Γράφει ο Φίλιππος Μιχαλόπουλος

Οικονομολόγος

   «Για να γίνουν έργα μεγάλα, δεν φτάνει ένας μόνο να τα κάμει χρειάζεται η συνέργεια ολωνών»

Γιάννης Ψυχάρης, 1854-1929, Έλληνας φιλόλογος & λογοτέχνης

Σήμερα, αυτή η φράση είναι πιο επίκαιρη από ποτέ, λόγω της πολύπλευρης κρίσης που αντιμετωπίζουμε τα τελευταία  χρόνια. Μια εξαιρετική αλλαγή στη σύγχρονη κοινωνικοοικονομική κατάσταση, μπορεί να αποτελέσει και η δημιουργία συνεταιριστικών επιχειρήσεων, όπου χτίζουν τοπικές, στέρεες και ενδυναμωμένες οικονομίες.

Το 2012 αποτελεί μια χρονιά ορόσημο για την κοινωνική οικονομία, καθώς ανακηρύχθηκε από τον Ο.Η.Ε. ως το «Παγκόσμιο Έτος Συνεταιρισμών» με το σύνθημα «Οι συνεταιρισμοί χτίζουν έναν καλύτερο κόσμο» και γιορτάζεται παγκοσμίως το συνεταιριστικό μοντέλο διαχείρισης και οι αξίες που αντιπροσωπεύει στην κοινωνία, στην οικονομία, στο περιβάλλον και στον πολιτισμό. Γι’ αυτό το λόγο, είναι ευκαιρία για όλους μας να μάθουμε περισσότερα για τους συνεταιρισμούς, και γιατί όχι, να συμμετέχουμε ενεργά ή ακόμη και να συστήσουμε κάποιον για την εξυπηρέτηση του γενικότερου κοινωνικού – συλλογικού συμφέροντος.

Θα παρουσιάσουμε ένα σύντομο οδηγό για τις κοινωνικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις, τα γενικά χαρακτηριστικά τους, τα κίνητρα που δίνονται για τη σύστασή τους, τους οικονομικούς πόρους τους και τα βήματα που πρέπει κανείς να ακολουθήσει για να συστήσει μια τέτοια επιχείρηση. Προηγουμένως, όμως, θα κάνουμε μια μικρή αναφορά στο τι ακριβώς είναι οι ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ. και ποιες κατηγορίες υπάρχουν.

1. Τι είναι οι Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις (ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ.);

Οι ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ. είναι αστικοί συνεταιρισμοί κοινωνικού σκοπού και διαθέτουν εκ του νόμου την εμπορική ιδιότητα. Διοικούνται ισότιμα από τα μέλη τους και η λειτουργία τους βασίζεται στην επιδίωξη του συλλογικού οφέλους, ενώ το κέρδος τους προκύπτει από δράσεις που εξυπηρετούν αποκλειστικά το κοινωνικό συμφέρον. Προσφέρουν τη δυνατότητα στους ανθρώπους να εργάζονται μαζί και να συστήνουν βιώσιμες επιχειρήσεις οι οποίες δημιουργούν θέσεις εργασίας και προάγουν την ευημερία της κοινωνίας.

2. Ποιες είναι οι κατηγορίες των ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ.;

Όπως αναφέραμε στο προηγούμενο άρθρο, υπάρχουν τρεις κατηγορίες κοινωνικών συνεταιριστικών επιχειρήσεων. Αυτές είναι, οι Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις:

α) «Ένταξης»

Στόχος τους είναι η απασχόληση ή/και η επαναδραστηριοποίηση των πολιτών που είναι αποκλεισμένοι από την αγορά εργασίας. Αυτές οι ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ. ουσιαστικά αφορούν στην ένταξη των ατόμων στην οικονομική και κοινωνική ζωή, τα οποία ανήκουν στις ευάλωτες ομάδες πληθυσμού, και πιο συγκεκριμένα:

• άτομα με αναπηρίες και άτομα με ψυχικές παθήσεις

• εξαρτημένα ή απεξαρτημένα από ουσίες άτομα

• οροθετικοί

• φυλακισμένοι ή αποφυλακισμένοι

• ανήλικοι παραβάτες

• άνεργοι (νέοι, γυναίκες, άνω των 50 ετών), μακροχρόνια άνεργοι

• αρχηγοί μονογονεϊκών οικογενειών και μέλη πολύτεκνων οικογενειών

• γυναίκες θύματα κακοποίησης

• μετανάστες

• άτομα με θρησκευτικές ή πολιτισμικές ιδιαιτερότητες

• κάτοικοι απομακρυσμένων ορεινών και νησιωτικών περιοχών.

