Γράφει ο Ορέστης Λαγκαδινός,

Δημοσιογράφος 

Σκουπίδια, χωματερές και ανακύκλωση

Είναι «κοινός τόπος» ότι σε όλη τη χώρα λειτουργούν εκατοντάδες ανεξέλεγκτες χωματερές στις οποίες εναποτίθενται και χρήσιμα υλικά και επιπλέον αποτελούν εστίες μόλυνσης. Ωστόσο, «χωματερές» έχουν καταντήσει στις μέρες μας όλοι οι δρόμοι, τουλάχιστον της Αθήνας, αφού οι κινητοποιήσεις των εργαζομένων στην αποκομιδή των σκουπιδιών έχουν γίνει πια δυστυχώς ένας «θεσμός»!

Οι εικόνες των δρόμων, με τα σκουπίδια σε ξεχειλισμένους κάδους, τα σκορπισμένα μπάζα σε δρόμους και πεζοδρόμια, μας παραπέμπουν στις κορεσμένες χωματερές και κανείς τελικά δεν γνωρίζει τι μέλλει γενέσθαι, παρά το γεγονός ότι οι εκάστοτε κυβερνήσεις συζητούν χωρίς τέλος και χωρίς αποτέλεσμα. Έτσι αυτό που βλέπουμε για τις «άρρωστες» πόλεις μας είναι ένα μέλλον όχι καθαρό, αλλά βρόμικο! Το θέμα βέβαια δεν είναι απόλυτα ταυτισμένο με τα προβλήματα των εργαζομένων, αλλά με το ανύπαρκτο όραμα των κυβερνήσεων σχετικά με την διαχείριση των απορριμμάτων στη χώρα μας. Οι μέχρι σήμερα πρακτικές των κυβερνήσεων παραμένουν ξεπερασμένες και επικίνδυνες για τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον. Σε όλες τις περιπτώσεις υπήρξαν επιλογές σπάταλες και σχεδόν πάντοτε  η πολιτεία βρέθηκε αντιμέτωπη με τις τοπικές κοινωνίες (π.χ. Κερατέα) που δεν επιθυμούν… σκουπίδια στην αυλή τους!

Το ζητούμενο σήμερα είναι η εναλλακτική διαχείριση ενός σημαντικού ποσοστού των αποβλήτων. Ένα ελάχιστο ποσοστό των απορριμμάτων στη χώρα μας ανακυκλώνεται ή κομποστοποιείται. Πράγμα που σημαίνει ότι ο συντριπτικός όγκος των απορριμμάτων καταλήγει στις χωματερές. Αλλά εκείνο που παρατηρεί κανείς είναι ότι χιλιάδες τόννοι απορριμμάτων και γενικώς αποβλήτων «θάβονται» σε ανεξέλεγκτους σκουπιδότοπους. Η πολιτεία, παρά τις εκάστοτε εξαγγελίες, παραμένει ανήμπορη να δώσει οριστική και αποτελεσματική λύση και ο οποιοσδήποτε «εθνικός σχεδιασμός» παραμένει γράμμα κενό περιεχομένου. Είναι αλήθεια ότι πολλοί περιβαλλοντικοί φορείς υποστηρίζουν ότι με ολοκληρωμένα προγράμματα εναλλακτικής διαχείρισης για όλα τα επιμέρους υλικά και σε συνδυασμό με την ενημέρωση και ενεργοποίηση των πολιτών μπορεί να αρχίσει να αντιμετωπίζεται σε μόνιμη βάση το πρόβλημα των σκουπιδιών.

Η λειτουργία των δεκάδων ανεξέλεγκτων χωματερών σε όλη τη χώρα αποτελεί μια μόνιμη απειλή για το φυσικό και δασικό περιβάλλον, αλλά οπωσδήποτε και για τη δημόσια υγεία. Δεν μπορούμε να αγνοήσουμε το γεγονός ότι πολλές πυρκαγιές ξέσπασαν σε χωματερές και κατέκαψαν χιλιάδες στρέμματα αγροτοδασικών εκτάσεων. Ωστόσο, πρέπει να λάβουμε υπόψη και το γεγονός ότι από τη φωτιά των σκουπιδιών εκλύονται στην ατμόσφαιρα διοξίνες και άλλες επικίνδυνες τοξικές ουσίες. Παρότι υπάρχει πάντα η απειλή της επιβολής προστίμων από την Ευρωπαϊκή Ένωση, δυστυχώς το ελληνικό κράτος δεν φαίνεται ότι είναι σε θέση να πραγματώσει τα όποια έργα διαχείρισης στερεών αποβλήτων και να επιβάλει τη λειτουργία τους.

