1.  Γενικά 

Η παγκόσμια παραγωγή επιτραπέζιων ελιών, σύμφωνα με το  Διεθνές  Συμβούλιο Ελιάς – IOC,  εκτιμάται γύρω στους 2.500.000 τόνους. Η ποσότητα αυτή διαφοροποιείται κατ΄ έτος ανάλογα με τα ποσοτικά και ποιοτικά στοιχεία της ελαιοκομικής περιόδου σε κάθε χώρα.

Η κοινοτική παραγωγή  προσεγγίζει, κατά μέσο όρο, τους 650.000 – 700.000 τόνους με πρώτη χώρα παραγωγό την Ισπανία και δεύτερη την Ελλάδα και τρίτη την  Ιταλία.

Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία (2011) του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, σε διεθνές επίπεδο επιτραπέζια ελιά παράγουν :

 – η Ισπανία 586.000 τόνους,

 – η Αίγυπτος 300.000,

 – η Τουρκία 240.000,

 – η Συρία 160.000 και

 – η  Ελλάδα  με 115.000 τόνους.

Ακολουθούν η Ιταλία, το  Μαρόκο, οι ΗΠΑ, Αλγερία, Αργεντινή, Αυστραλία  κ.α

Στην Ελλάδα υπάρχουν περίπου 30 εκατομμύρια καλλιεργούμενα ελαιόδεντρα επιτραπέζιας ελιάς σε έκταση περίπου 1,5 εκατομμυρίου στρεμμάτων. Η ετήσια παραγωγή κυμαίνεται γύρω στους 120.000 τόνους. Από την ποσότητα αυτή 80.000 τόνοι εξάγονται σε περίπου 80 χώρες. Η αξία της εξαγόμενης επιτραπέζιας ελιάς, αντιστοιχεί στο 6,5% περίπου των εξαγωγών  ελληνικών αγροτικών προϊόντων και το 1,3% του συνόλου των ελληνικών εξαγωγών.

Οι κύριοι προορισμοί της ελληνικής επιτραπέζιας ελιάς είναι οι ΗΠΑ, η Ιταλία, η Γερμανία, η Αυστραλία, ο Καναδάς, η Αγγλία, η Σαουδική Αραβία και η Βουλγαρία. Η χώρα μας είναι δεύτερη  σε παραγωγή στην Ευρωπαϊκή Ένωση και πέμπτη παγκοσμίως. Ειδικότερα για το 2006, οι εξαγωγές της επιτραπέζιας ελιάς ανήλθαν σε 172 εκατομμύρια ευρώ παρουσιάζοντας άνοδο 15% σε σχέση με το  2005.

Από αυτές ποσοστό περίπου 30% εξάγεται χύμα, περίπου 50% σε δοχεία 20 λίτρων που απευθύνεται σε εισαγωγείς χονδρεμπόρους που τις διαθέτουν στον τελικό ενδιάμεσο και μόνο 20% σε μικρότερες συσκευασίες καταναλωτή, σε βάζα, κονσέρβες, φακελάκια διαφόρων μεγεθών, η διατηρησιμότητα των οποίων εξασφαλίζεται με παστερίωση,  αποστείρωση και υπό κενό.

Οι Ελληνικές ποικιλίες επιτραπέζιας ελιάς έχουν μεγάλη διατροφική αξία, είναι πλούσιες σε αντιοξειδωτικά και θεωρούνται απ’ τις καλύτερες στον κόσμο. Σ’ αυτό συντελούν τόσο η γεύση τους όσο και η ποιότητά τους που οφείλεται κυρίως στις ιδιαίτερες εδαφολογικές και κλιματολογικές συνθήκες της Ελλάδας.

Οι επιτραπέζιες ελιές ελληνικής προέλευσης είναι κατά ποσοστό 60% πράσινες ελιές (είτε ολόκληρες είτε εκπυρηνομένες και γεμιστές με αμύγδαλο, φέτα ή κόκκινη πιπεριά) και κατά ποσοστό 40% ελιές καλαμών και μαύρες ελιές.

