Άντρη Γεωρνταμιλή
Επικοινωνία & Media
Τα Social Media
στην υπηρεσία των πολιτών και της κοινωφελούς εργασίας
Νέα εργαλεία, νέα προοπτική
Από τα ηλεκτρονικά έντυπα και τα blogs μέχρι τα forums, το Facebook, το Twitter ή τα μέσα διαμοιρασμού οπτικοακουστικού υλικού όπως το YouTube και το Flickr φαίνεται να ανοίγονται νέοι ορίζοντες αμφίδρομης επικοινωνίας, λιγότερο διαμεσολαβημένης ή και πλήρως αδιαμεσολάβητης. Πρόκειται για μια διαδικασία που φέρνει μια νέα κοινωνική δυναμική στην επιφάνεια μέσα από τα Social Media και έρχεται να ανταγωνιστεί τα παραδοσιακά και συχνά ξεπερασμένα μέσα επικοινωνίας και ενημέρωσης.
Ξεπερνώντας το χθες
Παρατηρούμε δε ότι στη σύγχρονη μαζική κοινωνία οι άνθρωποι ζουν στοιβαγμένοι στα αστικά κέντρα, μετακινούνται, εκπαιδεύονται, εργάζονται μαζικά, τρώνε, διασκεδάζουν, καταναλώνουν και φυσικά ενημερώνονται και πάλι μαζικά. Η κοινωνία και ιδίως οι πιο ευάλωτες ομάδες της υπήρξαν ως επί το πλείστον, ένα βουβό πλήθος που στερούνταν της ελάχιστης ουσιαστικής εμπλοκής στη δημιουργική διαμόρφωση της οικονομικής και κοινωνικοπολιτικής ζωής. Σε αυτό συνέβαλε σαφώς και η μονοπώληση της δημόσιας σφαίρας από τα μέχρι χθες κυρίαρχα δίκτυα μαζικής επικοινωνίας όπως η τηλεόραση, το ραδιόφωνο και ο Τύπος και μαζί οι χρόνιες παθογένειες που εντοπίζονται στο χώρο των ελληνικών ΜΜΕ. Σήμερα όμως, εν μέσω βαθειάς ύφεσης τα δίκτυα επικοινωνίας και συνεργασίας, τα προγράμματα κοινωφελούς εργασίας και εθελοντισμού και η ανάγκη κοινωνικής ευαισθητοποίησης και ανεύρεσης χορηγιών για την ενίσχυση όλων των παραπάνω είναι πιο αναγκαία από ποτέ. Σε αυτές τις προσπάθειες δεν θα μπορούσαν να μην κατέχουν εξέχουσα θέση τo διαδίκτυο και πιο ειδικά, ο ηλεκτρονικός Τύπος και τα social media που δικαίως τείνουν να λάβουν σημαντικότατο μερίδιο στην άσκηση επιρροής, στην ενημέρωση καθώς και την επικοινωνία μεταξύ πολιτών, ομάδων, οργανώσεων και επιχειρήσεων.
Διαδραστικότητα, συμμετοχή, διαμοιρασμός: τα όπλα για την κοινωνία των πολιτών
Είναι αλήθεια ότι η νέα γενιά του διαδικτύου φέρει μέσα της μια εξαιρετικά χρήσιμη καινοτομία. Δεν προσφέρει μόνο ευκολία πρόσβασης στο ψηφιακό σύμπαν της πληροφορίας, αλλά μας δίνει την πλατφόρμα πάνω στην οποία μπορούν να στηθούν οριζόντια μοντέλα επικοινωνίας και να υποστηριχθούν νέες δομές οργάνωσης των πολιτών. Και όλα αυτά με αρκετά μικρότερο κόστος σε σχέση με τις οικονομικές απαιτήσεις που είχαν ως τώρα τα παραδοσιακά Μέσα για να προβάλλουν σε συνέχεια και με συνέπεια διαφημίσεις υπηρεσιών και προϊόντων ή μηνύματα άλλων κοινωνικών φορέων. Όσο για τη φωνή του μεμονωμένου πολίτη μέχρι χθες ήταν εν πολλοίς καταδικασμένη στη σιωπή. Η διαδραστικότητα των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης λοιπόν, συμβάλλει δυνητικά στην αύξηση της συμμετοχής των πολιτών στο διαμοιρασμό της γνώσης και της τεχνογνωσίας, των νέων τεχνολογιών και των καινοτομιών σε τομείς όπως η οικονομία, η παραγωγή, η τέχνη και η επικοινωνία.
