Γράφει ο Σταύρος Μαραγκός
Γεωλόγος – Γεωπεριβαλλοντολόγος
«Η ΔΕΗ δεν έχει άλλο λίπος να κάψει»… Τάδε έφη Αρθούρος Ζερβός Πρόεδρος της ΔΕΗ και ποιός μπορεί να τον κατηγορήσει… Οι τεράστιες οφειλές της επιχείρησης την αναγκάζουν να ανάγει τον λαό σε βασικό χρηματοδότη της. Αν και δεν πρόκειται για χρηματοδότηση αλλά για πραγματική αφαίμαξη. Είτε ιδιωτικοποιηθεί είτε όχι, η ΔΕΗ, όπως αναλύω σε προηγούμενο άρθρο, ο στόχος του να μετατραπεί ξανά σε μια επικερδή επιχείρηση αντιστρέφοντας μάλιστα τους ρόλους και να γίνει αυτή βασικός χρηματοδότης του λαού, δεν είναι πολύ μακρινός αρκεί να γίνουν ουσιώδεις, ριζικές και άμεσες αλλαγές.
Ο τρόπος λειτουργίας της ΔΕΗ είναι πολύ συγκεκριμένος και τα ποσά που διαχειρίζεται προκαλούν ίλιγγο. Με την είσοδο των ΑΠΕ δυναμικά και μαζικά στην αγορά τα ποσά τριπλασιάστηκαν και πλέον τα παιχνίδια που άρχισαν να παίζονται μάλλον δεν τα περίμενε ούτε η ίδια η ΔΕΗ. Ας δούμε σχηματικά την υφιστάμενη δομή της ΔΕΗ και πώς δημιουργήθηκαν συνοπτικά τα χρέη.
ΑΔΜΗΕ (Ανεξάρτητος Δημόσιος Μεταφορέας Ηλεκτρικής Ενέργειας)
ΛΑΓΗΕ (Λειτουργός της Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας)
Πολλά παράγωγα λοιπόν της υφιστάμενης δομής δημιουργούν οικονομική δυσλειτουργία στην επιχείρηση. Η άναρχη δόμηση της αγοράς των ΑΠΕ με ιλιγγιώδεις εγγυημένες τιμές (Feed in Tariffs), με πλήρη αναρχία στην πλήρωση του ηλεκτρικού χώρου, και με χιλιάδες έργα ανεκτέλεστα, λόγω έλλειψης ρευστότητας, κάτι που φυσικά οδήγησε σε δραματική μείωση μιας πολύ σημαντικής ανάπτυξης που θα βοηθούσε ΟΤΑ, Περιφέρειες (αντισταθμιστικά οφέλη) και κατ’ επέκταση το κράτος. Τα χρέη της ΔΕΗ προς τους παραγωγούς των ΑΠΕ είναι ήδη υπέρογκα. Εξαγωγές ρεύματος σχεδόν ανύπαρκτες, μιας και το διασυνδεδεμένο μας σύστημα δεν είναι επαρκές και τα μεγαλόπνοα σχέδια μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας κυρίως στο εξωτερικό όπως το «ΗΛΙΟΣ» κόλλησαν λόγω οικονομικής κρίσης, έλλειψης κεφαλαίων από ξένους επενδυτές και γραφειοκρατίας. Τέλος, το τεράστιο λάθος με το χαράτσι να εξαρτάται από τους λογαριασμούς της ΔΕΗ δημιούργησε το τελευταίο μεγάλο πλήγμα αφού εκατομμύρια λογαριασμοί ΔΕΗ παραμένουν απλήρωτοι και απλώς ρυθμίζονται σε βάθος χρόνου με αποτέλεσμα φυσικά το έλλειμμα της ΔΕΗ να μεγιστοποιείται. Φυσικά μια σειρά από έτερα προβλήματα πιο πολύπλοκα όπως: μισθολογικό κόστος, ΜΑΜΚ, μείωση παραγωγικότητας, φόροι από ρύπανση μέσω διοξειδίου του άνθρακα παραμένουν στην πρώτη γραμμή. Η ΔΕΗ υποστηρίζει την πλήρη και άμεση άρση οποιουδήποτε μηχανισμού που παρεμβαίνει και επιφέρει στρεβλώσεις στη χονδρεμπορική αγορά και δημιουργεί επιπλέον κόστος στον προμηθευτή (το οποίο μάλιστα δεν αντανακλάται στα υφιστάμενα μη-απελευθερωμένα τιμολόγια λιανικής).
