Το δάσος της Φολόης αναφέρεται ήδη από τη μυθολογία ως πυκνό και σκοτεινό δάσος που κατοικούνταν από Κενταύρους, ώσπου τους εξόντωσε ο Ηρακλής. Στο δάσος της Φολόης ο Ηρακλής αιχμαλώτισε τον Ερυμάνθιο κάπρο. Η παρατήρηση των μεταβολών στο φυσικό κόσμο, μέσα στον κύκλο των εποχών, και η συμμόρφωσή του σε αυτές, αποτέλεσε για τον πρωτόγονο άνθρωπο θεμελιώδη προϋπόθεση για την επιβίωσή του. Την αέναη αυτή δύναμη ο άνθρωπος τη λάτρεψε και με τους μύθους του.

Οι Κένταυροι υπήρξαν πλάσματα της φαντασίας των αρχαίων Ελλήνων. Τέρατα, «μισοί άνθρωποι, μισοί άλογα, φυλή βάρβαρη, που καυχιότανε για τη δύναμή της». Ο Όμηρος στην Ιλιάδα τους περιγράφει σαν τριχωτούς ανθρώπους, αποκρουστικούς στην όψη, ενώ στην Οδύσσεια τους παρομοιάζει με τους Σάτυρους.

Ο πιο γνωστός Κένταυρος ήταν ο Χείρων, ο δάσκαλος των μεγαλύτερων ηρώων της ελληνικής μυθολογίας. Κατοικούσε στο Πήλιο και ήταν περίφημος για τις γνώσεις και τη σοφία του. Κοντά στον Κένταυρο Χείρωνα μεγάλωσε, θρεμμένος με αίμα λιονταριού και μεδούλι αρκούδας, ο Αχιλλέας και κοντά του έμαθαν την πολεμική τέχνη, τη μουσική και το κυνήγι οι μεγαλύτεροι ήρωες.

Ο μύθος των Κενταύρων ήταν διαδομένος σε πολλά μέρη της Ελλάδας, από τη Θράκη μέχρι την Πελοπόννησο, τη Ρόδο και την Κύπρο. Οι Έλληνες πίστευαν ότι οι Κένταυροι ήταν άγριοι, μοχθηροί, επιθετικοί, ζηλόφθονοι, πολεμοχαρείς. Η δύναμή του ήταν τεράστια. Μετακινούσαν ογκόλιθους, βράχια και πελώριους κορμούς δέντρων, τα οποία εκσφενδόνιζαν στους εχθρούς τους. Αγαπούσαν όμως και τα γλέντια, το κρασί και τις διασκεδάσεις.

Πανέμορφες θνητές και αγνές νύμφες των ποταμών και των δασών έπεφταν θύματα του ερωτικού πόθου των κενταύρων! Υπήρχε όμως και μια δεύτερη φυλή Κενταύρων οι οποίοι κατάγονταν κατευθείαν από τους Ολύμπιους Θεούς. Οι Κένταυροι αυτοί ήταν πρόσχαροι, δίκαιοι, γεμάτοι γνώσεις, σοφία και αρετή. Φίλοι, σύμμαχοι, προστάτες, σύμβουλοι και δάσκαλοι των ανθρώπων. Κύριοι εκπρόσωποί τους εκτός από τον Χείρωνα, που ήταν γιος του Κρόνου και της νύμφης Φιλύρας, ήταν και ο Φόλος, γιος του Σιληνού και της νύμφης μελιάς.

Περίφημη, κατά τη Μυθολογία, είναι η Κενταυρομαχία, δηλαδή η μάχη μεταξύ των Κενταύρων και των Λαπιθών. Οι Κένταυροι, οι Λαπίθες και η Κενταυρομαχία, υπήρξαν από τα πιο αγαπητά θέματα των καλλιτεχνών της αρχαιότητας. Η αλλόκοτη όψη των μυθολογικών αυτών τεράτων, η αρπαγή των γυναικών, η φοβερή πολεμική σύγκρουση, ενέπνευσαν τους καλλιτέχνες, οι οποίοι δημιούργησαν έργα απαράμιλλου αισθητικού κάλλους.

Στις μετόπες του Παρθενώνα και του Θησείου στην Αθήνα, στη ζωοφόρο τον ναού του Επικουρίου Απόλλωνα στις Βάσσες στην Πελοπόννησο και στο δυτικό αέτωμα του ναού του Δία στην Ολυμπία, απεικονιζόταν θαυμάσια η Κενταυρομαχία. Οι Κένταυροι ηττήθηκαν από τους Λάπιθες και κατέβηκαν στην Ηλεία και κατέλαβαν την περιοχή που σήμερα ονομάζεται Φολόη. Εκεί λήστευαν και φόνευαν τους περαστικούς.