β) «Κοινωνικής Φροντίδας»

Στόχος τους είναι να καλύψουν εναλλακτικές μορφές παροχής υπηρεσιών και προϊόντων χαμηλού κόστους και υψηλής ποιότητας, έτσι ώστε να καλυφθούν βασικές ανάγκες που μέχρι σήμερα καλύπτονται με δυσκολία. Αυτές οι ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ. αφορούν, ουσιαστικά, στην παραγωγή και παροχή προϊόντων και υπηρεσιών κοινωνικού και προνοιακού χαρακτήρα, που απευθύνονται σε συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού, όπως:

• ηλικιωμένοι

• παιδιά και βρέφη

• άτομα με αναπηρίες & άτομα με χρόνιες παθήσεις.

γ) «Συλλογικού & Παραγωγικού Σκοπού»

Στόχος τους είναι να προάγουν το τοπικό και συλλογικό συμφέρον, την προώθηση της απασχόλησης, την ενδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής και της τοπικής ή περιφερειακής ανάπτυξης. Σε αυτές, αναμένεται να δραστηριοποιηθούν περισσότεροι άνεργοι νέοι επιστήμονες οι οποίοι μπορούν να προσφέρουν τα μέγιστα στην παραγωγή προϊόντων και στην παροχή υπηρεσιών σε τομείς, όπως:

• ο πολιτισμός

• το περιβάλλον

• η οικολογία

• η εκπαίδευση

• οι παροχές κοινής ωφέλειας

• η αξιοποίηση τοπικών προϊόντων

• η διατήρηση παραδοσιακών δραστηριοτήτων και επαγγελμάτων κ.ά.

3. Ποια είναι τα γενικά χαρακτηριστικά των ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ.;

•  Οι Κοιν.Σ.Επ «Κοινωνικής Φροντίδας» και «Συλλογικού και Παραγωγικού Σκοπού» πρέπει να διαθέτουν τουλάχιστον πέντε μέλη ενώ οι Κοιν.Σ.Επ. «Ένταξης» τουλάχιστον επτά μέλη.

•  Τα μέλη μιας Κοιν.Σ.Επ μπορεί να είναι είτε φυσικά πρόσωπα, είτε φυσικά και νομικά πρόσωπα. Η συμμετοχή, όμως, των νομικών προσώπων δε μπορεί να υπερβαίνει το ποσοστό του 1/3 των μελών της.

•  Δεν επιτρέπεται η συμμετοχή στην επιχείρηση των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α.) και των Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου (Ν.Π.Δ.Δ.) που υπάγονται σε αυτούς. Εξαίρεση αποτελεί η Κοιν.Σ.Επ. «Ένταξης», στην οποία μπορούν να συμμετέχουν ως μέλη Ν.Π.Δ.Δ., με έγκριση του φορέα που τα εποπτεύει.

•  Κάθε μέλος πρέπει να διαθέτει τουλάχιστον μία υποχρεωτική συνεταιριστική μερίδα και έως πέντε προαιρετικές συνεταιριστικές μερίδες.

•  Όλα τα μέλη έχουν δικαίωμα μιας ψήφου ανεξάρτητα από τον αριθμό των συνεταιριστικών μερίδων που διαθέτουν. Επομένως, λειτουργεί με βάση την αρχή «ένα μέλος – μια ψήφος».

•  Κάθε μέλος της Διοικούσας Επιτροπής πρέπει να είναι υποχρεωτικά και μέλος της επιχείρησης.

•  Μόνη η συμμετοχή ενός φυσικού προσώπου με την ιδιότητα μέλους – εταίρου σε μια Κοιν.Σ.Επ., δεν του προσδίδει εμπορική ιδιότητα και δεν δημιουργεί ασφαλιστικές ή φορολογικές υποχρεώσεις.

•  Μέλος μίας Κοιν.Σ.Επ δεν μπορεί να μετέχει σε άλλη Κοιν.Σ.Επ που έχει έδρα στην ίδια Περιφερειακή Ενότητα και τον ίδιο καταστατικό σκοπό.

•  Τα κέρδη της Κοιν.Σ.Επ. δε διανέμονται στα μέλη της, εκτός κι αν τα μέλη αυτά είναι και είναι εργαζόμενοι σε αυτήν.

