Γράφει η Νάνσυ Οικονόμου

Πολιτικός Επιστήμων

Ο Παναγιώτης Μαρκοστάμος είναι ένας νέος άνθρωπος ιδιαίτερα δραστήριος και κοινωνικός με έντονη προσωπικότητα. Αντιμετωπίζει πρόβλημα όρασης, το οποίο δεν αποτελεί εμπόδιο για τους στόχους του και την καθημερινότητά του. Είναι πτυχιούχος Πολιτικών Επιστημών και Δημόσιας Διοίκησης του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και συμμετέχει ενεργά στα κοινά ως οργανωτικός γραμματέας της εθνικής ομοσπονδίας τυφλών, Γενικός Γραμματέας του πανελλήνιου συνδέσμου τυφλών, καθώς και αντιπρόεδρος του νομαρχιακού σωματείου ατόμων με αναπηρία στην περιφερειακή ενότητα Φθιώτιδος. Με μεγάλη μας χαρά, συναντήσαμε τον Παναγιώτη και μας παραχώρησε μια ξεχωριστή συνέντευξη για τη ζωή του, το θέμα της τυφλότητας και την έννοια του ατόμου με αναπηρία.

Παναγιώτη εσύ γεννήθηκες τυφλός. Ποιες είναι οι δυσκολίες για την ζωή ενός τυφλού ατόμου?

Η ζωή ενός τυφλού ατόμου εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Εγώ είχα την τύχη να εμφανιστεί το πρόβλημά μου σε μικρή ηλικία. Τονίζω ότι είχα την τύχη γιατί έμαθα από μικρός να ζω με το πρόβλημα όρασης και να λειτουργώ με αυτόν τον τρόπο. Ιδιαίτερα σημαντικό ήταν το γεγονός ότι οι γονείς μου με βοήθησαν σε μεγάλο βαθμό να προσαρμοστώ και δε με ξεχώρισαν από τα αδέρφια μου. Πάντα με ωθούσαν να κάνω πράγματα μόνος μου και κατάφερα να αυτονομηθώ και να ανεξαρτητοποιηθώ. Αυτό ήταν βασικό σημείο για την πορεία μου και την εξέλιξή μου. Έμαθα από μικρός να κινούμαι και να αυτοεξυπηρετούμαι και στην ουσία δεν είχα ιδιαίτερο πρόβλημα σε όλα τα επίπεδα της ζωής μου, στο σχολείο, στο πανεπιστήμιο, στη δουλειά μου, και γενικότερα στην καθημερινότητά μου. Έμαθα δηλαδή, να είμαι ανεξάρτητος, να παίρνω το λευκό μου μπαστούνι και να κινούμαι σε μια πόλη με όλες τις δυσκολίες που έχει για έναν τυφλό και πολλές φορές γίνεται απροσπέλαστη.