Κατ’ επέκταση, η σχέση πολιτών και οργανώσεων, πελατών και επιχειρήσεων αλλά και ισότιμων μελών ανάμεσα σε οργανώσεις και δίκτυα αποκτά άλλη δυναμική και εμπιστοσύνη. Η εμπλοκή των ατόμων, η ανάληψη πρωτοβουλιών και ευθυνών, η ανταλλαγή εμπειριών και απόψεων έρχεται να αντικαταστήσει τα κάθετα και κλειστά μοντέλα επικοινωνίας και τη σφιχτά γραφειοκρατική οργάνωση. Έτσι, μέλη Μ.Κ.Ο., συνεταιριστικές ενώσεις, μικροί παραγωγοί και κτηνοτρόφοι, εθελοντικές ομάδες, πολιτιστικοί σύλλογοι, καλλιτέχνες, τοπικές συλλογικότητες και άλλοι φορείς ή άτομα μπορούν να επεκτείνουν τη δραστηριότητά τους, να μεταδώσουν το λόγο και την εμπειρία τους και εν τέλει, να αναζητήσουν «followers» σε πραγματικό τόπο και χρόνο, συμπεριλαμβανομένων και των απαραίτητων χορηγών εφόσον δεν επιλέξουν την πλήρη αυτοχρηματοδότηση.
Και εγένετο… της πατάτας το κίνημα!
Μια χαρακτηριστική πρωτοβουλία που ξεκίνησε κάπως έτσι είναι η περίπτωση της Εθελοντικής Ομάδας Δράσης Ν. Πιερίας που ήρθε άμεσα σε επαφή με τους παραγωγούς πατάτας στο Νευροκόπι, προκειμένου οι δεύτεροι να τους διαθέσουν το προϊόν τους χωρίς μεσάζοντες και σε σαφώς πιο προσιτές τιμές. Μια ζωντανή και διαδραστική ιστοσελίδα, μια ηλεκτρονική πλατφόρμα για παραγγελίες και η συμμετοχή των ίδιων των παραγωγών και των καταναλωτών έκαναν το νέο να ταξιδέψει άμεσα, να συζητηθεί, να σχολιαστεί, να αναπαραχθεί και να βρει χιλιάδες υποστηρικτές. Η ιδέα έγινε πράξη και πρόταση με αποτέλεσμα νέοι καλλιεργητές να πράξουν αναλόγως και σταδιακά να διαμορφωθεί ένα ολόκληρο δίκτυο παραγωγών με το δικό του label «Χωρίς Μεσάζοντες» και με το πρώτο μνημόνιο συνεργασίας ήδη να υπογράφεται μεταξύ εθελοντικών ομάδων και παραγωγών.
Κοινωφελής εργασίας, Κοινωνική Οικονομία και Social Media
Εξίσου ωφέλιμα φαίνεται να είναι τα social media στην προώθηση των κοινωνικών φροντιστηρίων, των ανταλλακτικών παζαριών, της τράπεζας χρόνου, των προγραμμάτων κοινωνικού νομίσματος και άλλων παραδειγμάτων κοινωνικής οικονομίας. Πρακτικές άγνωστες στο μεγαλύτερο κομμάτι της κοινωνίας και κυρίως σε νέους και ανέργους μπορούν να διαδοθούν μέσα από ενεργά προφίλ, με καθημερινές ανανεώσεις και αναρτήσεις, με τη χρήση newsletters και την παρακίνηση των επισκεπτών να αφήνουν σχόλια και να προτείνουν σε «φίλους» να επισκεφθούν μια χρήσιμη για εκείνους σελίδα. Παραδείγματος χάριν, ένα πρόγραμμα για «Κοινωνικό Φροντιστήριο» μπορεί να διαδοθεί μέσα από το Facebook. Είναι εύκολο να χρησιμοποιηθούν υποβοηθητικά ακόμη και αναρτήσεις ηλεκτρονικών παραδόσεων μαθημάτων στο YouTube ή να προσεγγιστούν ενώσεις αδιόριστων εκπαιδευτικών, Τοπικές Ε.Λ.Μ.Ε, Σύλλογοι Γονέων & Κηδεμόνων και νεαροί μαθητές και μαθήτριες που άλλωστε καταναλώνουν πολύ χρόνο στο διαδίκτυο. Σε συνδυασμό με τη δημιουργία τράπεζας χρόνου κάτι τέτοιο θα σήμαινε και την αξιοποίηση ενός τεράστιου ανθρώπινου δυναμικού, νέων ανέργων, που λόγω καθίζησης της οικονομίας απορρίπτονται πλήρως από την παραγωγική διαδικασία.