•  Πέραν του ποσού που καταβάλλει για την απόκτηση της συνεταιριστικής μερίδας, τα μέλη της Κοιν.Σ.Επ. δεν έχουν καμία άλλη ευθύνη έναντι των δανειστών της.

•  Η διανομή των κερδών διατίθεται ποσοστιαία, ετησίως, ως ακολούθως:

• 5% για το σχηματισμό αποθεματικού (δεν υπόκειται σε φορολογία εισοδήματος).

• έως 35% διανέμεται στους εργαζομένους ως κίνητρο παραγωγικότητας (υπόκειται σε παρακράτηση φόρου, χωρίς άλλη φορολογική υποχρέωση).

• το υπόλοιπο (τουλάχιστον 60%) διατίθεται για τις δραστηριότητες της επιχείρησης, την επανεπένδυση και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας (δεν υπόκειται σε φορολογία εισοδήματος).

4. Ποια είναι τα κίνητρα που δίνονται για τη δημιουργία μιας ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ.;

•  Το ποσοστό των κερδών της Κοιν.Σ.Επ. το οποίο διανέμεται στους εργαζόμενους υπόκειται σε παρακράτηση φόρου εισοδήματος, σύμφωνα με τον εκάστοτε ισχύοντα φορολογικό συντελεστή του πρώτου (μετά από το αφορολόγητο ποσό) κλιμακίου εισοδήματος της κλίμακας της παραγράφου 1 του άρθρου 9 του ν.2238/1994, όπως ισχύει. Με την παρακράτηση του φόρου αυτού εξαντλείται η φορολογική υποχρέωση, όσον αφορά τα κέρδη της Κοιν.Σ.Επ. και των εργαζομένων της Κοιν.Σ.Επ. οι οποίοι ανήκουν στις ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού.

•  Οι εργαζόμενοι στις Κοιν.Σ.Επ, οι οποίοι ανήκουν στις Ευάλωτες Ομάδες Πληθυσμού και λαμβάνουν επίδομα πρόνοιας ή οποιαδήποτε άλλη παροχή, συνεχίζουν να εισπράττουν τις παροχές αυτές ταυτόχρονα με την αμοιβή τους.

•  Οι Κοιν.Σ.Επ. μπορούν να έχουν πρόσβαση στη χρηματοδότηση από το υπό σύσταση Ταμείο Κοινωνικής Οικονομίας και από το Εθνικό Ταμείο Επιχειρηματικότητας και Ανάπτυξης.

•  Οι Κοιν.Σ.Επ. μπορούν να εντάσσονται σε συγχρηματοδοτούμενα ευρωπαϊκά προγράμματα που υλοποιούνται από τη Γενική Γραμματεία Διαχείρισης Κοινοτικών και Άλλων Πόρων, από τον ΟΑΕΔ και άλλους συναρμόδιους φορείς.

•  Οι Κοιν.Σ.Επ. μπορούν να συνεργάζονται μεταξύ τους, να συμπράττουν και να συστήνουν κοινοπραξίες και συνεταιρισμούς.

•  Οι Κοιν.Σ.Επ. μπορούν να συνάπτουν Προγραμματικές Συμβάσεις με το Δημόσιο Τομέα, τον ευρύτερο δημόσιο τομέα και τους ΟΤΑ Α’ και Β’ βαθμού. Με αυτό τον τρόπο, δίνεται ουσιαστικά η δυνατότητα στις Κοιν.Σ.Επ. να γίνουν προμηθευτές του Δημόσιου Τομέα.

5. Ποιοι είναι οι οικονομικοί πόροι μιας ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ.;

Οι οικονομικοί πόροι μιας Κοιν.Σ.Επ. μπορούν να προέρχονται από:

•  το κεφάλαιο της επιχείρησης

•  τις δωρεές τρίτων

•  τα έσοδα από την αξιοποίηση της περιουσίας της

•  τα έσοδα από την επιχειρηματική δραστηριότητα της

•  τις επιχορηγήσεις από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, την Ευρωπαϊκή Ένωση, τους διεθνείς ή εθνικούς οργανισμούς ή Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης Α’ και Β’ βαθμού

•  τα κεφάλαια από κληροδοτήματα, δωρεές και παραχωρήσεις της χρήσης των περιουσιακών στοιχείων της.