Μπορεί οι Κένταυροι να ήσαν απλά και μόνο άριστοι ιππείς… Όσοι για πρώτη φορά έβλεπαν από μακριά ανθρώπους να ιππεύουν άλογα και να χάνονται στα δάση και στα ρέματα, τρομαγμένοι τους φαντάζονταν σαν τέρατα με ένα σώμα! ΟΙ Κένταυροι της Φολόης: Σώμα αλόγου μέχρι τον τράχηλο, χέρια και κεφάλι ανθρώπου.

Οι Κένταυροι είναι τα πνεύματα της καταιγίδας, που συσσωρεύονται γύρω από τις κορυφές των βουνών. Ο Κένταυρος Φόλος ήταν φίλος του Ηρακλή. Ο Φόλος είχε ορισθεί από τον προπάππου του να είναι φύλακας του μεγάλου πιθαριού με το κρασί των Κενταύρων. Το κρασί είχε προσφέρει ο θεός Διόνυσος, με εντολή να το φυλάξουν και να το ανοίξουν μόνο όταν εμφανιστεί ο Ηρακλής.

Ο Ηρακλής είχε πάρει από τον Ερύμανθο την εντολή να κάνει τον τέταρτο άθλο του, δηλαδή να συλλάβει ζωντανό τον Ερυμάνθιο κάπρο, που ζούσε στο όρος της Λαμπείας, στον Ερύμανθο.

Ο κάπρος κατέστρεφε τις περιοχές της Ψωφίδος (Αρκάδων) και των Λασιώνων (Ηλείων). Ο Ηρακλής πέρασε πρώτα από τη σπηλιάς του Κενταύρου Φόλου, προκειμένου να πάρει πληροφορίες σχετικά με το ζώο.

Ο Φόλος έτρωγε κρέατα ωμά, όπως όλοι οι Κένταυροι, αλλά για να ευχαριστήσει τον Ηρακλή του προσέφερε ψητά. Ο Ηρακλής ζήτησε κρασί αλλά όταν ο Φόλος θυμήθηκε την επιθυμία του Διονύσου, δίστασε3 να ανοίξει το πιθάρι, φοβούμενος τους άλλους κενταύρους. Κατόπιν προτροπής του Ηρακλή, άνοιξε το πιθάρι με το χιλιόχρονο κρασί και του έδωσε να πιει σε ασημένιο τάσι.

Η ευωδία του παλιού δυνατού κρασιού απλώθηκε γρήγορα στις ρεματιές και στο δάσος. Ο Φόβος του Φόλου δεν άργησε να επαληθευτεί: Δέντρα έτριζαν, καθώς οι Κένταυροι έφταναν στη σπηλιά για να αρπάξουν το κρασί… Η μάχη ήταν δύσκολη: Οι κένταυροι είχαν ταχύτητα αλόγου, υπερβολική δύναμη δισώματων θηρίων, με ανθρώπινη λογική και εμπειρία!

Ο Ηρακλής, με τα φαρμακερά βέλη, που είχε βάψει στο αίμα της Λερναίας Ύδρας, εξόντωσε πολλούς Κεντυαύρους. Ο Ηρακλής, χωρίς να το θέλει, πλήγωσε το Χείρωνα, τον φίλο του… Ο Χείρων δεν μπορούσε να θεραπευτεί μόνος του από την αγωνία του δηλητηρίου της Λερναίας Ύδρας και την ίδια στιγμή ήταν ανίκανος να πεθάνει με φυσικό τρόπο, αφού ήταν αθάνατος. Ζήτησε, λοιπόν, από τον Δία να τον απαλλάξει από την αθανασία του και τελικά πέθανε με φρικτούς πόνους…

Μία δοξασία αναφέρει ότι η κακοσμία από το υδρόθειο στις σπηλιές της λίμνης Καϊάφα οφείλεται στο ότι ο Κένταυρος Χείρωνας (ή, σύμφωνα με άλλη εκδοχή, ο Κένταυρος Νέσσος) έπλυνε σ’ αυτά τα ιαματικά νερά την πληγή που του είχαν προκαλέσει τα βέλη του Ηρακλή…

Κατόπιν, ο Ηρακλής επανήλθε στη Φολόη, όπου βρήκε το φίλο του Φόλο να πεθαίνει, μιας και στην προσπάθεια του να θάψει τους συγγενείς του Κενταύρους, επιχείρησε να περιεργαστεί ένα βέλος. Αυτό του ξέφυγε και τον τραυμάτισε και έτσι, από το δηλητήριο, πέθανε.