2.  Ελιές ΠΟΠ – ΠΓΕ 

Την πιστοποίηση  ως Προϊόν Προστατευόμενης Ονομασίας (ΠΟΠ) και Προϊόν Προστατευόμενης Γεωγραφικής  Ένδειξης, έχουν πάρει 10 διακριτά είδη, προϊόντα όπως καταγράφει και ο επόμενος πίνακας. Το πρώτο προϊόν που πιστοποιήθηκε ως ΠΟΠ, είναι η ελιά καλαμών.

3.  Ποικιλίες Βρώσιμων – Επιτραπέζιων Ελιών στην Ελλάδα: 

Οι βασικότερες ποικιλίες βρώσιμων επιτραπέζιων ελιών που παράγονται στην Ελλάδα είναι:

α. Η Κονσερβολιά 

Η πιο διαδεδομένη επιτραπέζια ποικιλία στην χώρα μας. Αποτελεί το 60% της συνολικής ελληνικής παραγωγής και καλλιεργείται σχεδόν αποκλειστικά στην κεντρική Ελλάδα και σε άλλες περιοχές.

Μοιάζει με την ισπανική ποικιλία Manzanilla, ποικιλία μεσόκαρπη μέχρι αδρόκαρπη (αρκετά μεγάλος καρπός) μήκους 2-3 εκ. και 2-2,5 εκ πάχους, μικροπύρηνη με σχέση σάρκα γύρω τα 87 – 90%. Σχήμα στρογγυλό μέχρι ωοειδές. Σάρκα συμπαγής αλλά σχετικά ελλειμματική σε λιπαρές ουσίες και ζυμώσιμα συστατικά, η επιδερμίδα της ελιάς αυτής είναι λεπτή και ελαστική αλλάζει  σταδιακά χρώμα  από πράσινο, ρόδινο, ερυθροϊδές, ιώδες και μαύρο στην υπερωρίμανση της.

Ωριμάζει από τα μέσα Νοέμβρη – τέλη Δεκέμβρη. Όταν προορίζεται για την παραγωγή πράσινης ελιάς ισπανικού τύπου η συλλογή γίνεται δύο μήνες ενωρίτερα.

β. Η Νυχάτη Καλαμών (ΠΟΠ)

Η Νυχάτη Καλαμών ή Ελιά Καλαμάτας είναι ίσως η πιο εξαιρετική επιτραπέζια ποικιλία προσαρμοσμένη στο μικροκλίμα  και στα εδάφη της Μεσσηνίας απ’ όπου διαδόθηκε και στην Λακωνία. Στις δύο αυτές περιοχές πραγματοποιείται και η κυριότερη καλλιέργειά της.

Μεσόκαρπη με  κυλινδροκωνικό σχήμα που θυμίζει την ράγα της ποικιλίας του σταφυλιού ’’Αετονύχι’’, σάρκα πολύ συμπαγής με περιεκτικότητα λαδιού γύρω τα 25% και αρκετά ζυμώσιμα συστατικά (3-3,5% επί υγρής βάσης). Η σχέση σάρκας/πυρήνα είναι 7,5:1 ήτοι 87% σάρκα. Η επιδερμίδα του ώριμου καρπού αποκτά ένα βαθύ μαύρο χρώμα, η ωρίμανση γίνεται τον Νοέμβρη και παρατείνεται σε περίπτωση υπερπαραγωγής. Ποικιλία αρκετά ανθεκτική στην προσβολή του δάκου

Το ευνοϊκό κλίμα, η ηλιοφάνεια, ο μικρός κλήρος που επιτρέπει στον παραγωγό να περιποιείται με αγάπη και φροντίδα κάθε δέντρο, είναι στοιχεία που βοηθούν στο να μαζεύεται ο ελαιόκαρπος στο σωστό βαθμό ωρίμανσης, δίνοντας άριστη ποιότητα, όπως   σημειώνει το Υπουργείο  Γεωργίας ενώ κάνει  λόγο για προϊόν με τεράστια δυναμική.