Οι Κοιν.Σ.Επ. δύνανται να αναπτύσσουν συνέργειες με:

• ΟΑΕΔ

• Κέντρο Ερευνών Θεμάτων Ισότητας

• Εθνικό Ταμείο Επιχειρηματικότητας & Ανάπτυξης (ΕΤΕΑΝ Α.Ε.)

• Τράπεζες

• Κέντρα Επιχειρηματικής & Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΚΕΤΑ)

• Επιμελητήρια

• Αναπτυξιακές Εταιρίες

• Φορείς Συνοδευτικών & Υποστηρικτικών Υπηρεσιών

• Δομές Υποστήριξης Κοινωνικής Οικονομίας Ε.Υ.Δ. – EQUAL.

• Εθνικό Κέντρο Ευρωπαϊκού Προσανατολισμού.

6. Ποιες είναι οι απαραίτητες προϋποθέσεις και τα βήματα για την ίδρυση ενός ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ.;

Τα βασικά βήματα για την ίδρυση ενός συνεταιρισμού είναι η σύλληψη της ιδέας για το ποια θα είναι η δραστηριότητα της ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ., η έρευνα αγοράς σχετικά με τον τομέα της οικονομίας που θα λειτουργήσει, η εξεύρεση συνεταίρων, η επεξεργασία του επενδυτικού σχεδίου και του καταστατικού λειτουργίας του, η ιδρυτική συνέλευση, ο έλεγχος κατά τη σύστασή του και η εγγραφή των μελών ή του σχήματος στο Γενικό Μητρώο Κοινωνικής Οικονομίας.

7. Τι είναι το Γενικό Μητρώο Κοινωνικής Οικονομίας;

Το Γενικό Μητρώο Κοινωνικής Οικονομίας είναι ένα δημόσιο βιβλίο το οποίο τηρείται σε ηλεκτρονική μορφή. Στο Μητρώο εγγράφονται υποχρεωτικά οι Κοιν.Σ.Επ. Το Μητρώο τηρείται στο Τμήμα Μητρώου Κοινωνικής Οικονομίας της Διεύθυνσης Κοινωνικής Προστασίας του Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας. Η πρόσβαση σε αυτό γίνεται ατελώς από οποιονδήποτε ενδιαφερόμενο.

Μέχρι την έναρξη λειτουργίας της ηλεκτρονικής έκδοσης του Μητρώου, οι εγγραφές των Κοιν.Σ.Επ. γίνονται χειρόγραφα από το Τμήμα Μητρώου Κοινωνικής Οικονομίας. Με την εγγραφή στο Γενικό Μητρώο Κοινωνικής Οικονομίας, η Κοιν.Σ.Επ. αποκτά νομική μορφή και εμπορική ιδιότητα και οι ενδιαφερόμενοι φορείς έχουν δυνατότητα πρόσβασης στα χρηματοδοτικά εργαλεία του άρθρου 9 του Ν. 4019/2011. Ποια είναι αυτά τα χρηματοδοτικά εργαλεία;

Οι Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις δύνανται να έχουν πρόσβαση στη χρηματοδότηση από το Ταμείο Κοινωνικής Οικονομίας και από το Εθνικό Ταμείο Επιχειρηματικότητας και Ανάπτυξης (ΕΤΕΑΝ), καθώς επίσης μπορούν  να εντάσσονται στον Επενδυτικό Νόμο Ν. 3908/2011, για την «Ενίσχυση των Ιδιωτικών Επενδύσεων για την Οικονομική Ανάπτυξη, την Επιχειρηματικότητα και την Περιφερειακή Συνοχή».

8. Πού μπορεί να απευθυνθεί κάποιος για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα δικαιολογητικά και τα έντυπα για την εγγραφή στο Μητρώο Κοινωνικής Οικονομίας;

Στο Τμήμα Μητρώου Κοινωνικής Οικονομίας της Διεύθυνσης Κοινωνικής Προστασίας του Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας:

Ταχυδρομική Διεύθυνση: Πειραιώς 40, Αθήνα (2ος όροφος) Τ.Κ. 101 82.

Ιστοσελίδα: www.ypakp.gr

Τηλέφωνα και emails:

9. Πού μπορεί να απευθυνθεί κάποιος για τη ίδρυση/σύσταση μιας ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ. καθώς και για οποιαδήποτε άλλη πληροφορία;

Επίλογος

Από όσα έχουν ήδη αναφερθεί, συμπεραίνεται ότι, οι ενδιαφερόμενοι πριν από οτιδήποτε άλλο γραφειοκρατικό ή διαδικαστικό σχετικά με την ίδρυση μιας ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ., θα πρέπει να ξεκαθαρίσουν το αντικείμενο με το οποίο θα ασχοληθούν, να βρουν και να συμφωνήσουν με τους εταίρους στα επιμέρους μεταξύ τους θέματα και να εξασφαλίσουν πρωτίστως τους κατάλληλους ανθρώπους που θα συμμετέχουν στο συνεταιρισμό για την επίτευξη καλύτερων αποτελεσμάτων στην επιχειρηματική δράση.