Αν ένα άτομο αντιμετωπίσει πρόβλημα όρασης σε μεγάλη ηλικία, τότε με κατάλληλες παρεμβάσεις από τις υπηρεσίες της κοινωνικής πρόνοιας θα μπορούσε να αντιμετωπίσει σε μεγάλο βαθμό το πρόβλημα. Δυστυχώς, τέτοιες ουσιαστικές παρεμβάσεις είναι σχεδόν ανύπαρκτες. Από κει και πέρα, σημαντικό είναι το κατά πόσο το άτομο δουλεύει με τον εαυτό του για να μπορέσει να εγκλιματιστεί στις νέες συνθήκες και φυσικά η θέληση του να έρθει σε επαφή με τους αρμόδιους συλλόγους για άτομα με αναπηρία, όπου πραγματικά θα μπορέσει να ωφεληθεί ψυχολογικά και να βοηθηθεί. Στον πανελλήνιο σύνδεσμο τυφλών από το 1990 και μετά, λειτουργεί υπηρεσία κινητικότητας προσανατολισμού και δεξιοτήτων καθημερινής διαβίωσης. Εκεί ο τυφλός ενήλικας θα μάθει να κινείται και να αυτοεξυπηρετείται. Λειτουργεί, επίσης, κοινωνική υπηρεσία που αποτελεί σημαντικό κομμάτι στην προσέγγιση νέων μελών και στην επανένταξή τους. Αυτά βέβαια, θα έπρεπε να τα παρέχει το κράτος που, δυστυχώς, δεν τα παρέχει. Το κρατικό κενό της παρέμβασης σε θέματα αναπηρίας, έχουν αναλάβει ουσιαστικά να καλύψουν οι φορείς αυτοοργάνωσης ατόμων με αναπηρία. Αξιοσημείωτο είναι ότι δεν χρηματοδοτούνται επαρκώς για να παρέχουν κοινωνικές υπηρεσίες στα μέλη τους και ψάχνουν να βρουν αλλού πόρους, όπως να ενταχτούν σε ευρωπαϊκά προγράμματα για να υλοποιήσουν τους στόχους τους. Για παράδειγμα, η υπηρεσία κινητικότητας στο σύνδεσμο τυφλών δημιουργήθηκε μέσω ενός ευρωπαϊκού προγράμματος. Τότε στάλθηκαν για εκπαίδευση άτομα στο εξωτερικό για να καταρτιστούν στον τομέα της υποστήριξης τυφλών στην καθημερινή διαβίωση, γιατί εδώ δεν υπήρχαν οι υποδομές και οι γνώσεις και στη συνέχεια ανέλαβαν σπουδαίο έργο. Αυτές οι παρεμβάσεις είναι ουσιαστικές για την ένταξη των τυφλών ατόμων στην κοινωνία. Ο μοναδικός τρόπος για να βοηθήσει η κοινωνία στην ένταξη ή επανένταξη τυφλών ατόμων είναι βασικά να ενημερωθεί. Να ενημερωθεί για το τι σημαίνει άτομο με αναπηρία και ποιές είναι οι δυνατότητές του. Να ενημερωθεί για τις παρεμβάσεις που γίνονται με σκοπό να εξυπηρετήσουν. Έχουν κατασκευαστεί, για παράδειγμα, εκατοντάδες μέτρων οδηγοί όδευσης τυφλών, (ειδικές γραμμές που βοηθούν το τυφλό άτομο να κινηθεί, άνετα και με ασφάλεια) έχουν σχεδιαστεί αρκετές εκατοντάδες ράμπες διέλευσης στα πεζοδρόμια για να εξυπηρετηθούν τα άτομα με κινητικά προβλήματα, θέσεις στάθμευσης για τα αναπηρικά αυτοκίνητα, καθώς και φωτεινοί σηματοδότες με ηχητικές ενδείξεις, που πολλές φορές δεν λειτουργούν. Οι ράμπες και τα πεζοδρόμια περιβάλλονται από πολλά εμπόδια που ούτε κατά διάνοια θα έπρεπε να υπάρχουν. Όλα αυτά είναι αποτέλεσμα έλλειψης ενημέρωσης και εκπαίδευσης για το ποιά άτομα εξυπηρετούν οι παρεμβάσεις αυτές και πόσο σημασία έχουν στην καθημερινότητα τους. Δεν είναι λίγες οι φορές που υπάρχουν σταθμευμένα αυτοκίνητα σε σημεία που δυσκολεύουν την πρόσβαση των ατόμων με κινητικά προβλήματα. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν δείχνουν να κατανοούν την σημασία μιας ράμπας, ειδικά διαμορφωμένης για άτομα με αναπηρία, και χωρίς συνείδηση αποτελούν εμπόδιο στην καθημερινότητα και προσβασιμότητα κάποιων συνανθρώπων τους. Επομένως, ιδιαίτερο σημείο αποτελεί για το κίνημα μας η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση της νέας γενιάς. Τόσο συνάδελφοί μου όσο και εγώ, έχουμε κάνει αρκετές διαλέξεις σε σχολεία και προσπαθούμε να τους ευαισθητοποιήσουμε και να ενημερώσουμε για την αναπηρία αλλά και πως όλοι μας μπορούμε στην καθημερινότητά μας να διευκολύνουμε τους συνανθρώπους μας.

Πώς ήταν τότε που ήσουν μικρός οι συνθήκες για τη ζωή ενός παιδιού που δεν βλέπει?

Κατάγομαι από ένα μικρό χωριό της Φθιώτιδας που λέγεται Κυρτώνη. Ένα χωριό στο οποίο το 1988 δεν υπήρχε καμία παροχή και προϋπόθεση για ένα τυφλό παιδί να μπορέσει να πάει χωρίς δυσκολίες στο σχολείο και να ολοκληρώσει την εκπαίδευση του μέχρι το λύκειο , όπως γινόταν με τα άλλα παιδιά του χωριού. Έτσι, αναγκάστηκα και ήρθα στην Αθήνα γιατί δεν υπήρχε το κατάλληλο εκπαιδευτικό προσωπικό για να μπορέσω να μάθω βασικά πράγματα που θα με βοηθούσαν να εξελιχτώ χωρίς δυσκολίες. Έμεινα στο οικοτροφείο της σχολής τυφλών 4-5 μήνες και αργότερα με την οικογένεια μου, η οποία μετοίκησε στην Αθήνα. Στην Σχολή έμαθα την γραφή Braille και παρακολούθησα μαθήματα κινητικότητας, προσανατολισμού και δεξιοτήτων καθημερινής διαβίωσης. Τα μαθήματα αυτά είναι το άλφα και το ωμέγα για την ζωή και την εξέλιξη ενός ατόμου που δεν βλέπει. Μαθαίνεις να κινείσαι, να αυτοεξυπηρετείσαι, δημιουργώντας ουσιαστικά της προϋποθέσεις για να είσαι ανεξάρτητος.