γ. Ελιά Χαλκιδικής ή Γαϊδουρολιά

Ποικιλία διπλής χρήσης αδρόκαρπη, περισσότερο κι από την Κονσερβολιά, με βάρος του καρπού που φτάνει και τα 14 γραμμάρια.  Το κιλό απαρτίζεται από 120-140 καρπούς και η σχέση σάρκας / πυρήνα είναι 9 μέρη σάρκα και ένα  κουκούτσι. Σχήμα κυλινδροκωνικό που καταλήγει σε θηλή. Η σάρκα δεν είναι πολύ συμπαγής και υστερεί στην περιεκτικότητα ζυμώσιμων συστατικών.

Η ποικιλία αυτή,  που καλλιεργείται αποκλειστικά στην Χαλκιδική, μοιάζει αρκετά με την ιταλική Ascolana tenera- Κατά την ωρίμανση το χρώμα της επιδερμίδας περνάει διαδοχικά από το πράσινο στο αχυροκίτρινο, στο ρόδινο και τελικά στο ξεθωριασμένο ερυθρόμαυρο, ποτέ μαύρο. Ο προορισμός είναι η παραγωγή  πράσινων ελιών ισπανικού τύπου και λαδιού (20% απόδοση).

δ. Μεγαρίτικη

Ποικιλία διπλής χρήσης. Μικρόκαρπη. Η πιο ανθεκτική στην ξηρασία αλλά και με μεγάλη ευαισθησία στην δακοπροσβολή. Καλλιεργείται στην Αττική, στην Βοιωτία, στην Κορινθία, στην Ακροναυπλία και στην Κυνουρία. Κυλινδροκωνικό σχήμα του καρπού με μικρή κάμψη.

Χρησιμοποιείται για την παραγωγή ελιών «ξηράλατος» και πράσινων τσακιστών σε άλμη.

ε. Θρουμπολιά

Ποικιλία  μικρόκαρπη διπλής χρήσης, μοναδική για την ιδιότητά της να ξεπικρίζει στο δέντρο με την ωριμότητα κατά την οποία παίρνει χαλκοπράσινοι χρώμα. Το τελικό προϊόν είναι γνωστό σαν  «ελιά θρούμπα»

Καλλιεργείται στην Αττική, Βοιωτία, Νησιά Αιγαίου και Κρήτη. Σχήμα κυλινδρικό του καρπού με μικρή κλίση. Παραλλαγή της θρουμπολιάς καλλιεργείται στην Θάσο αλλά δεν ξεπικρίζει στο δέντρο.  Χρησιμοποιείται για την παραγωγή ελιάς «ξηράλατος».σ

στ. Μανάκι – Κοθρέϊκη

Ποικιλία διπλής χρήσης καλλιεργείται κυρίως στην Φωκίδα και σε μερικές περιοχές της Πελοποννήσου. Μικρόκαρπη με σχήμα σφαιρικό ως ωοειδές και βάρος 2-4 γρ. ο κάθε καρπός. Σάρκα συμπαγή και χρώμα μαύρο του ώριμου καρπού· πιο έντονο από κείνο της Κονσερβολιάς.

Δίδει γευστικά ένα καλό προϊόν που εκτιμάται και στις τρίτες χώρες.

ζ. Καρυδολιά

Ποικιλία διπλής χρήσης με σφαιρικό σχήμα του καρπού. Θεωρείται κλώνος της Κονσερβολιάς και καλλιεργείται αποκλειστικά στην Εύβοια  κυρίως διάσπαρτη στους ελαιώνες.

η. Ελιά Ηγουμενίτσας

Ποικιλία μεσόκαρπη διπλής χρήσης. Καλλιεργείται στην περιοχή της Ηγουμενίτσας, Παραμυθιάς, Πρέβεζας, Φιλιππιάδας, κλπ, είναι μάλλον κλώνος της Κονσερβολιάς.

 
4. Ελιές Καλαμών

Αναπτύσσεται στα επόμενα σύντομη αναφορά  για το προϊόν «ελιές καλαμών» , δεδομένου ότι αυτό είναι αποκλειστικά ελληνικό ενώ βρίσκεται σταθερά στην πρώτη θέση ποιότητας ακόμη και σε παγκόσμια κατάταξη της κατηγορίας «βρώσιμες ελιές».  

