Γράφει η Χριστίνα Ν. Χαραλαμποπούλου
Διεθνολόγος
“Ἐπειδὴ πᾶσαν πόλιν ὁρῶμεν κοινωνίαν τινὰ οὖσαν καὶ πᾶσαν κοινωνίαν ἀγαθοῦ τινος ἕνεκεν συνεστηκυῖαν (τοῦ γὰρ εἶναι δοκοῦντος ἀγαθοῦ χάριν πάντα πράττουσι πάντες), δῆλον ὡς πᾶσαι μὲν ἀγαθοῦ τινος στοχάζονται, μάλιστα δὲ καὶ τοῦ κυριωτάτου πάντων ἡ πασῶν κυριωτάτη καὶ πάσας περιέχουσα τὰς ἄλλας. Αὕτη δ’ ἐστὶν ἡ καλουμένη πόλις καὶ ἡ κοινωνία ἡ πολιτική”.[1]
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, Πολιτικά 1252a1–1253a5
Όπως στα Πολιτικά του Αριστοτέλη έτσι και στα Ηθικά Νικομάχειά του, ο μεγάλος φιλόσοφος αναφέρεται στην ύπαρξη πληθώρας επιμέρους κοινωνιών που εντάσσονται στο κυρίως σώμα της Πολιτείας. Όλες αυτές οι κοινωνικές όμαδες επιδιώκουν ένα διαφορετικό κατά περίπτωση συμφέρον.
Όμως, έχουμε διερωτηθεί ποτέ αν πράγματι όλες οι κοινωνικές όμαδες έχουν φωνή; Άραγε, υπάρχει έλλειμα εκπροσώπησης κάποιων ευπαθών ομάδων και γιατί συμβαίνει αυτό;
Όποιος εξετάζει το παραπάνω ερώτημα, θα διαπιστώσει μετα λύπης ότι μεγάλη μερίδα της κοινωνίας δεν αποτελεί ισόβαθμο κοινωνικό εταίρο στη δημόσια διαβούλευση εξαιτίας της απουσίας αντιπροσωπευτικών θεσμών των συγκεκριμενων κοινωνικών ομάδων. Παρατηρείται, λοιπόν, ότι οι μισθωτοί έχουν διαύλους συλλογικής εκπροσώπησης διαμέσου των συνδικάτων, των σωματείων και άλλων νομικών προσώπων, προκειμένου να προωθούν τα συμφέροντά τους . Ένας τυπικός και γενικά αποδεκτός ορισμός των συνδικάτων, σύμφωνα με τον Νίκο Παλαιολόγο είναι “αυτός των μαζικών εθελοντικών οργανώσεων των μισθωτών εργαζομένων που έχουν ως έργο τους την εκπροσώπηση, την προάσπιση και την προώθηση, των συμφερόντων των μελών τους.”[2] Εν συνεχεία, σωματείο συνιστά σύμφωνα με το άρθρο 78 του αστικού κώδικα “ η Ένωση προσώπων που επιδιώκει σκοπό μη κερδοσκοπικό αποκτά προσωπικότητα όταν εγγραφεί σε ειδικό δημόσιο βιβλίο (σωματείο) που τηρείται στο πρωτοδικείο της έδρας του. Για να συσταθεί σωματείο, χρειάζονται είκοσι τουλάχιστον πρόσωπα.”Στον αντίποδα εδράζονται οι άνεργοι, οι άστεγοι και οι ουσιοεξαρτώμενοι.
Με έκπληξη, λοιπόν, διαπιστώνεται ότι παρόλο που βρισκόμαστε εν μέσω οικονομικής κρίσεως και με την ανεργία να έχει σκαρφαλώσει στο 23,6%, έναντι 22,6% του προηγούμενου τριμήνου και 16,3% του αντίστοιχου τριμήνου του 2011 (σύμφωνα με το δελτίο τύπου που εξέδωσε η Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία για το Β τρίμηνο του 2012 στις 13-09-2012)[3], δεν έχουν συσταθεί συλλογικές οντότοτητες ανέργων προκειμένου να προβάλλουν τα αιτήματά τους και τις θέσεις τους. Αν και τον τελευταίο καιρό, όλο και περισσότερο λαμβάνονται κάποιες πρωτοβουλίες προς την κατεύθυνση της εκπροσώπησης και προκρισης των συμφερόντων των ανέργων, κάποια πρώτα βήματα προς την κατεύθυνση αυτή εντοπίζονται σε τοπικό επίπεδο, οι οποίες όμως αποτελούν προσπάθειες με ανεπίσημη χροιά περισσότερο, παρά μια ένωση προσώπων με πανελλαδική διάσταση.