Στη Δευτέρα δημοτικού, είχα την τύχη να συμμετέχω σε ένα καινοτόμο πρόγραμμα, για την εποχή εκείνη, που αφορούσε την ένταξη τυφλών μαθητών σε κοινά σχολεία. Εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα, πιλοτικά τότε και πλέον έχει γίνει θεσμός, το μοντέλο της συνεκπαίδευσης. Έχουμε δηλαδή, σε μία τάξη τυφλούς και βλέποντες μαθητές που παρακολουθούν το ίδιο σχολικό ωρολόγιο πρόγραμμα. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό ότι τυφλοί μαθητές συμμετέχουν σε όλες τις δραστηριότητες, εντός και εκτός σχολείου, παρακολουθούν τα ίδια μαθήματα και είναι ισότιμοι στα πλαίσια της εκπαίδευσης. Τελειώνοντας το δημοτικό, πήγα γυμνάσιο και λύκειο στην Καλλιθέα, όπου εκεί δεν εφαρμόστηκε το μοντέλο της συνεκπαίδευσης. Αυτό βέβαια, δημιούργησε στην αρχή κάποια προβλήματα στην ένταξή μου στο σχολείο, αλλά με την υποστηρικτική παρέμβαση της σχολής τυφλών, που έχω την τιμή να είμαι μέλος του διοικητικού συμβουλίου εκπροσωπώντας τον πανελλήνιο σύνδεσμο τυφλών, κατάφερα να τελειώσω με επιτυχία την εκπαίδευση μου. Μετά, πέρασα στο Πανεπιστήμιο και αποφοίτησα από το τμήμα Πολιτικών επιστημών και δημόσιας διοίκησης της Νομικής, στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Είναι επαρκής η στήριξη του κράτους για τα άτομα με αναπηρία στα πλαίσια της εκπαίδευσης και αποκατάστασης;

Όταν το κουδούνι του σχολείου δεν χτυπάει την ίδια μέρα και την ίδια ώρα για όλους τους μαθητές και ο μαθητής με αναπηρία είναι στο σπίτι γιατί δεν υπάρχει εξειδικευμένο εκπαιδευτικό προσωπικό, τότε δεν υπάρχει επαρκής στήριξη. Το κράτος συμβάλλει στην δημιουργία ατόμων με αναπηρία λόγω της έλλειψης σχεδιασμού και εκπαίδευσης. Ένα άτομο με αναπηρία, που δεν του παρέχεται η κατάλληλη εκπαίδευση για την ομαλή ένταξη στο κοινωνικό περιβάλλον, γίνεται δύο φορές ανάπηρο. Δυστυχώς, η κοινωνική μέριμνα δε λειτουργεί εύστοχα και αποτελεσματικά για να δημιουργήσει συνθήκες ισότιμες και όχι διαχωρισμού για τα άτομα αυτά. Κάποια άτομα είναι περισσότερα τυχερά από άλλα, σε αυτό τον τομέα. Η δική μου οικογένεια, αν δεν έψαχνε από μόνη της να βρει τρόπους για να εκπαιδευτώ κατάλληλα και να γίνω ανεξάρτητος αργότερα, καμία κοινωνική υπηρεσία δεν θα ενδιαφερόταν το 1987 στην Κυρτώνη Φθιώτιδας. Εδώ, μέχρι σήμερα, δεν υπάρχει τόσο αναπτυγμένη η εκπαίδευση για θέματα αναπήρων, πόσο μάλλον τότε και σε ένα χωριό της επαρχίας. Υπάρχουν οικογένειες που δεν ξέρουν τον τρόπο να ψάξουν να βρουν διεξόδους και λύσεις για την αντιμετώπιση της αναπηρίας στο παιδί τους ή να τους παραχθεί ψυχολογική υποστήριξη. Κάποιοι άλλοι φοβούνται να αντιμετωπίσουν ένα παιδί ανάπηρο και χρειάζονται άμεση υποστήριξη και καθοδήγηση. Υπάρχουν και περιπτώσεις, ειδικά στην επαρχία, αλλά και στην πόλη που αντιμετωπίζουν την αναπηρία με ντροπή. Για όλα αυτά, φταίει ο κρατικός μηχανισμός που δεν λειτουργεί σωστά. Για παράδειγμα, υπάρχουν χιλιάδες άτομα που αποδεδειγμένα έχουν πρόβλημα όρασης και παίρνουν επίδομα τυφλότητας. Θα έπρεπε να υπήρχε μία υπηρεσία που θα προσέγγιζε τις οικογένειες αυτές για να τους προσφέρει υποστηριχτικές υπηρεσίες, να πάρει το ιστορικό της οικογένειας, να δει πως ζει το ανάπηρο άτομο, τι εκπαίδευση πρέπει να του παραχθεί, που δυστυχώς δε συμβαίνει.

