* της Ξένιας Κουτσογιάννη – Αύγουστος 2011

Στους δύσκολους καιρούς που περνάμε σαν χώρα και σαν πολίτες, είναι ιδιαίτερα θλιβερή η διαπίστωση ότι η διαπλοκή καλά κρατεί.

Με την ανεργία στο κόκκινο και την ατιμωρησία όσων διασπάθισαν ή καταχράστηκαν δημόσιο χρήμα, όσων χρησιμοποίησαν δημόσιες θέσεις για ίδιο όφελος και όσων «έγλυψαν το μέλι», είναι σχεδόν σοκαριστικό να έρχεται κανείς αντιμέτωπος, σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, ξανά και ξανά, με στημένα παιχνίδια

 διαπλοκής στο μεταίχμιο της νομιμότητας. Το θλιβερότερο δε όλων είναι το γεγονός ότι ακόμα και σήμερα, όλα αυτά τα ελεεινά παιχνίδια εξακολουθούν να παίζονται στις πλάτες χιλιάδων ανέργων που έχασαν τις δουλειές τους ακριβώς επειδή κάποιοι – λίγοι, πλούτισαν σε βάρος των πολλών.

Κοινωνική οικονομία

Όλες οι σύγχρονες οικονομίες και μεταξύ αυτών οι οικονομίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στηρίζονται στον τρίτο τομέα της οικονομίας – την λεγόμενη Κοινωνική Οικονομία. Στην Ελλάδα, που όλες οι «μόδες» έρχονται με χρονοκαθυστέρηση, ο τρίτος τομέας είναι ακόμα υποτονικός. Όμως, φαίνεται ότι πίσω από αυτή την καθυστέρηση κρύβονται κι άλλοι πολύ σοβαρότεροι λόγοι.

Το διεθνές σκηνικό

Σε παγκόσμιο επίπεδο, η ανάπτυξη του τρίτου τομέα αποτελεί μία πραγματικότητα με εκπληκτικές διαστάσεις. Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 1995 σε 22 χώρες, ο τρίτος τομέας αποτελεί μία «βιομηχανία» ύψους 1,1 τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Στις μη κερδοσκοπικές οργανώσεις απασχολούνται με πλήρη απασχόληση 19 εκατομμύρια άνθρωποι, ενώ ένα μεγάλο ποσοστό των πολιτών, που αγγίζει κατά μέσο όρο το 28% προσφέρει μόνιμα ή περιοδικά εθελοντική εργασία. Η συμβολή του Τρίτου Τομέα στις οικονομίες των χωρών αυτών φθάνει το 4,6% του Α.Ε.Π. με κορωνίδα την Ολλανδία, όπου ο Τρίτος Τομέας συμβάλλει στο Α.Ε.Π κατά 15,5%!

Σήμερα, παρότι δεν έχει υπάρξει ανάλογη έρευνα τέτοιας έκτασης, τα μεγέθη εκτιμώνται πολύ μεγαλύτερα. Τα πεδία δραστηριότητας που αναπτύσσονται οι οργανώσεις του Τρίτου Τομέα είναι κυρίως στον πολιτισμό, στην εκπαίδευση και στην έρευνα, στην υγεία, στην κοινωνική φροντίδα, στο περιβάλλον, στην υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στη φιλανθρωπία, στη διεθνή ανθρωπιστική και αναπτυξιακή βοήθεια. Ιδιαίτερα, η εκπαίδευση, η υγεία και η κοινωνική φροντίδα, αποτελούν τα κύρια πεδία δραστηριοποίησης των μη κερδοσκοπικών οργανώσεων σε παγκόσμιο επίπεδο.

Η απάντηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Όλα αυτά, τα οποία με τίποτα δεν μπορούν να χαρακτηριστούν «καπρίτσιο» και «παιχνίδι» κάποιων εκκεντρικών, όπως παρουσιάζεται στην Ελλάδα, ώθησαν την Ευρωπαϊκή Ένωση στην Δημιουργία του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου με μοναδικό στόχο την χρηματοδότηση του πολύ σημαντικού αυτού τομέα αφού είναι πέρα για πέρα διαπιστωμένο, ότι ο Τρίτος Τομέας της κοινωνικής οικονομίας συνεισφέρει σοβαρά όχι μόνον στην απασχόληση αλλά και στη γενικότερη κοινωνική προσφορά παρέχοντας υπηρεσίες που πολλές φορές ακόμα και τα ίδια τα κράτη αδυνατούν να προσφέρουν.