Πιο συγκεκριμένα, ο σημαντικότερος μηχανισμός μέσω του οποίου δημιουργούνται στρεβλώσεις και διογκώνονται οι δαπάνες στη χονδρεμπορική αγορά είναι ο συνδυασμός του Μηχανισμού Ανάκτησης Μεταβλητού Κόστους (ΜΑΜΚ) όπως ισχύει σήμερα, με το μηχανισμό υποβολής των προσφορών έγχυσης, σύμφωνα με τον οποίο επιτρέπεται σε μονάδες του Συστήματος με ακριβό εισαγόμενο καύσιμο (φυσικό αέριο) να παραμένουν σε λειτουργία όταν δεν είναι απαραίτητες για την οικονομική κάλυψη των αναγκών του Συστήματος, υποκαθιστώντας μονάδες με φθηνό εγχώριο καύσιμο (λιγνίτη). Η κατάσταση αυτή έχει σαν αποτέλεσμα την υπέρμετρη επιβάρυνση των προμηθευτών ηλεκτρικής ενέργειας με αποτέλεσμα οι περισσότεροι τρίτοι προμηθευτές να έχουν διακόψει τη λειτουργία τους μέσα στο έτος (ENERGA, HELLAS POWER, REVMA ENA) αφήνοντας τη ΔΕΗ (ως de facto μοναδικός προμηθευτής) να αντιμετωπίζει σημαντικό πρόβλημα ρευστότητας και ραγδαία κλιμακούμενη δυσχέρεια στην εκπλήρωση των υποχρεώσεών της προς τρίτους, με αποτέλεσμα η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και η επικείμενη και πανθομολογούμενη ανάπτυξη μέσω ΑΠΕ να οδηγείται σε κατάρρευση.
ΕΠΙΠΡΟΣΘΕΤΩΣ ΠΑΡΑΤΗΡΟΥΝΤΑΙ :
(α) Το εξαιρετικά δυσμενές οικονομικό περιβάλλον, τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς, το οποίο έχει αυξημένους κινδύνους λόγω του υψηλού κόστους κεφαλαίου καθώς και δυσκολιών εξασφάλισης τραπεζικού δανεισμού λόγω των γνωστών προβλημάτων του χρηματοπιστωτικού τομέα.
(β) Η αυξητικά κλιμακούμενη διείσδυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο ενεργειακό μείγμα της χώρας, σύμφωνα με τους εθνικούς και ευρωπαϊκούς στόχους.
Συνεπώς γίνεται αντιληπτό ότι ναι μεν υπάρχουν πολύ σημαντικά χρέη αλλά σε καμία περίπτωση μη αναστρέψιμα και ειδικά όσο οι ΑΠΕ παραμένουν σε πρώτο πλάνο.
Η νέα αναδιαρθρωμένη αγορά ηλεκτρισμού:
Θα λειτουργεί με διαφάνεια και προβλεψιμότητα σε ικανό βάθος χρόνου προκειμένου να είναι ελκυστική για τις απαραίτητες νέες επενδύσεις. Παράλληλα θα τεθούν ισχυρά θεμέλια για την επίτευξη του στόχου μιας οικονομίας χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.
Θα ενισχύει την ανταγωνιστικότητα της Ελλάδας και θα ελαχιστοποιεί τις αρνητικές συνέπειες στο έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου της χώρας και θα δημιουργήσει χιλιάδες θέσεις εργασίες αλλά και μεγάλη ανάπτυξη.
Η συμπίεση του κόστους παραγωγής και προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας μπορεί να επιτευχθεί μέσω του ανταγωνισμού στις αντίστοιχες δραστηριότητες της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Ταυτόχρονα, ο ανταγωνισμός θα οδηγήσει σε επίπεδα τιμών που θα ενθαρρύνουν νέες επενδύσεις και θα προσελκύσουν νέα κεφάλαια, όπου και όταν η αγορά τα χρειάζεται. Απαραίτητη προϋπόθεση για να αναπτυχθεί ο ανταγωνισμός στις διάφορες δραστηριότητες της αγοράς είναι η πλήρης και ουσιαστική, απελευθέρωση των τιμολογίων προμήθειας σε όλες τις κατηγορίες καταναλωτών και σε όλες τις τάσεις (δηλ. χωρίς ρυθμιστικές παρεμβάσεις, παρά μόνο για τις ειδικές κατηγορίες «ευάλωτων» καταναλωτών οι οποίες καλύπτονται από τις ΥΚΩ).
Απαιτούνται διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις με σκοπό την εναρμόνιση της λειτουργίας της ελληνικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας με το πλαίσιο του «Ενιαίου Μοντέλου Ευρωπαϊκής Αγοράς Ενέργειας» (Target Model), συμπεριλαμβανομένων των διμερών συμβάσεων μεταξύ παραγωγών και προμηθευτών και της χρηματιστηριακής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Επιπλέον απαιτούνται πρόσθετες επενδύσεις σε έργα υποδομής, όπως επενδύσεις για την αύξηση των ηλεκτρικών διασυνδέσεων που θα διευρύνουν τη γεωγραφική αγορά της ηλεκτρικής ενέργειας, και συνεπώς και το πεδίο για περαιτέρω εμπορική δραστηριότητα και ανταγωνισμό. Σε πρώτο πλάνο η διασύνδεση Ελλάδας –Ιταλίας (έως το 2014) – Βουλγαρίας – Ρουμανίας και αργότερα με Γαλλία – Γερμανία.