Η έταιρη κοινωνική ομάδα η οποία βιώνει το έλειμμα της εκπροσώπησης στο δημόσιο διάλογο, είναι οι άστεγοι. Ο αριθμός των αστέγων αυξήθηκε κατά 25% τη διετία 2009-2011. Ο πληθυσμός των αστέγων αγγίζει περίπου τις 20.000 (με επιφύλαξη επειδή βασίζεται σε εκτιμήσεις) σύμφωνα με το μη κυβερνητικό οργανισμό Κλίμακα[4].Η τόσο μεγάλη αύξηση στα ποσοστά των αστέγων οφείλεται και στις τεράστιες διαστάσεις που έχει λάβει η οικονομική δυσπραγία στη χώρα μας το τελευταίο διάστημα, με αποτέλεσμα να πλήττονται και άτομα με μορφωτικό επίπεδο άνω του μετρίου και με προηγούμενο αξιοπρεπές βιοτικό επίπεδο.Τούτη η ομάδα ανθρώπων αποτελείτους νεοαστέγους οι οποίοι βρέθηκαν σε αυτήν τη δυσμενή θέση εξαιτίας μιας απόλυσης, απώλειας εισοδημάτων, έλλειψης στήριξης από το κοινωνικό περιβάλλον. Η φύση, όμως, του συγκεκριμένου τρόπου ζωής, χωρίς μια σταθερή εστία, ο φόβος του στιγματισμού τους απο την κοινωνία, οι αρμόδιοι φορείς σημειώνουν χαρακτηριστικα οτι η πλειονότητα των αστέγων φοβάται να δηλώσει τα στοιχεία τους, οδηγεί στην απουσία τους απο το τραπέζι της δημόσιας διαβούλευσης.
Μεγάλο κεφάλαιο στην έλλειψη εκπροσώπησης αποτελεί και η κοινότητα των ουσιοεξαρτημένων. Τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται μια συνεχής ανοδική πορεία στη χρήση ναρκωτικών με παράλληλη εκτίναξη των ποσοστών των νέων φορέων του ΗΙV στους τοξικομανείς κατά 1450% [5] !Βεβαίως, όμως, δε θα πρέπει να σταθούμε μόνο στο διόλου ευκαταφρόνητο θέμα των “εξαρτησιογόνων ουσιών” αλλά και των “εξαρτητικών συμπεριφορών”, όπως ενδεικτικά είναι ο τζόγος[6]. Όπως, λοιπόν, γίνεται κατανοητό,αυτή η κοινωνική ομάδα είναι αρκετά ευρεία και αποτελεί ένα ψηφιδωτό το οποίο συντίθεται από διαφορετικούς ανθρώπους με πολύπλευρα προβλήματα, όμως, με κοινό προσανατολισμό την εξάρτηση και τον εθισμό. Όπως εύκολα μπορεί να συμπεράνει κανείς, όλα τα προαναφερθέντα σε συνδυασμό με την άσχημη ψυχολογική ακόμη και σωματική κατάσταση που ενδύονται αυτοί οι άνθρωποι αποτελούν τροχοπέδη στην ανάπτυξη συλλογικών κινήσεων προς τη μεριά της αντιπροσώπευσης. Ένας άλλος ανασταλτικός παράγοντας προς αυτήν την κατεύθυνση είναι η ενδεχόμενη κοινωνική αμαύρωση των ατόμων που υπάγονται σε αυτήν την ευπαθή ομάδα.
Στον αντίποδα, η ευπαθής ομάδα των Α.Μ.Ε.Α έχει ισχυρή παρουσία στο χώρο της δημόσιας διαβούλευσης, γεγονός ιδιαίτερα ελπιδοφόρο και ευχάριστο. Συνοπτικά, θα πρέπει να ειπωθεί ότι πανελλαδικώς τα άτομα με αναπηρία αγγίζουν περίπου το 1.000.000 (περίπου το 10% του πληθυσμού), ενώ σε ευρωπαϊκό επίπεδο αγγίζει τα 37.000.000. Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας και οι κρατικοί φορείς υποστηρίζουν τα παραπάνω πληθυσμιακά μεγάθη καθώς δεν υφίσταται επίσημη καταμέτρηση. Επίσης, θα πρέπει να επισημανθεί οτι το 35% των ατόμων με αναπηρία έχει ως τόπο κατοικίας του την Αττική.[7]
Ο επίσημος φορέας που προβάλλει τα αιτήματα των ατόμων με αναπηρία και καταλαμβάνει το ρόλο του Κοινωνικού Εταίρου στη δημόσια διαβούλευση είναι η Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία με εναρκτήριο έτος δραστηριοποίησης το 1989. Αποτελεί αποκύημα διαφόρων οργανώσεων ατόμων με αναπηρία. Συνιστά “τριτοβάθμιο κοινωνικοσυνδικαλιστικό φορέα του αναπηρικού κινήματος της χώρας” με στόχο την απολύτως ενεργή παρουσία των ατόμων με αναπηρίες σε όλο το φάσμα του κοινωνικού ιστού. Δραστηριοποιείται σε εγχώριο αλλά και σε ευρωπαϊκό περιβάλλον.
Η ΕΣΑμεΑ εδράζεται σε 4 πυλώνες (όπως διατυπώνεται στον επίσημο ιστότοπο της):
-
Αυτο-εκπροσώπηση: Συνομοσπονδία διασφαλίζει, οι αποφάσεις να λαμβάνονται από τα ίδια τα άτομα με αναπηρία ή τους γονείς τους, σε περίπτωση που τα ίδια τα άτομα δεν μπορούν να εκπροσωπήσουν τον εαυτό τους.
