο, τον Γ.Γ. του σημερινού Δ.Σ. της Π.Ε., κ Δημήτριο Βαρβιτσιώτη, έχουν ήδη γίνει οι απαραίτητες διαδικασίες και αναμένεται να δοθεί η έγκριση από τη «Ψηφιακή Σύγκλιση» για την έναρξη της ψηφιοποίησης προκειμένου να αξιοποιηθεί για τη διάχυση του σημαντικού ιστορικού αρχείου της Π.Ε. σε κάθε Καλαβρυτινό παγκοσμίως, σε κάθε μελετητή της Ιστορίας, σε κάθε ενδιαφερόμενο ο οποίος επιθυμεί να αναδιφήσει στις ιστορικές στιγμές και στη συμβολή των Καλαβρύτων για την ύπαρξη μιας Ελεύθερης Ελλάδας.