Η αυτορρύθμιση του νέου μοντέλου επικοινωνίας ως όπλο για την επίτευξη στόχων
Είναι σαφές ότι όλοι αυτοί έχουν να κερδίσουν και να προσφέρουν πολλά εκμεταλλευόμενοι καταλλήλως τις δυνατότητες των social media. Εξίσου ωφελημένοι θα έβγαιναν και οι ίδιοι οι θεσμικοί φορείς, όπως Δήμοι και Οργανώσεις που με την καλύτερη ενημέρωση για τις δομές και τα προγράμματά τους θα μπορούσαν να μειώσουν ακόμη και δαπάνες αξιοποιώντας ορθότερα όλα τα παραπάνω. Ας εξηγηθούμε. Βασικότατο χαρακτηριστικό αυτού το ανοιχτού μοντέλου επικοινωνίας είναι η έννοια της ανατροφοδότησης του δικτύου. Είτε μέσω ηλεκτρονικών εφημερίδων που φιλοξενούν άρθρα γνώμης, έρευνες και ρεπορτάζ, είτε μέσα σε σελίδες κοινωνικής δικτύωσης, η δυνατότητα επεξεργασίας του υλικού από τρίτους, η ανάρτηση σχολίων, ερωτήσεων, απόψεων, παραπόνων και προτάσεων από επισκέπτες ή από ομότιμους συμμετέχοντες στο δίκτυο δίνει την ευκαιρία στο σύστημα αυτό να ανατροφοδοτείται και να ενημερώνεται διαρκώς. Με άλλα λόγια, αυτοβελτιώνεται μέσα από την πλατειά συμμετοχή των ανθρώπων που το χρησιμοποιούν. Ουσιαστικά, δεν τελειοποιείται απλά ένα μοντέλο επικοινωνίας, αλλά μέσω αυτής της τρόπον τινά συλλογικής διαδικασίας φτάνει κανείς πιο κοντά στον επιδιωκόμενο στόχο, την προσέλκυση νέων μελών, συνεργατών ή ακόμη και φίλων ή υποστηρικτών. Αναμφισβήτητα, και η προσέκλυση χορηγών γίνεται αμεσότερη. Εκείνοι επιτυγχάνουν να βελτιώσουν το κοινωνικό τους προφίλ, να διασυνδεθούν με φορείς και κοινωνικές ομάδες που αποτελούν το επιθυμητό target group για προϊόντα ή υπηρεσίες που προσφέρουν και οι χορηγούμενοι εξασφαλίζουν τους πόρους για την επιβίωσή τους.
Κάτι αλλάζει λοιπόν; Τι μπορούμε να ελπίζουμε τελικά από τα Social Media; Το σίγουρο είναι ότι πρόκειται για ένα εργαλείο από αυτά που ο σύγχρονος άνθρωπος δεν μπορεί πλέον καν να φανταστεί την έλλειψή του. Η απάντηση θα μπορούσε να είναι ότι αν ο Προμηθέας έφερε τη φωτιά στους ανθρώπους, τελικά ήταν στο χέρι τους πώς θα τη χρησιμοποιούσαν. Έτσι, το διαδίκτυο και τα social networks δεν ήρθαν να αντικαταστήσουν την πραγματική ζωή και να βυθίσουν τους ανθρώπους σε οθόνες και πληκτρολόγια. Ήρθαν για να επιταχύνουν την απελευθέρωση της πληροφορίας, της γνώσης και κάθε δημιουργικής δύναμης του ανθρώπου. Αρκεί κανείς να πλοηγηθεί, να πειραματιστεί, να δοκιμάσει και να εμπιστευθεί άλλους ανθρώπους.