-
Συμμετοχή: Η Συνομοσπονδία υποστηρίζει το δικαίωμα των ατόμων με αναπηρία και των οικογενειών τους να συμμετέχουν πλήρως στα κέντρα λήψης αποφάσεων, μέσω των αντιπροσωπευτικών τους οργανώσεων. Βασική αρχή που τη διέπει: “τίποτα που να αφορά στα άτομα με αναπηρία χωρίς τα άτομα με αναπηρία”.
-
Αλληλεγγύη: Η Συνομοσπονδία εργάζεται με στόχο την οικοδόμηση ενός ισχυρότερου και πιο ενωμένου αναπηρικού κινήματος, με ιδιαίτερη προσοχή στα άτομα με βαριές και πολλαπλές αναπηρίες και στα άτομα που υφίστανται πολλαπλές διακρίσεις.
-
Εταιρικότητα: Η Συνομοσπονδία δίνει ιδιαίτερη έμφαση στη συνεργασία με τους Κοινωνικούς Εταίρους και με τις οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών. Η σύναψη στενότερων σχέσεων με οργανώσεις που έχουν κοινούς στόχους αποτελεί σημαντική προϋπόθεση για την προώθηση των δικαιωμάτων ιδιαίτερα ευάλωτων ομάδων – πληθυσμού.[8]
Συμπερασματικά, η διαπίστωση ότι ένα μεγάλο ποσοστό των συνανθρώπων μας δεν του δίνεται βήμα για να διατυπώσει τα αιτήματά του και να αποκτήσει ενεργό ρόλο και λόγο στο δημόσιο διάλογο είναι κάτι παραπάνω από λυπηρό. Κάποιος θα μπορούσε να υποστηρίξει ότι δεν υπάρχει εκπροσώπηση αυτών των ομάδων διότι και οι τρεις ομάδες αποτελούνται από ανθρώπους που βιώνουν μια μη μόνιμη κατάσταση και θα επαναπροσδιοριστούν κάποια στιγμή. Ίσως να ισχύει και αυτό. Το ζητούμενο, όμως, όλων των πολιτών θα πρέπει να είναι ο πλουραλισμός της κοινωνίας, διαμέσου της δημιουργίας διαφόρων φορέων εκπροσώπησης για το διάστημα που κάποιοι από τους πολίτες θα αποτελούν μέλη κάποιας από τις τρεις ομάδες, προκειμένου ο διάλογος να καθίσταται γόνιμος και να διατυπώνονται λύσεις. Ο κοινωνικός προσανατολισμός θα πρέπει να οδεύει στη συναίσθηση του προβλήματος του κάθε συμπολίτη μας προκειμένου να του απλώσουμε το χέρι και να τον τραβήξουμε μακρυά από τον κοινωνικό αποκλεισμό και την περιθωριοποίηση στην οποία οδεύει με τάσεις γεωμετρικής πρόοδου.Διότι δεν πρέπει να ξεχνάμε ποτέ ότι μπορεί κάποια στιγμή ακόμη και εμείς οι ίδιοι να βρεθούμε στη θέση αυτών των ανθρώπων.
[1] Επειδή βλέπουμε οτι κάθε πόλη είναι μια μορφή κοινότητας και οτι κάθε κοινότητα έχει συσταθεί για χάρη κάποιου αγαθού (όλοι πράγματι πράττουμε όλα για χάρη εκείνου που νομίζουμε οτι είναι αγαθό), είναι φανερό οτι όλες μεν στοχεύουν σε κάποιο αγαθό, και , κυρίως δε η ανώτερη απ’ όλες τις άλλες και αυτή που περιέχει όλες τις άλλες (στοχεύει) στο ανώτερο απο όλα . Αυτή είναι λοιπόν η κοινότητα , η οποία καλείται πόλη, και η πολιτική κοινωνία.(μτφρ. Φιλολόγου Σπύρου Γ.Παπαϊωάννου)
[2] Έργασία και Συνδικάτα στον 21ο αιώνα,Νίκος Παλαιολόγος ,http://www.inegsee.gr/ereynes–meletes/meletes/Ergasia–kai–syndikata–ston-21o–aiwna.html
[3] http://www.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE/BUCKET/A0101/PressReleases/A0101_SJO01_DT_QQ_02_2012_01_F_GR.pdf
[4] www.klimaka.org.gr/newsite/downloads/astegoi_apotyposi_2011.pdf
[5] http://www.independent.co.uk/news/world/europe/the–women–greece–blames–for–its–hiv–crisis-7973313.html
[6] http://www.cityofathens.gr/katoikoi/eypatheis–koinonikes–omades/oysioeksartomenoi
[7] http://www.cityofathens.gr/eypatheis–koinonikes–omades/atoma–me–anapiries
[8] http://www.esaea.gr/index.php?module=pagemaster&PAGE_user_op=view_page&PAGE_id=8&thms=1