Τι άλλα προβλήματα αντιμετωπίζει ένα άτομο με αναπηρία;

Πέρα από το σημαντικό θέμα της προσβασιμότητας, προκύπτουν προβλήματα από την έλλειψη ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κόσμου για το τι είναι αναπηρία. Αυτό βέβαια, έχουμε καταφέρει να το εξαλείψουμε σε έναν βαθμό και να μην υπάρχουν πλέον οι προκαταλήψεις που υπήρχαν πριν από αρκετά χρόνια. Αυτό το πετύχαμε κυρίως μέσω της ενημέρωσης από τους φορείς μας, αλλά και μέσω δημοσιεύσεων και διαλέξεων. Ιδιαίτερα σημαντικό και αποτελεσματικό θα ήταν αν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης στραφούν προς αυτή την κατεύθυνση με εντονότερο και ουσιαστικότερο τρόπο προκειμένου να ευαισθητοποιήσουν και να ενημερώσουν.

Από το θέμα υποδομών πως βρίσκεις την πόλη;

Έχουν γίνει αρκετές παρεμβάσεις τα τελευταία χρόνια. Με αφορμή την διοργάνωση τον ολυμπιακών και παραολυμπιακών αγώνων στη χώρα μας, έγιναν παρεμβάσεις όσον αφορά την εργονομική διευθέτηση στην πόλη. Τα πεζοδρόμια ξανασχεδιάστηκαν και πλέον έχουν ενσωματωθεί στο ελληνικό δίκαιο όλες οι ευρωπαϊκές οδηγίες, όπου υπάρχουν τα στάνταρ και οι προδιαγραφές για το πώς μπορεί να είναι προσβάσιμο τόσο ένα δημόσιο κτίριο όσο και οι περιβάλλοντες χώροι. Το θέμα είναι, πως όλα αυτά δεν έχουν υλοποιηθεί όπως θα έπρεπε, γιατί δεν υπήρχε αυστηρός έλεγχος, αλλά και ο κόσμος δεν έχει καταλάβει την σημασία αυτών των παρεμβάσεων, οπότε δημιουργούνται προβλήματα. Δηλαδή, αν ξυπνήσουμε ένα πρωί όλοι μας και πούμε ότι δεν παρκάρουμε στο πεζοδρόμιο σήμερα, ότι δεν εμποδίζουμε την θέση πρόσβασης του αναπήρου, ότι δεν βγάζω τα εμπορεύματα μου επάνω στον οδηγό όδευσης τυφλών του πεζοδρομίου, ξαφνικά θα διαπιστώσουμε ότι, είτε έχουμε αναπηρία είτε δεν έχουμε αναπηρία, θα μπορούμε να κινηθούμε όλοι πιο άνετα.

Τα άτομα με αναπηρία αντιμετωπίζουν τον ρατσισμό;

Έχει συμβεί να βιώσω προσωπικά τον ρατσισμό σε κάποιες περιπτώσεις , αλλά πιστεύω ότι αυτό είναι απλά μια προκατάληψη με ρίζες από το παρελθόν, που δυστυχώς ακόμα δεν έχει εξαλειφθεί εντελώς. Είναι στο χέρι των ίδιων των ατόμων με αναπηρία να σπάσουνε αυτά τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις που υπάρχουν στην κοινωνία. Έχει να κάνει καθαρά με το θέμα της αποδοχής σαν προσωπικότητα και όχι σαν διαφορετικότητα. Η διαφορετικότητα υπάρχει, όλοι οι άνθρωποι είμαστε ίσοι αλλά δεν είμαστε ίδιοι. Τη διαφορετικότητα του κάθε ανθρώπου πρέπει να την αποδεχόμαστε και να τη σεβόμαστε γιατί θα πρέπει όλοι να συμβιώσουμε και να συμβαδίσουμε σε μια κοινωνία όπου υπάρχει ποικιλομορφία ατόμων γιατί η αναπηρία είναι κομμάτι της ανθρώπινης φύσης, κομμάτι της ανθρώπινης ποικιλομορφίας.