Το Ελληνικό σκηνικό

Στην Ελλάδα, ο Τρίτος Τομέας δεν είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένος. Αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι η Κοινωνία Πολιτών στη χώρα μας είναι μάλλον ατροφική, καθώς μία σειρά από πολιτικοί, πολιτισμικοί, οικονομικοί και κοινωνικοί παράγοντες όχι μόνον δεν ευνοούν αλλά συστηματικά σαμποτάρουν την ανάπτυξή της. Το γιατί, βρίσκεται πεντακάθαρα στην παθογένεια της Ελληνικής κρατικής μηχανής ή σ’ αυτό που συνηθίζουμε να ονομάζουμε «βαθύ κράτος».

Πολύ νωρίς, ήδη από την δεκαετία του ΄80, εγκάθετοι και παρακαθήμενοι ανακάλυψαν τον «πακτωλό» του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου και ρύθμισαν κατάλληλα τις μηχανές τους με μοναδικό στόχο την οικειοποίηση των πόρων που διέθετε. Στήθηκαν ΜΚΟ σφραγίδες, αποκρύφτηκε η πληροφορία από τους πραγματικούς δικαιούχους κι άρχισε ένα άνευ προηγουμένου φαγοπότι με τα χρήματα του κοινωνικού ταμείου να διοχετεύονται πότε στις τσέπες συνδικαλιστών (για το κοινωνικό έργο που προσέφεραν) και πότε για να κλείσουν τρύπες στο ίδιο το κράτος με αποκορύφωμα τα γνωστά σε όλους stage.

Tι άλλαξε

Όπως ήταν φυσικό, κάποια στιγμή η Κοινωνία Πολιτών ξύπνησε από τον λήθαργο, γεγονός στο οποίο βοήθησε η οριζόντια δικτύωση των ίδιων των οργανώσεων και κυρίως η δημιουργία του ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΥ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟΥ των Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών. Το ξύπνημα αυτό και κυρίως η διεκδίκηση των πόρων του ΕΚΤ δημιούργησε πληθώρα αναταράξεων. Οι «κουτόφραγγοι» – καθυστερημένα, έβαλαν για μια ακόμα φορά την Ελλάδα στο μικροσκόπιο και οι βολεμένοι έβαλαν τα δυνατά τους για να καταπνίξουν και να εξοντώσουν αυτό το νέο φρούτο που ήρθε να ξεσκεπάσει τις ανομίες χρόνων και να τους κλείσει τις κάνουλες του Ευρωπαϊκού χρήματος. Το πάρτι μοιάζει να τελειώνει.

Συκοφαντίες, στρεβλώσεις και κίτρινο παιχνίδι με τα media

Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι σαν κεραυνός εν αιθρία ήρθαν στο φως «ατασθαλίες» μη κερδοσκοπικών οργανώσεων και επιχειρήθηκε ένας γενικότερος επηρεασμός της κοινής γνώμης. Επιτροπή διαφάνειας της βουλής, άρθρα στις εφημερίδες και μια διάχυτη εντύπωση στον κόσμο ότι όταν λέμε ΜΚΟ, εννοούμε κλέφτες και καταχραστές. Το επικοινωνιακό τέχνασμα πέτυχε μεν, αλλά δεν πτόησε τις πραγματικές Οργάνωσης της Κοινωνίας Πολιτών που όχι μόνον συσπειρώθηκαν αλλά διεκδικήσαν με σθένος τους πόρους που δικαιωματικά τους ανήκουν.

Η απάντηση της ΕΕ

Μπορεί η κοινή γνώμη στην Ελλάδα να είναι ακόμα σαστισμένη, όμως στην Ευρωπαϊκή Ένωση κατάλαβαν πολύ καλά τι συμβαίνει. Απαίτησαν από την Ελλάδα να συμμορφωθεί και να διοχετεύσει τους πόρους του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου στους πραγματικούς δικαιούχους.