Τότε, ο Ηρακλής έθαψε τον Κένταυρο Φόλο μεγαλοπρεπώς, κοντά στο σημερινό χωριό Αντρώνι.

Για να τον τιμήσει έδωσε στο δάσος και στην περιοχή το όνομα Φολόη. Κατόπιν, ο Ηρακλής πήγε να κυνηγήσει τον Ερυμάνθιο κάπρο, ένα μεγάλο και άγριο αρσενικό αγριογούρουνο. Ο μύθος αυτός είναι μια αλληγορία για την προσπάθεια του ανθρώπου να περιορίσει τις καταστροφές των χειμάρρων και των ποταμών.

Η θεά Άρτεμη είχε χαρίσει στον Ερύμανθο ένα τεράστιο αγριόχοιρο. Από εκεί, ο αγριόχοιρος εξορμούσε σε ολόκληρη την περιοχή της Ψωφίδος και του Λασιώνα στην Πελοπόννησο, όπου τρομοκρατούσε και κατέστρεφε τα σπαρτά των χωρικών, ενώ με τους χαυλιόδοντές του ξέσκιζε όποιο ζώο έβρισκε μπροστά του.

Αυτό το αγρίμι ενοχλούσε ακόμη και τους Κενταύρους, οι οποίοι δεν μπορούσαν να το αντιμετωπίσουν όταν κατέβαινε για τροφή στο δάσος της Φολόης και για νερό στο φαράγγι. Ο Ευρυσθέας ανέθεσε στον Ηρακλή να συλλάβει τον κάπρο και να τον φέρει ζωντανό στο Άργος, βέβαιος ότι ο Ηρακλής δεν θα μπορούσε να τον πιάσει.

Ο ήρωας όμως, προτού βγει για κυνήγι, πέρασε από τον φίλο του Κένταυρτο Φόλο για να πάρει πληροφορίες για το άγριο ζώο. Ο Ηρακλής, παρά τις προσδοκίες του Ευρυσθέα, πέτυχε με τέχνασμα να οδηγήσει το ζώο από τις απόκρημνες πλαγιές του Ερυμάνθου στο φαράγγι της Φολόης, μεταξύ Αντρωνίου και Γιάρμενας, κοντά στο γεφύρι του Μπερή, που είχε φράξει με δίχτυ.

Έτσι το έπιασε!

Ο Ηρακλής πήρε στους ώμους του το άγριο γουρούνι ζωντανό και το μετέφερε στις Μυκήνες.

Όταν αντίκρισε ο Ευρυσθέας τον Ηρακλή φορτωμένο με τον κάπρο, κρύφτηκε σε ένα μεγάλο πιθάρι! Ο Ερυμάνθιος κάπρος βρισκόταν στις μετόπες του ναού του Διός στην Ολυμπία, στις παραστάσεις των Δώδεκα Άθλων του Ηρακλή. Ο μύθος αυτός συμβολίζει και την οργή της θεάς των δασών, της Άρτεμης, για όσους τα καταστρέφουν!

Ο Ερυμάνθιος κάπρος είναι ο ορμητικός ποταμός Ερύμανθος που, όταν κατεβάζει νερά και ξεχειλίζει, προκαλεί μεγάλες πλημμύρες και καταστροφές. Ο Ηρακλής συμβολίζει τον Ήλιο, που βγαίνει μετά την κακοκαιρία και καθιστά τον ποταμό Ερύμανθο χρήσιμο και αρδεύσιμο. Στην περιοχή της Φολόης, λόγω του δάσους και της βελανιδιάς, από τους αρχαίους χρόνους ήταν ανεπτυγμένη η χοιροτροφία.

Τα γουρούνια, μέχρι και τη δεκαετία του 1960, ήταν η κυριότερη τροφή των κατοίκων της Φολόης. Τα έσφαζαν την Τσικνοπέμπτη και τα έτρωγαν όλο το χρόνο, με τη δημιουργία του νόστιμου παστού.(τσιγαρίδες). Όταν φυσάει η θύελλά το χειμώνα στην περιοχή της Φολόης, ακόμη και σήμερα, λέγεται ότι «μουγκρίζει ο κάπρος»!