Πιστεύεις ότι το θέμα της ευαισθητοποίησης υπάρχει περίπτωση να βελτιωθεί κυρίως με τους πιο νέους ανθρώπους;

Βλέπουμε ότι μέσω της ενημέρωσης που ήδη γίνεται, κυρίως οι πιο νέοι, αντιλαμβάνονται διαφορετικά την αναπηρία σε σχέση με την αντίληψη που υπήρχε στο παρελθόν. Πρέπει να γίνονται διαλέξεις και να αξιοποιηθούν σωστά όλοι οι δίαυλοι επικοινωνίας και ενημέρωσης, έτσι ώστε η αναπηρία να προσεγγίζεται με βάση ένα πολυδιάστατο μοντέλο προσέγγισης που σχετίζεται με τη δομή και τη λειτουργικότητά του ατόμου. Με βάση το μοντέλο αυτό, θα πρέπει να υιοθετηθεί η έννοια του καθολικού σχεδιασμού για όλους, κάτι που για χρόνια ο χώρος του αναπηρικού κινήματος διεκδικεί. Όταν μιλάμε για καθολικό σχεδιασμό, εννοούμε πως ότι σχεδιάζεται μέσα σε μια κοινωνία πρέπει να αφορά όλους τους ανθρώπους. Αν η πόλη είχε σχεδιαστεί για όλους, δεν θα υπήρχε κανένα πρόβλημα.

Θα θέλαμε να μας μιλήσεις για την επαγγελματική σου δραστηριότητα και τα ενδιαφέροντά σου

Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών μου, ξεκίνησα να εργάζομαι μέσω ενός προγράμματος στην εθνική συνομοσπονδία ατόμων με αναπηρία, η οποία είναι τριτοβάθμια κοινωνικό-συνδικαλιστική οργάνωση των ατόμων με αναπηρία και των οικογενειών τους στην Ελλάδα. Εκεί, έχω στελεχώσει την υπηρεσία «Διεκδικούμε Μαζί», η οποία παρέχει πληροφορίες όσον αφορά τα δικαιώματα και τη νομοθεσία για θέματα αναπηρίας. Παρεμβαίνει συμβουλευτικά σε κάθε περίπτωση που θίγονται τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία ή όταν υφίστανται διάκριση. Από Δευτέρα δημοτικού ξεκίνησα να μαθαίνω μουσική. Στη σχολή τυφλών, είχαμε δάσκαλο μουσικής όπου πέρα από τα θεωρητικά μαθήματα, μάθαινα ακορντεόν και αρμόνιο. Λόγω καταγωγής από την Λαμία, έχω ιδιαίτερη αγάπη για τα δημοτικά τραγούδια και επικεντρώθηκα σε αυτό το κομμάτι. Από 17 χρονών αρχίζω και δουλεύω επαγγελματικά στο χώρο της μουσικής παίζοντας πλήκτρα και τραγουδώντας. Έχω ταξιδέψει στο εξωτερικό με διάφορα χορευτικά συγκροτήματα στα πλαίσια φολκλορικών φεστιβάλ. Σε ένα από αυτά τα ταξίδια, συμμετείχαμε σε παγκόσμιο διαγωνιστικό φεστιβάλ στο Βέρσατς της Σερβίας, όπου η αποστολή μας έφερε στη χώρα το τρίτο βραβείο χορού και εγώ το πρώτο βραβείο ερμηνείας. Έχω δύο δισκογραφικές δουλειές και τώρα ετοιμάζω την τρίτη μου δουλειά.

Πότε ξεκίνησες να ασχολείσαι με τα κοινά;