Η ΔΕΗ υποστηρίζει πλήρως τον ανταγωνισμό σε όλο το φάσμα των διαθέσιμων ενεργειακών πόρων για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.
Ωστόσο, επαναλαμβάνω με έμφαση ότι οι επενδύσεις σε νέες μονάδες παραγωγής -είτε από τη ΔΕΗ είτε από οποιονδήποτε άλλο φορέα– μπορούν να καταστούν ελκυστικές και βιώσιμες μόνο με την επίτευξη της πλήρους και ουσιαστικής απελευθέρωσης της λιανεμπορικής αγοράς. Προς τούτο είναι απαραίτητο να διασφαλιστεί ότι τα τιμολόγια αντικατοπτρίζουν το πλήρες κόστος παραγωγής και προμήθειας. Θα χρειαστεί άρση των στρεβλώσεων και σταυροειδών επιδοτήσεων των τιμολογίων. Στο πλαίσιο των όσων προαναφέρθηκαν, τονίζουμε για μια ακόμα φορά τη σημασία της πλήρους και ουσιαστικής απελευθέρωσης των τιμολογίων.
Πρέπει να επιτύχουμε την ενίσχυση και πλήρη απελευθέρωση της αγοράς φυσικού αερίου στη χώρα, καθώς και τη διαφοροποίηση στο μέγιστο δυνατό βαθμό των πηγών φυσικού αερίου, τόσο για λόγους ασφάλειας εφοδιασμού όσο και για λόγους ελαχιστοποίησης της τιμής προμήθειας. Παράλληλα όμως εκτιμώ ότι πρέπει να υπάρξει συγκεκριμένο σχέδιο για την περαιτέρω αξιοποίηση των εγχώριων πηγών ενέργειας, η οποία δύναται να προσφέρει σημαντική ανακούφιση στο τρέχον έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου της χώρας.
A. Χονδρεμπορική αγορά
Σύμφωνα με τα παραπάνω η ΔΕΗ θεωρεί ότι απαραίτητη προϋπόθεση προκειμένου να ενισχυθεί ο ανταγωνισμός στη χονδρεμπορική αγορά είναι η πλήρης απελευθέρωση της λιανεμπορικής αγοράς χωρίς ρυθμιστικές παρεμβάσεις. Στο πλαίσιο αυτό η ΔΕΗ αναμένει την προγραμματισμένη απελευθέρωση των τιμολογίων λιανικής το αργότερο έως το τέλος του Ιουνίου του 2013 (όπως προβλέπεται από τους όρους του Μνημονίου με την Τρόικα).
Στο παραπάνω πλαίσιο και στο μεταβατικό στάδιο προς την πλήρη απελευθέρωση της αγοράς, η ΔΕΗ προτείνει την παραχώρηση ισχύος / ενέργειας μονάδων της σε τρίτους προμηθευτές, μέσα από διαφανείς «μηχανισμούς αγοράς», όπως π.χ. είναι οι δημοπρασίες «εικονικών σταθμών παραγωγής» (VPPs). Σημειώνεται ότι για την εφαρμογή των παραπάνω μηχανισμών υπάρχει συσσωρευμένη μακροχρόνια εμπειρία στις περισσότερες χώρες της ΕΕ, η δε εφαρμογή τους έχει το πλεονέκτημα ότι αποκαλύπτει μέσα από τη δημοπρασία / διαπραγμάτευση την πραγματική αξία της προς πώληση ηλεκτρικής ενέργειας.
B. Λιανεμπορική αγορά
1. Απελευθέρωση της αγοράς προμήθειας για όλες τις κατηγορίες καταναλωτών.
2. Η πρόταση της ΡΑΕ για πλήρη απεμπλοκή των δραστηριοτήτων προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας από την είσπραξη τελών υπέρ τρίτων (δημοτικός φόρος, δημοτικά τέλη, ΕΕΤΗΔΕ, τέλος ΕΡΤ, ΔΕΤΕ, κ.α.) είναι στη σωστή κατεύθυνση.
3. Η μείωση της εξαντλητικής φορολόγησης που εφαρμόζεται σήμερα στην ηλεκτρική ενέργεια (ΕΦΚ στο φυσικό αέριο ως πρώτη ύλη σε σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής, ΕΦΚ στο πετρέλαιο που χρησιμοποιείται στους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής της ΔΕΗ στα νησιά, ΕΦΚ στο ηλεκτρικό ρεύμα).