Ο τομέας της Κοινωνικής Οικονομίας θεωρείται από όλους τους διεθνείς οργανισμούς ως μια εξαιρετική διέξοδος για το εντεινόμενο πρόβλημα της ανεργίας σε παγκόσμιο επίπεδο. Ήδη στις περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες του κόσμου, οι περισσότερες νέες θέσεις εργασίας δημιουργούνται στην Κοινωνική Οικονομία. Μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί τόσο στο εξωτερικό όσο και στην Ελλάδα, αποδεικνύουν τη μεγάλη ζήτηση για ειδικευμένο προσωπικό στον επαγγελματικό αυτό χώρο, μία τάση που αναμένεται να κινηθεί αυξητικώς τα επόμενα χρόνια.

Η κρίση στη χώρα μας θα μείνει για μεγάλο χρονικό διάστημα και κανείς δεν είναι σε θέση να κάνει μια ασφαλή πρόβλεψη για το πότε αυτή θα λήξει. Δεν πρέπει να μένουμε άπραγοι και να περιμένουμε μόνο από τους άλλους να πάρουν πρωτοβουλίες για την επιστροφή της ανάπτυξης και της ευημερίας στην Ελλάδα.

«Πρέπει να γίνουμε η αλλαγή που θέλουμε να δούμε», είπε κάποτε ο Μαχάτμα Γκάντι. Ας γίνουμε κι εμείς, επιτέλους, η αλλαγή που περιμένουμε να δούμε σε αυτόν εδώ τον τόπο, χωρίς να περιμένουμε τους άλλους να αλλάξουν τον κόσμο για εμάς!!

Αναφορές και χρήσιμες πηγές:

1. Νόμος 4019/2011  για την «Κοινωνική Οικονομία & Κοινωνική Επιχειρηματικότητα και λοιπές διατάξεις» που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ 216 στις 30/09/2011 (Συνημμένο ΦΕΚ), όπως τροποποιήθηκε από το Ν. 4052 (ΦΕΚ 41/1-3-2012), άρθρο 138, παράγραφος ΙΓ (για την τροποποίηση βλ. τις τελευταίες 2 σελίδες του ΦΕΚ).

2. Νόμος 3908/2011 «Ενίσχυση Ιδιωτικών Επενδύσεων για την Οικονομική Ανάπτυξη, την Επιχειρηματικότητα και την Περιφερειακή Συνοχή».

3. Νόµος 2238/1994 για την «Κύρωση του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήµατος» (ΦΕΚ Α’ 151/19.9.1994).

4. http://www.espa.gr/el/Pages/Default.aspx – (ΕΣΠΑ 2007-2013).

5. www.keko.gr  – (Ειδική Υπηρεσία για την Κοινωνική Ένταξη και την Κοινωνική Οικονομία).

6. http://www.esfhellas.gr – (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο).

7. http://www.oaed.gr – (ΟΑΕΔ).

8. http://www.kethi.gr – (Κέντρο Ερευνών Θεμάτων Ισότητας).

9. http://www.etean.com.gr – (Εθνικό Ταμείο Επιχειρηματικότητας & Ανάπτυξης).

10. http://www.pse.gr/node/89 – (Κέντρα Επιχειρηματικής & Τεχνολογικής Ανάπτυξης – ΚΕΤΑ).

11. http://www.europe-greece.com/anaptiksiakes.php – (Αναπτυξιακές Εταιρείες).

12. http://aeda.gr – (Αναπτυξιακή Εταιρεία Δήμου Αθηναίων).

13. http://www.eye-ekt.gr/(S(cvwjpw55s2hmqz555vbmdwn4))/eye/StaticPage.aspx?pagenb=51853 –

14. http://www.equal-greece.gr/mainlinks.asp?aa=5 – (Δομές Υποστήριξης Κοινωνικής Οικονομίας Ε.Υ.Δ. – EQUAL).

15. http://www.epanad.gov.gr/default.asp?pid=13&la=1 – (Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού»).