Παρά ταύτα και αυτό τα κορυφαίο ελληνικό αγροτικό προϊόν είναι αφημένο στην τύχη του, παραμελημένο όπως όλα τα αγροτικά προϊόντα, έρμαιο των χειριστών των λεγόμενων νόμων της αγοράς που ρυθμίζουν, μεταξύ άλλων, την προσφορά και τη ζήτηση, έτσι ώστε οι μεν παραγωγοί να εισπράττουν τιμές κάτω του πραγματικού κόστους οι δε καταναλωτές  να αγοράζουν το προϊόν ως είδος πολυτελείας.

Η έκταση που καταλαμβάνει η επιτραπέζια ελιά Καλαμών είναι μόνο 3.400 στρέμματα με 165.000 ελαιόδεντρα και μία μέση παραγωγή 3.000 με 3.500 τόνους, αποτελεί 3% του συνόλου της παραγωγής. Αξίζει να υπογραμμισθεί ότι το προϊόν αυτό μπορεί να φημίζεται παγκοσμίως, ωστόσο η Μεσσηνία δεν παράγει ούτε το 4% της ελληνικής βρώσιμης ελιάς στην Ελλάδα.

Η καλλιέργεια της ελιάς, παραμένει σταθερή με τάση μείωσης και η Ελιά Καλαμάτα ΠΟΠ, όπως είναι φυσικό, γίνεται θύμα σφετερισμού της ονομασίας της. Η ονομασία «ελιά Καλαμάτας» χρησιμοποιείται από πολλές χώρες εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης όπως είναι η Τουρκία, η Αίγυπτος, ακόμα και χώρες της νοτίου Αμερικής, που χρησιμοποιούν γενικά την ορολογία «ελιά Καλαμάτας» χωρίς το προϊόν να σχετίζεται με την ποιότητα και της εγχώριας παραγωγής της ποικιλίας.

Είναι πρόσφατο το παράδειγμα, όπου το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης ζητά από την Ένωση Μεσσηνίας να κατοχυρώσει το Ελιά ΠΟΠ Καλαμάτα, όσον αφορά την Τουρκία, ώστε να μην υπάρχουν προβλήματα στις αγορές με το σφετερισμό του ονόματος, διότι από ότι φαίνεται, δεν  φτάνει να υπάρχει μόνο το ΠΟΠ Καλαμάτα. Η κατοχύρωση της ονομασίας είναι το ζητούμενο, για να μπορέσει  να κρατηθεί το ισχυρό αυτό brand name. Για τη ποικιλία αυτή προτείνεται από το Υπουργείο Γεωργίας, η σύσταση διεπαγγελματικής οργάνωσης για την ελιά.

Από τη Διεπαγγελματική Ελαιολάδου (ΣΕΒΙΤΕΛ – ΕΛΑΙΟΥΡΓΙΚΗ) γίνεται προσπάθεια επέκτασης της ζώνης ΠΟΠ Καλαμάτας για τη βρώσιμη ελιά σε Λακωνία, Νότια Ηλεία και Αρκαδία. Φαίνεται «ότι είναι ανάγκη να δημιουργηθούν κρίσιμοι όγκοι παραγωγής για να υπάρξει μια δυναμική για την Ελιά Καλαμάτα ΠΟΠ», απαιτείται όμως τεκμηρίωση δεσμού για το προϊόν ανάμεσα στη ζώνη ΠΟΠ Καλαμάτα και στην υπό επέκταση, αλλά και η σύμφωνη γνώμη της ΕΑΣ Μεσσηνίας, που είναι η ανάδοχος. Από την άλλη, φαίνεται ότι ιδιώτες τυποποιητές αντιτίθενται στην αναγνώριση ως ΠΟΠ της ποικιλίας Καλαμών κατά περιοχή και προκρίνουν την αίτηση για Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη σε Εθνικό Επίπεδο.

Η συνέχεια σε pdf

Για να κατεβάσετε το αρχείο πατήστε εδώ