Μέχρι σήμερα δεν καταφέραμε να βάλουμε κάποιες προτεραιότητες, παρότι η ευρωπαϊκή νομοθεσία μάς δεσμεύει να ακολουθήσουμε μια συγκεκριμένη ιεραρχία στη διαχείριση των απορριμμάτων, δίνοντας σημασία στην πρόληψη και τον περιορισμό των αποβλήτων, καθώς και στην επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση (συμπεριλαμβανομένης της κομποστοποίησης) και στην αξιοποίηση με ανάκτηση ενέργειας.

Ας λάβουμε υπόψη ότι οι ειδικοί διαχείρισης απορριμμάτων από όλο τον κόσμο επιδιώκουν να ανακαλύψουν χρυσό από τα σκουπίδια, σκάβοντας στους σωρούς των σκουπιδιών που έχουν επιχωματωθεί ανά τον πλανήτη για να ανακυκλώσουν τους όγκους των πλαστικών και άλλων υλικών που έχουν επισωρευτεί στις χωματερές αυτές εδώ και δεκαετίες και τα μετατρέψουν σε νέα προϊόντα είτε να τα εκμεταλλευθούν για την παραγωγή ενέργειας.

Δεν πρέπει επίσης να ξεχνάμε ότι πολλά κράτη υιοθετούν πρακτικές ενθάρρυνσης των πολιτών στο να ανακυκλώνουν ολοένα και μεγαλύτερες ποσότητες απορριμμάτων προτού αυτά καταλήξουν στον κάλαθο των αχρήστων. Εδώ στην Ελλάδα, αυτό το έργο έχει αναλάβει η ιδιωτική πρωτοβουλία και σε μικρότερη κλίμακα η τοπική αυτοδιοίκηση. Πολλές περιβαλλοντικές οργανώσεις αλλά και φορείς που δραστηριοποιούνται σε διάφορους τομείς της κοινωνικής ζωής, οργανώνουν προγράμματα σχετικά με την ευαισθητοποίηση των πολιτών για την προστασία του περιβάλλοντος. Κι αυτό είναι ένα πρώτο βήμα. Θα έπρεπε το κράτος να διαδραματίζει πρωτεύοντα ρόλο και να στηρίζει αυτές τις πρωτοβουλίες.

H έγνοια για το περιβάλλον είναι μια διαρκής διαδικασία και δεν τελειώνει ποτέ. Δεν πρέπει να τελειώνει ποτέ, αν λάβει κανείς υπόψη του ότι οι ποσότητες των απορριμμάτων προβλέπεται να αυξηθούν. Το ζητούμενο ωστόσο είναι να ανακυκλώνονται όσο γίνεται περισσότερα υλικά, π.χ. μέταλλα, γυαλί ή χαρτί είτε να αποτεφρώνονται με σκοπό την παραγωγή θερμικής ενέργειας. Βεβαίως ποικίλλουν οι πολιτικές που υιοθετούνται από τα κράτη, με χώρες, όπως η Ιαπωνία, η Ελβετία και η Δανία, να στέλνουν τα λιγότερα σκουπίδια στις χωματερές αναδεικνυόμενες σε «πρωταθλήτριες» της ανακύκλωσης. Και το παράξενο είναι ότι στις φτωχότερες χώρες οι χωματερές αποτελούν την κύρια μέθοδο διαχείρισης των απορριμμάτων.