Από τα μαθητικά χρόνια, ξεκίνησα να ασχολούμαι με τον συνδικαλισμό ως μέλος δεκαπενταμελούς συμβουλίου και 16 ετών εκλέγομαι για πρώτη φορά, στην επιτροπή νεολαίας του πανελληνίου συνδέσμου τυφλών. Εκεί, από 18 μέχρι τα 22 ετών, ήμουν αναπληρωτής γραμματέας και τα επόμενα 4 χρόνια ήμουν γραμματέας. Το 1999 εκπροσώπησα το σχολείο μου στη βουλή των εφήβων ως έφηβος βουλευτής. Στη συνέχεια, εκπροσώπησα τους φοιτητές με αναπηρία στη συνάντηση ακρόασης φοιτητών με αναπηρία, που διοργάνωσε η ευρωπαϊκή αντιπροσωπεία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το 2003. Τα τελευταία 3 χρόνια, από αναπληρωτής γραμματέας έγινα οργανωτικός γραμματέας της εθνικής ομοσπονδίας τυφλών και είμαι μέλος του διοικητικού συμβουλίου του πανελλήνιου συνδέσμου τυφλών, όπου πρόσφατα εκλέχτηκα γενικός γραμματέας. Εκπροσωπώ το σύλλογο στο κέντρο εκπαίδευσης και αποκατάστασης τυφλών και είμαι αντιπρόεδρος του νομαρχιακού σωματείου ατόμων με αναπηρία στην περιφερειακή ενότητα Φθιώτιδος από όπου και κατάγομαι, επιθυμώντας να συμβάλλω στην βελτίωση των συνθηκών για την ζωή των τυφλών ατόμων. Με τις κατάλληλες παρεμβάσεις γίνεται σπουδαίο έργο έτσι ώστε τα άτομα με αναπηρία να μη βιώνουν την προκατάληψη και τον κοινωνικό αποκλεισμό για να μπορέσουν να ενταχθούν στην κοινωνία ως ισότιμα μέλη. Οι φορείς αυτοοργάνωσης και εκπροσώπησης των αναπήρων, όχι μόνο σε συνδικαλιστικό επίπεδο αλλά και σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής, πραγματικά έχουν παλέψει όλα αυτά τα χρόνια για να μπορούμε σήμερα να μιλάμε για κεκτημένα δικαιώματα, τα οποία αν και θα έπρεπε να θεωρούνται αυτονόητα, δυστυχώς έχουν κερδηθεί με αγώνα. Παρ’ όλο που η χώρα μας έχει περιέλθει σε δυσμενείς συνθήκες, εμείς προσπαθούμε να εξασφαλίσουμε την βιωσιμότητα των ήδη κεκτημένων δικαιωμάτων μας. Δυστυχώς ,οι πολιτικές που εφαρμόζονται θίγουν τα άτομα με αναπηρία και τα οδηγούν σε κοινωνική εξαθλίωση και κοινωνική ευθανασία, αλλά εμείς πασχίζουμε να διατηρήσουμε το κίνημα μας όρθιο, για να μπορέσουμε να κάνουμε πράξη την έννοια της ισότητας για ίσα δικαιώματα, όπου σύμφωνα με την τελευταία αναθεώρηση του συντάγματος το 2001, τα άτομα με αναπηρία λαμβάνουν μέτρων στήριξης και συμμετέχουν ενεργά στην κοινωνική οικονομική και πολιτική ζωή της χώρας.

Τι διαφορές υπάρχουν σε άλλες χώρες στο θέμα της αντιμετώπισης των ατόμων με προβλήματα όρασης συγκριτικά με την Ελλάδα;

Οι διαφορές στο θέμα της αντιμετώπισης των τυφλών ατόμων στην Ελλάδα και τις άλλες χώρες, οφείλεται κυρίως στην νοοτροπία των ανθρώπων. Στο εξωτερικό ο κόσμος είναι εκπαιδευμένος και ενημερωμένος και πολλά πράγματα είναι πλέον δεδομένα. Για παράδειγμα όταν δημιουργήθηκε ο φορέας εκπαίδευσης σκύλων οδηγών στην χώρα, που ευελπιστούμε ότι σε περίπου ένα χρόνο θα έχουμε το πρώτο σκυλί που θα οδηγεί τον τυφλό στους δρόμους, προσπαθούσαμε τότε και τελικά πετύχαμε με βάση την νομοθεσία, να επιτρέπεται παντού η πρόσβαση των σκύλων. Στην Ολλανδία είναι συχνό φαινόμενο να βλέπεις να κυκλοφορεί ένα τυφλό άτομο με σκύλο οδηγό σε όλους τους χώρους. Ρωτήσαμε για να μάθουμε τι νομοθεσία υπάρχει εκεί για τους σκύλους οδηγούς και μας απάντησαν ότι δεν υπάρχει νομοθεσία. Ο τυφλός εννοείται ότι μπορεί να έχει τον σκύλο οδηγό παντού. Εδώ δεν υπάρχει κάτι αυτονόητο όπως εκεί. Τα πάντα στην Ελλάδα είναι κεκτημένα με πολύ αγώνα είτε είναι ακόμα διεκδικήσιμα. Δεν υπάρχει το αυτονόητο στην χώρα μας. Στο εξωτερικό είναι αυτονόητος ο σχεδιασμός για όλους ενώ εδώ δεν είναι. Στο Ηράκλειο Κρήτης συγκεκριμένα, φτιάξανε πεζοδρόμιο και σύμφωνα με σχετική καταγγελία πρόσφατα από την Περιφερειακή Ομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία Κρήτης, υπάρχει οδηγός όδευσης τυφλών μόνο από την μια πλευρά του πεζοδρομίου. Στην απέναντι δεν υπάρχει. Αυτόματα λοιπόν, δημιουργείται διαχωρισμός αναπήρων και αρτιμελών ατόμων. Δεν είναι ισότιμο να αναγκάζουν έναν τυφλό να έχει πρόσβαση μόνο από τη μία πλευρά του πεζοδρομίου. Ενώ έχουν ενσωματωθεί στο εθνικό δίκαιο όλες αυτές οι οδηγίες και καθημερινά χρειάζεται να κάνουμε παρεμβάσεις, τότε τελικά το δίκαιο δε λειτουργεί σωστά. Και πρέπει να σημειωθεί ότι οι παρεμβάσεις γίνονται από τις ομοσπονδίες. Στον Καναδά όταν εμφανιστεί πρόβλημα όρασης σε κάποιο άτομο υπάρχει άμεση παρέμβαση ακόμα και από την ηλικία των 9 μηνών. Στη συνέχεια, όσο μεγαλώνει έχει πλήρως ενταχτεί στην κοινωνία, τόσο το ίδιο το άτομο όσο και η οικογένειά του. Υπάρχει πλήρη κατανόηση της αναπηρίας αλλά και πλήρη εκπαίδευση και ενημέρωση για το πώς πρέπει να ενταχτεί στην κοινωνική ζωή ένα τυφλό άτομο από την βρεφική ηλικία. Στη Γαλλία ακολουθείται αντίστοιχο πρόγραμμα. Στην Αγγλία υπάρχει προσβασιμότητα παντού αλλά και ουσιαστικός σεβασμός και ευαισθητοποίηση για τα θέματα αναπηρίας γενικότερα.