Η ΔΕΗ λοιπόν προχώρησε άμεσα και στα παρακάτω σημαντικά βήματα:
- Μείωση Δαπανών
- Απόσχιση Δικτύων – Δημιουργία ΑΔΜΗΕ, ΔΕΔΔΗΕ
- Υπογραφή νέας ΣΣΕ
- Σημαντική Βελτίωση παραγωγικότητας
- 700εκ ευρώ ετησίως από τις ΥΚΩ(λογαριασμοί ΔΕΗ) για διασύνδεση των νησιών μας και ξεκίνημα τεράστιων αναπτυξιακών έργων βασιζόμενα στις ΑΠΕ με άμεση ένταξη των νησιωτών μας στην Ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας.
- Αναβαθμίσεις δικτύου λόγω διείσδυσης των ΑΠΕ (1GW περίπου)
- Επενδύσεις καινοτομίας για υποδοχή των ΑΠΕ.
- Μεγάλες παροχές χαμηλής τάσης (χρηματοδότηση από ΕΣΠΑ).
- Συμφωνία για ιδιωτικοποίηση της ΔΕΠΑ ( ΕΣΟΔΑ ΑΠΟ ΤΟ 30% της πώλησης)
Συμπεράσματα
Η πλήρης και ουσιαστική απελευθέρωση της αγοράς (και, ειδικότερα, η πλήρης και ουσιαστική απελευθέρωση των τιμολογίων) είναι βέβαιο ότι θα έχει πολύ σημαντικές θετικές επιπτώσεις στο κόστος και στην ποιότητα της προσφερόμενης ηλεκτρικής ενέργειας σε μακροχρόνιο ορίζοντα με κυριότερο την ασφάλεια του επενδυτικού περιβάλλοντος και των εσόδων, την αληθινή απεικόνιση του κόστους, διαφάνεια και κατ’ επέκταση το σημαντικότερο: ΤΕΡΑΣΤΙΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΧΩΡΑ ΜΑΣ ΣΕ ΑΠΕ όπως ήδη έχουν εκφραστεί από ξένους μεγάλους επενδυτές οι οποίοι αναμφισβήτητα επιθυμούν την διείσδυσή τους στην αγορά ενέργειας της Ελλάδας καθώς αποτελεί μια από τις σημαντικότερες της Ευρώπης.
Υπάρχει μια δομική ασυμμετρία στην ενέργεια, λοιπόν, η οποία πρέπει να αποδομηθεί άμεσα με όλα τα προαναφερόμενα να λαμβάνουν χώρα και πολύ σύντομα μάλιστα. Στην Ελλάδα δεν θα υπάρχουν για πάντα οι Λιγνίτες, το Φυσικό Αέριο και το Πετρέλαιο και φυσικά δε θα υπάρξουν ποτέ Πυρηνικά βασικός ενεργοδότης άλλων ισχυρών χωρών που στρέφονται και αυτές στις ΑΠΕ. Συνεπώς η ΔΕΗ θα αναγκαστεί να στραφεί προς τις ΑΠΕ ως μοναδική και σωτήρια λύση για ολόκληρη την επιχείρηση αλλά και για την χώρα. Η ΔΕΗ μπορεί να αποτελέσει την απαρχή μιας πολύ μεγάλης οικονομικής επανάστασης της Ελλάδας που αυτή τη στιγμή μοιάζει με κάτι ουτοπικό αλλά, όπως προείπα, τα κεφάλαια που διαχειρίζεται η ΔΕΗ είναι πολλαπλάσια του χρέους της Ελλάδας. Ο καθένας ας βγάλει λοιπόν τα συμπεράσματά του για το τι χρειάζεται η ΔΕΗ. Τη λέξη ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ σκοπίμως δεν την ανέφερα, αλλά χρησιμοποίησα άλλες πιο «εύηχες» στα αυτιά κάποιων που τις δέχονται αδιαμαρτύρητα γιατί πολύ απλά δεν καταλαβαίνουν καν τη σημαίνει ιδιωτικοποίηση ή μερική ιδιωτικοποίηση και επίτευξη του στόχου της ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ και όχι της πλήρους καταστρατήγησης δημόσιων οργανισμών που δεν είναι πια επικερδής παρά μόνο επιζήμιοι. Απλώς ας αντιληφθούν όλοι ότι ο συγκεκριμένος δημόσιος οργανισμός αποτελεί μια από τις σημαντικότερες και ίσως η πιο σπουδαία διέξοδος της χώρας από την κρίση και φυσικά τον ΒΑΣΙΚΟΤΕΡΟ ΠΥΛΩΝΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ.