Προσπάθειες επέκτασης της πρακτικής της ανακύκλωσης έχουν υιοθετήσει ακόμη και κράτη που δεν φημίζονται για φιλο-περιβαλλοντικές ευαισθησίες, όπως η Kίνα, όπου σε όλη την αχανή χώρα υπάρχουν οι σχετικοί κάδοι διαχωρισμού των σκουπιδιών και τα ανακυκλώσιμα απορρίμματα μεταφέρονται από μεσάζοντες οι οποίοι τα μεταφέρουν με τρίκυκλα και τα μεταπωλούν με το κιλό. Στη Νέα Yόρκη, ανακυκλώνεται ένα μεγάλο ποσοστό των σκουπιδιών –το μεγαλύτερο ποσοστό στη δυτική ακτή των HΠA– όπου το έργο της διακομιδής δίνει εισόδημα σε άστεγους και άλλες ευπαθείς κοινωνικές ομάδες. Στο Λονδίνο ανακυκλώνεται σχεδόν το 50% των σκουπιδιών και έχουν δοθεί στους κατοίκους τρεις διαφορετικού χρώματος κάδοι για να ανακυκλώνουν τα απορρίμματά τους. Mεγάλο μέρος των οργανικών απορριμμάτων μετατρέπεται σε λίπασμα και δίνεται με μικρό αντίτιμο για χρήση στους κήπους.

Στα παραμύθια οι αλχημιστές κατόρθωναν να μετατρέψουν το μόλυβδο σε χρυσό. Στις μέρες μας οι «απόγονοι» των αλχημιστών, όπως η General Electric, παράγουν ηλεκτρική ενέργεια από σκουπίδια. Είχα διαβάσει στην εφημερίδα «Καθημερινή» (22.5.2008) ότι η General Electric εργαζόταν για να βελτιώσει την τεχνολογία αεριοποίησης που συμβάλει στην καθαρότερη καύση του άνθρακα και στην μετατροπή των χωματερών σε «καθαρό» φυσικό αέριο. Στη διαδικασία περιλαμβανόταν η θέρμανση στερεών υλικών μέχρι τους 1,400 βαθμούς Κελσίου - θερμοκρασία πολύ υψηλότερη από έναν αποτεφρωτήρα - η οποία προκαλεί την μετατροπή του μεγαλύτερου μέρους της ύλης σε αέρια κατάσταση. Το αέριο που δημιουργείται είναι ένα συνθετικό καύσιμο, απαλλαγμένο αρκετά από ρυπαντικές ουσίες και ικανό να χρησιμοποιηθεί σε τουρμπίνα ηλεκτρικής ενέργειας.

Τα συστατικά που δεν γίνονται αέρια, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων μετάλλων και ανόργανων ουσιών μετατρέπονται σε υγρά και όταν ψύχονται γίνονται έλκυσμα [=αυτό που σύρεται], μια σταθερή βραχώδης ουσία. Η σταθερότητα αυτού του υλικού σημαίνει ότι μπορεί άνετα να χρησιμοποιηθεί ως υλικό κατασκευής. Η πρόκληση, ωστόσο, έγκειται στο κατά πόσο η διαδικασία αυτή μπορεί να λειτουργήσει με ομοιογένεια σε όλες τις φάσεις της, όταν πρόκειται μάλιστα για το συνονθύλευμα των σκουπιδιών που περνάνε μέσα από τα φορτηγά απορριμμάτων. Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις έχουν επικρίνει την αποτέφρωση απορριμμάτων, διαδικασία κατά την οποία εκλύονται μολυσματικά αέρια στην ατμόσφαιρα και δημιουργούνται στάχτες που μπορεί να αποβούν επικίνδυνες για την υγεία.

Πολλές εταιρείες στον κόσμο, όπως η Waste Management Inc, η μεγαλύτερη αμερικανική εταιρεία διακίνησης απορριμμάτων ήδη παράγουν ενέργεια από τα σκουπίδια με την αποθήκευση μεθανίου. Ωστόσο, οι περισσότεροι ειδικοί επί του θέματος συμφωνούν ότι η μέθοδος της αεριοποίησης είναι καλύτερη από την παραγωγή μεθανίου διότι μειώνεται κατά πολύ η χρήση γης για την απόρριψη σκουπιδιών.

Όλα αυτά φαντάζουν περίεργα και «τρελά» για μας που ζούμε σε μια χώρα ευλογημένη από τους θεούς και που θα έπρεπε να έχει σαν χαρακτηριστικό της την αγάπη της για το περιβάλλον και την έγνοια της για την προστασία του.