Αν μπορούσες να ζητήσεις κάτι από το κράτος, ποιο θα ήταν το πρώτο πράγμα που θα ζήταγες για να γίνει άμεσα?

Αυτό που θα έπρεπε να γίνει άμεσα, είναι να εφαρμοστούν ουσιώδης πολιτικές που να στοχεύουν στην ομαλή ένταξη των ατόμων με αναπηρία σε όλες τις εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής. Θα πρέπει δηλαδή το κράτος να δημιουργήσει υπηρεσίες στελεχωμένες με εξειδικευμένο προσωπικό και από τη στιγμή που καταγράφεται περιστατικό τυφλού στη χώρα, να παρεμβαίνει άμεσα έτσι ώστε, να του παρέχει τα απαραίτητα εφόδια για να μπορέσει να ενταχτεί φυσιολογικά στην κοινωνία και να ανεξαρτητοποιηθεί. Μόνο έτσι θα μπορούμε να μιλάμε για πραγματική και ουσιαστική αποκατάσταση τόσο στο ίδιο το άτομο όσο και στην οικογένεια του, δημιουργώντας έτσι προϋποθέσεις για την αξιοπρεπή και αυτόνομη διαβίωσή του.

Τι ελπίζεις να έχει αλλάξει στο μέλλον για τα άτομα με αναπηρία;?

Ονειρεύομαι και θα επιδιώξω όσο μου δίνεται η δυνατότητα, να βρίσκομαι σε μια θέση που λαμβάνω μέρος στις αποφάσεις για την στρατηγική που θα πρέπει να ακολουθηθεί για την διεκδίκηση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία, να συνεισφέρω αποτελεσματικά. Θα κάνω οτιδήποτε περνάει από το χέρι μου, να μπορέσουμε να δημιουργήσουμε καλύτερες προϋποθέσεις βελτιώνοντας την ποιότητα της ζωής μας. Στο σημείο που έχουμε φτάσει μέχρι σήμερα δεν φτάσαμε τυχαία, αλλά επειδή κάποιοι άνθρωποι προσπάθησαν και άλλαξαν τα δεδομένα και αφιέρωσαν σημαντικό χρόνο της ζωής τους διεκδικώντας τα αυτονόητα, γιατί τίποτα δεν έγινε από μόνο του. Έχω την τιμή, να είμαι γενικός γραμματέας του πρώτου φορέα αυτοοργάνωσης και εκπροσώπησης τυφλών, του πανελληνίου συνδέσμου τυφλών που ιδρύθηκε το 1932, σε εποχές όπου η αντίληψη της κοινωνίας ήθελε το ανάπηρο άτομο στον εγκλεισμό στο ίδρυμα, δηλαδή, στην απομόνωση. Όμως, ο σύνδεσμος αυτός κατάφερε να ορθώσει το ανάστημα του και να επιβάλει την αντίληψη στην κοινωνία ότι οι τυφλοί μπορούν να αυτοοργανωθούν και να διεκδικήσουν το αυτονόητο της ισότητας στην εργασία, στην κοινωνική ζωή και σε όλους τους τομείς. Όλη αυτή η προσπάθεια άρχισε να γίνεται εντονότερη στο πέρασμα των χρόνων, καθώς ο χώρος εκπροσωπήθηκε και εκπροσωπείται από ισχυρές προσωπικότητες. Σε εποχές όπως το 1977, η οποιαδήποτε παρέμβαση για αποκατάσταση των τυφλών γινόταν μέσω της εκκλησίας και της φιλανθρωπίας και πολλές φορές οι τυφλοί μετατρέπονταν σε μηχανές παραγωγής οίκτου και φιλευσπλαχνίας, αφού τους χρησιμοποιούσαν για να γεμίζει το παγκάρι. Τα ίδια τα άτομα με πρόβλημα όρασης ήταν αυτά που κατέλαβαν την σχολή τυφλών το 1977, ανοίγοντας ένα μεγάλο κεφάλαιο στην ιστορία του κινήματος των τυφλών, απαιτώντας ουσιαστικά από την πολιτεία να αναλάβει τις ευθύνες τις απέναντι στους τυφλούς της χώρας. Ο οίκος τυφλών της Καλλιθέας τότε, από τα χέρια της εκκλησίας πέρασε στο κράτος και πλέον άρχισε σιγά-σιγά να αλλάζει η νοοτροπία και η αντίληψη που επικρατούσε απέναντι στα άτομα με πρόβλημα όρασης. Αν ρώταγες κάποιον πριν 40 και 50 χρόνια για το τι είναι τυφλός, θα σου έλεγε ότι είναι κάποιος με μαύρα γυαλιά που ζητιανεύει στην Ομόνοια. Υπάρχουν συγκλονιστικές μαρτυρίες ατόμων που βίωσαν τότε τις τραγικές συνέπειες του κοινωνικού αποκλεισμού και την μιζέρια της εποχής που επικρατούσε. Από το 1977, ξεκινάει ουσιαστικά η μεγάλη αλλαγή του κοινωνικού κατεστημένου, με την θέσπιση μιας σειράς νόμων που ψηφίστηκαν με την μαχητική αγωνιστικότητα του κινήματος των τυφλών, με αποτέλεσμα να θεμελιωθούν και να δημιουργηθούν καταλληλότερες προϋποθέσεις τόσο για την εκπαίδευση όσο και για την επαγγελματική αποκατάσταση. Χαρακτηριστικά να αναφέρω ότι το 1951 με βασιλικό διάταγμα επιτράπηκε στους τυφλούς να συμμετέχουν στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Μέχρι τότε ο τυφλός τελείωνε το δημοτικό στο ειδικό σχολείο, αν πήγαινε, και μετά συνήθως έπαιρνε το δισκάκι να πάει να ζητιανέψει στην ομόνοια. Από τότε και μετά, πολλοί τυφλοί κατάφεραν να ολοκληρώσουν όλες τις βαθμίδες του σχολείου και γύρω στο 1957-58 έχουμε τους πρώτους τυφλούς που πάνε στο πανεπιστήμιο και αποκτούν πτυχία. Το 1951 δηλαδή είναι το κομβικό σημείο από όπου δόθηκε η δυνατότητα να μπορεί ένας τυφλός να συνεχίσει στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση και να αλλάξει η νοοτροπία του εγκλεισμού και του ιδρυματισμού που κυριαρχούσε. Χωρίς την αποφασιστικότητα του κινήματος των τυφλών δεν θα είχαμε φτάσει εδώ που είμαστε σήμερα όπου και διεκδικούμε να συμμετέχουμε ισότιμα σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής ζωής. Ελπίζω να συνεχίσουμε να κάνουμε βήματα μπροστά και να μην παρουσιαστούν φαινόμενα κοινωνικού αποκλεισμού όπως παλιότερα λόγω της οικονομικής κρίσης στην οποία δυστυχώς έχει περιέλθει η χώρα μας. Αν οι άνθρωποι μέσα στην οικονομική κρίση δεν καταλάβουν την ουσιαστική έννοια της ανθρώπινης αξίας και δεν συσπειρωθούν, πιστεύω ότι το μεγαλύτερο πλήγμα θα είναι τότε, όταν δεν θα μπορούν να συνειδητοποιήσουν τι ακριβώς θα πρέπει να κάνουν. Αν σε τέτοιες εποχές δεν μπορέσουμε να έρθουμε όλοι πιο κοντά ο ένας στον άλλο και να οργανωθούμε για να αλλάξουμε το οτιδήποτε δεν λειτουργεί σωστά και δεν υπάρξει αλληλοβοήθεια, τότε δεν θα μπορούμε πλέον να μιλάμε για ανθρώπινη και οργανωμένη κοινωνία. Στόχος πλέον. είναι η αφύπνιση και η συμμετοχή στα κοινά. Πρέπει να μας αφορούν όλα όσα συμβαίνουν γύρω μας και να κάνουμε κάτι.