Και εγένετο «κοινωφελής εργασία»

Ένα πιλοτικό, καλοστημένο πρόγραμμα, που θα μπορούσε να αποτελέσει πρόδρομο για πολλά παρόμοια στο μέλλον αφού στην ουσία και κατά τα Ευρωπαϊκά πρότυπα, ωθεί τις Οργανώσεις Πολιτών να συνεργαστούν στενά με την τοπική αυτοδιοίκηση, προκειμένου να προκύψουν δράσεις προς όφελος των πολιτών. Όμως, ως πιλοτικό, το πρόγραμμα είχε «ατέλειες» που επέτρεψαν στους επιτήδειους να παρεισφρήσουν και να αρχίσουν για μια ακόμα φορά το γνωστό και προσφιλές τους πάρτι! Και λέμε «ατέλειες» και όχι «παράθυρα» γιατί δεν θέλουμε να πιστέψουμε ότι, παρά τα όσα τραβάει η χώρα κι ο καθένας από εμάς, το πρόγραμμα φτιάχτηκε με τρόπο που να εξυπηρετεί τη διαπλοκή.

Ο λύκος περπατησιά δεν αλλάζει

Στήθηκαν ΜΚΟ σε μια νύχτα, κομματικά και συνδικαλιστικά στελέχη ανέλαβαν δράση, δημοτικά συμβούλια χειραγωγήθηκαν, δήμαρχοι πουλήθηκαν και σαν αποτέλεσμα όλων αυτών για τις πραγματικές ΜΚΟ που στοχοποιούνται και ενοχοποιούνται συλλήβδην δε έμεινε παρά μονάχα το 5% του συνόλου του προγράμματος και η ρετσινιά ότι «τα φάγανε»!

Οι πρωταγωνιστές της διαπλοκής, για μια ακόμα φορά κατάφεραν να μοιραστούν την μερίδα του λέοντος και να προσαρμόσουν το πρόγραμμα στο γνωστό πελατειακό πολιτικό σύστημα που τόσα και τόσα τους έχει αποφέρει όλον αυτόν τον καιρό! Κατάφεραν να χρησιμοποιήσουν και πάλι τα φερέφωνα μέσα Μαζικής Ενημέρωσης προκειμένου να χύσουν το φαρμάκι τους, να στρεβλώσουν τη πραγματικότητα, να κερδίσουν εντυπώσεις και να δημιουργήσουν ερωτηματικά εκεί που δεν υπάρχουν. Αλλά πλέον οι Οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών είναι σε ετοιμότητα. Αργά ή γρήγορα το πάρτι θα σχολάσει!

Υπάρχει γιατρειά;

Είναι λυπηρό να κλείσει αυτό το άρθρο με τη διαπίστωση ότι σε τούτη εδώ την χώρα, η διαπλοκή ποτέ δεν πεθαίνει, μόνον λίγο καιρό ξαποσταίνει! Αλλά πραγματικά, όσο υπάρχουν Οργανώσεις που αγωνίζονται, προσφέρουν ουσιαστικό έργο, συσπειρώνονται και διεκδικούν για λογαριασμό των πολιτών, υπάρχει ελπίδα. Κι όσο υπάρχει ελπίδα, υπάρχει και γιατρειά. Το κράτος, βαριά άρρωστο και η κρατική μηχανή που αγκομαχά υπερφορτωμένη με κάθε είδους χρέη και χρεωκοπημένες πρακτικές, θα αλλάξουν θέλουν δε θέλουν. Τα θεριά της διαπλοκής συσπώνται και βρυχώνται επειδή διαβλέπουν τον θάνατό τους. Και μπορεί να μοιάζουν με την Λερναία Ύδρα αλλά το ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ της Κοινωνίας Πολιτών έχει προειδοποιήσει την ηγεσία του Υπουργείου Εργασίας (όσον αφορά στο συγκεκριμένο πρόγραμμα για την Κοινωφελή Εργασία) όπως έχει προειδοποιήσει κι άλλα Υπουργεία αλλά και την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση για προβλήματα αξιοπιστίας και τις νομικές τους συνέπειες.

Αργά ή γρήγορα θα αλλάξουμε απλά και μόνον επειδή οι παλιές συνταγές θα πάψουν να λειτουργούν.

Το αν βέβαια θα αλλάξει ο λύκος περπατησιά ή όχι αυτό, θα το δείξει η ιστορία.

* Ξένια Κουτσογιάννη, δημοσιογράφος – οικονομολόγος, μέλος ΕΣΗΕΑ, μέλος της ομάδας εθελοντών δημοσιογράφων του ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΥ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟΥ των Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών