Οι Καµενιάνοι είναι ένα όµορφο και γραφικό ορεινό χωριό, που βρίσκεται στη γεωγραφική περιφέρεια του ∆ήµου Αροανίας. Σήµερα, αποτελεί ∆ηµοτικό ∆ιαµέρισµα του προαναφερόµενου ∆ήµου στο οποίο ανήκει και ο οικισµός ∆ροβολοβού. Το χωριό είναι χτισµένο σε υψόµετρο 960µ. περίπου, σε µια πλαγιά µικρού οροπεδίου, χαµηλότερα της βουνοκορφής της Καπρίβαινας (1658µ.), η οποία αποτελεί συνέχεια της ανατολικής οροσειράς των παρακλαδιών του µυθικού Ερύµανθου.

Εδώ, στην περιοχή της Καπρίβαινας (Κάπρι+ βαίνω = πέρασµα αγριογούρουνου), σύµφωνα µε ενδείξεις, τοποθετήσεις και συµπεράσµατα διαφόρων ειδικών, πιάστηκε ο Ερυµάνθιος Κάπρος από τον Ηρακλή, τρίτος άθλος κατά την Ελληνική Μυθολογία, στην οποία σίγουρα υπάρχει ιστορικός πυρήνας…

Οι Καµενιάνοι παλαιότερα αποτελούσαν τµήµα της αρχαίας Αζανίας. Στη μεγάλη απογραφή Grimani του 1700, που έγινε από τους Ενετούς κατά τη διάρκεια της παραμονής τους στην Πελοπόννησο, το χωριό υπαγόταν στο Territorio των Καλαβρύτων. Ο πληθυσµός του σ’εκείνη την απογραφή ανέρχεται µόλις στους 23 κατοίκους, αποτελούµενος από 8 οικογένειες, 11 άνδρες και 12 γυναίκες. Η παραπάνω απογραφή, είναι χρήσιµο να αναφερθεί, έγινε µετά από κάποιο λοιµό που έπληξε την περιοχή. Είχε δε σαν αποτέλεσµα, τη µείωση του πληθυσµού µερικών χωριών, προφανώς και των Καµενιάνων.

Κατά τη δεύτερη περίοδο της τουρκοκρατίας στην Πελοπόννησο (1715-1821), το χωριό των Καµενιάνων ανήκει στον Καζά Καλαβρύτων, Σέµπτι Λειβαρτζίου, Καλέµι Λεχουρίου.

Στην τελευταία απογραφή του έτους 1991, στην κοινότητα των Καµενιά- νων καταγράφονται 132 συνολικά κάτοικοι.

∆υστυχώς, ο αριθµός αυτός είναι κατά πολύ µικρότερος στις µέρες µας. Οι Καµενιάνοι, όπως και τα περισσότερα ορεινά χωριά του ∆ήµου µας δεν αποτέλεσαν εξαίρεση στον κανόνα, αφού το έµψυχο υλικό τους ολοέ- να και λιγοστεύει, γεγονός που µας θλίβει. Το παρήγορο είναι ότι απ’όλους τους όπου γης Καµενιανίτες, καταβάλλονται πολλές προσπάθειες για τη διάσωση και προβολή του χωριού τους. Το χωριό δεν παρουσιάζει εικόνα ερήµωσης, αλλά µιας ιδιαίτερης πραγµατικά φροντίδας, τόσο για το κάθε σπίτι ξεχωριστά από τους κατοίκους του, όσο και για τα κοινά έργα απ’όλους τους Καµενιανίτες.

Το σχέδιο “Ι. Καποδίστριας”, που ήδη αποτελεί γεγονός για την πατρίδα µας, πιστεύουµε πως θα συµβάλει στην αναστολή της ερήµωσης του ∆ήµου γενικότερα, και του χωριού µας ιδιαίτερα.

Η ονοµασία του χωριού είναι ελληνικότατη και προέρχεται από τη λέξη Κάµινος-Καµίνια, και πράγµατι, στην περιφέρεια του χωριού υπάρχουν αρκετά. Τα τελευταία µάλιστα χρόνια αποτελούσαν και προσοδοφόρα πηγή για τον τόπο.

Με την ονοµασία του χωριού ασχολήθηκαν και ξένοι ερευνητές. Μερικοί Σλάβοι υποστηρίζουν ότι η ονοµασία προέρχεται από τη λέξη Κάµεν= πέτρα, βράχος κ.λπ., όπως και Καµένι= όµοιος µε πέτρα, ορυκτό αλάτι.

Τα Χωριά Νοτίως Του Ερυµάνθου 99

Ο αείµνηστος µεγάλος ιστοριοδίφης µας π.Νικόλαος Παπαδόπου- λος από το ∆εσινό, στο βιβλίο του “Ι. Μονή Ζωοδόχου Πηγής ∆ροβολοβού Καλαβρύτων” (σελ. 3-4), υποστηρίζει µε βεβαιότητα την πρώτη άποψη, ότι δηλαδή η ονοµασία του χωριού προήλθε από τη λέξη Κάµινος – Καµίνια. Η χρήση αυτής της λέξης ανάγεται στην εποχή του Αισχύλου (525-456 π.Χ) και του Ηροδότου (484-410 π.Χ).

Την ελληνικότητα πάντως του ονόµατος του χωριού ουδέποτε στην ιστορία την αµφισβήτησαν οι Καµενιανίτες, γι’αυτό και ποτέ δεν έγινε καµιά σκέψη και κανένας λόγος για την αλλαγή του ονόµατος του, όπως κατά το παρελθόν συνέβη και µε άλλα γειτονικά χωριά.

Όπως είναι γνωστό, παλαιότερα η σφραγίδα της Κοινότητας των Καµενιάνων έφερε σαν έµβληµά της τον Ερυµάνθιο Κάπρο, όψη του υπ’α- ριθ. 12 νοµίσµατος της αρχαίας Ψωφίδας.

Οι Καµενιάνοι λοιπόν φαίνεται, ότι τιµούσαν ανέκαθεν τον ήρωα Ηρακλή για τον άθλο που επετέλεσε στην περιοχή τους. Μάρτυρες αυτής της ιστορικής παράδοσης είναι η εκεί ευρισκόµενη τοποθεσία Καπρίβαινα, καθώς και τα αποµεινάρια των σωζόµενων αρχαίων δωρικών κιόνων στο

“Αλώνι του Ξενοχρήστου”, στην ανατολική περίπου άκρη του χωριού.

Όσο για την ιστορική πορεία του χωριού, αυτή αν και φαίνεται να χάνεται µέσα στην αχλή του χρόνου, όµως συνεχίζεται απρόσκοπτη και ενδιαφέρουσα µέχρι σήµερα. Για τον άξιο παρατηρητή, η παλαιά ιστορία του χωριού εκπηγάζει κατά ένα µέρος µέσα από διάφορα ευρήµατα, που κατά καιρούς βρέθηκαν στους Καµενιάνους, σωζόµενα ερείπια επίσης, καθώς και γραπτές µαρτυρίες. Συγκεκριµένα µεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα ερείπια της Φραγκοκλησιάς, σε απόσταση 3 περίπου χιλ. από το χωριό (στη θέση Μεγάλη Βρύση), καθώς και οι παλαιοί τάφοι κοντά στα δύο εξωκλήσια του χωριού, τον Άγιο Νικόλαο και το Γενέθλιο της Θεοτόκου. Πρέπει επίσης να αναφερθεί, ότι στην ευρύτερη περιοχή του Γενεθλίου της Θεοτόκου βρέθηκαν ακόµη διάφορα αγγεία, όστρακα, και άλλα αρχαία κατάλοιπα που δυστυχώς καταστράφηκαν µε την καλλιέργεια της γης. Πολλά πάλι ευρήµατα ανευρέθηκαν κατά καιρούς και σε άλλες περιοχές του χωριού, όπως στον χωραφότοπο και τον αµπελότοπο του Αϊ-Γιάννη και στο µικρό οροπέδιο Ισώµατα. Στην τελευταία περιοχή και συγκεκριµένα στη θέση Καραχάλιου Αλώνι, σε παλαιό τάφο, βρέθηκε ένα χρυσό δακτυλίδι. Ενδέχεται οι παλαιοί τάφοι στα Ισώµατα να ανήκαν στη Ρωµαϊκή ή πρώιµη Βυζαντινή εποχή. Επειδή εδώ υπάρχουν πράγµατι πολλοί παλαιοί τάφοι, ίσως να έγινε κάποια µεγάλη φονική µάχη µεταξύ αγνώστων σ’εµάς στρατευµάτων, κατά την οποία ίσως καταστράφηκε το χωριό των Καµενιάνων.

Κρίνουµε στο σηµείο αυτό απαραίτητο ν’αναφέρουµε τα εξής: όπως είναι γνωστό από την ιστορία µας, ο Στρατηγός των Γότθων Αλάριχος, όταν επαναστάτησε εναντίον του Αυτοκράτορα Θεοδοσίου Β΄ (398µ.Χ) για την κατάληψη του θρόνου, καταδιώχθηκε από το Στρατηγό Στηλίχω- να, και νικηµένος στη Φολόη της Ηλείας κατέστρεψε ολοκληρωτικά, κατά των αποχώρησή του, την αρχαία Ψωφίδα και την Επαρχία µας. Μήπως λοιπόν οι παραπάνω τάφοι ανήκουν σ’αυτή την εποχή;

Η εύρεση τέλος του ειδωλίου (5ος αι. π.Χ) στο Σπήλαιο Παναγίας

∆ροβολοβού, καθώς και διαφόρων Βυζαντινών νοµισµάτων (11ος αιώνας και εξής) µαρτυρούν µια ένδοξη ιστορία που εξαφάνισε ο πανδαµάτωρ χρόνος.

Η µόνη πάντως αδιάψευστη µαρτυρία, που επιβεβαιώνει την ύπαρ- ξη του χωριού πριν από το έτος 1613, προέρχεται από την ύπαρξη ενός ενθυµήµατος (του υπ’αριθ. 3 κώδικα της Μονής Αγίων Θεοδώρων). Συ- γκεκριµένα, πρόκειται περί µιας δωρεάς ενός Τετραυάγγελου στη Μονή Φανερωµένης Σοπωτού, από κάποιον Γεώργιο Τσαπραζλή από τους Καµε-

νιάνους, το έτος 1613. Το ιστορικό αυτό Τετραυάγγελο, το οποίο αργότε- ρα έγινε κτήµα της Μονής Αγίων Θεοδώρων Αναστάσεως, σωζόταν στη Μονή µέχρι το έτος 1973.

Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΠΡΙΒΑΙΝΑ

Η Καπρίβαινα είναι η κορυφή της ανατολικής οροσειράς των παρακλαδιών του µυθικού Ερύµανθου και βρίσκεται ακριβώς στο µέσον του βορείου τµήµατος της περιοχής µας. Αρχίζει από υψόµετρο 1658µ. και κα- τέρχεται καταλήγοντας σε καλλιεργήσιµο οροπέδιο, µισού περίπου τετραγωνικού χιλιοµέτρου.

Το όνοµά της είναι αρχαιότατο και το έχει πάρει οπωσδήποτε από τον µυθικό ήρωα Ηρακλή, που έπιασε εκεί τον Ερυµάνθιο Κάπρο, σύµφωνα µε τα προκύπτοντα στοιχεία και τις ενδείξεις που υπάρχουν.

Στα χρόνια του αγώνα της ανεξαρτησίας η Καπρίβαινα χρησιµο- ποιείτο σαν ο τόπος εκπαίδευσης των αγωνιστών της ευρύτερης περιοχής του ∆ήµου Αροανίας και των πέριξ αυτής χωριών. Οι αγωνιστές εκπαιδεύ- ονταν από τον ήρωα των Καµενιάνων οπλαρχηγό, στρατολόγο και εκπαιδευτή Ξενοχρήστο Νικολόπουλο. Στην τροφοδοσία τους συµµετείχαν, σύµφωνα µε γραπτές µαρτυρίες, η Μονή των Αγίων Θεοδώρων, καθώς και ο αρχιτσέλιγκας απ’το Αγρίδι Αροανίας, Καράγιωργας Μπαµπίλης, τον οποίο κρέµασαν στον πλάτανο της Αροανίας (Σοπωτού) οι Τούρκοι και σώ- θηκε από παρέµβαση ενός ισχυρού παράγοντα της περιοχής. (βλ. προεπα- ναστατικά, δικαιοπρακτικά έγγραφα Αγίων Θεοδώρων Αροανίας. Ανάτυ- πον εκ του ΄Θ (1977) τόµου της επετηρίδας των Καλαβρύτων υπό Ν. Παπαδοπούλου πρωθιερέως).

Αργότερα, κατά το έτος 1826 κατέφυγαν στην Καπρίβαινα οι Κατσανοχωρίτες του τµήµατος του Λειβαρτζίου, για να ανασυνταχθούν και να ανακόψουν την επιδροµή του Ιµπραήµ.

Κρίνεται σκόπιµο να ολοκληρωθεί ο δρόµος πρόσβασης προς αυ- τή την ιστορική και πανέµορφη φυσιολατρικά περιοχή µε τις πολλές βρυσούλες, ώστε να γνωρίσουν την ιστορία και τις οµορφιές της και οι υπόλοιποι συνδηµότες µας.

Το ιστορικό τούτο αλώνι βρίσκεται στο ανατολικό περίπου άκρο του χωριού. Μέσα σ’αυτό βρίσκονται δύο τεµάχια ραβδωτών κιόνων προχρι- στιανικής περιόδου δωρικού ρυθµού (Βλ. Μουτζάλη Αφέντρας, Χρονικά του Αρχαιολογικού ∆ελτίου, τόµος 46 (1991) σελ.178). Οι κίονες αυτοί συνδέονται µε την Καπρίβαινα και µε τον άθλο που επετέλεσε εκεί ο Ηρακλής.

Οι Καµενιανίτες, για να τον τιµήσουν επειδή τους λύτρωσε απ’το µεγάλο κακό, έστησαν σε µικρό λοφίσκο στις παρυφές του χωριού κάποιο µνηµείο: βωµό, επιτύµβια στήλη, κτίσµα µε παράσταση του άθλου; ∆εν γνωρίζουµε ακριβώς. Τµήµατα αυτού του κτίσµατος αποτελούσαν οι προαναφερόµενοι κίονες και άλλα τεµάχια που βρίσκονται διάσπαρτα σε άλλα σηµεία του χωριού.

Είναι γεγονός ότι τον 5ο αιώνα π.Χ παρατηρείται µια έντονη πνευµατική, πολιτιστική και λατρευτική έξαρση του Ελληνικού στοιχείου, όπως: κατασκευή Παρθενώνα, στον οποίο συναντάµε παραστάσεις άθλων του Ηρακλή, “Χρυσός αιώνας Περικλή”, κατασκευή Επικούρειου Απόλλωνα στη Φιγαλία κ.λπ. Το προαναφερόµενο ειδώλιο επίσης, της Ουράνιας Αφροδίτης (5ος αιώνας π.Χ.) στο Σπήλαιο Παναγίας ∆ροβολοβού µας ο- δηγούν στη σκέψη µήπως και τα αποµεινάρια των κιόνων στους Καµενιάνους είναι εκείνης της εποχής, ίσως όµως και παλαιότερης.

∆υστυχώς δεν έχει γίνει σε βάθος έρευνα από αρµοδίους, για την εύρεση και άλλων στοιχείων, που θα µαρτυρούν ξεκάθαρα πλέον την ένδοξη ιστορία του χωριού.

Στον ίδιο τούτο χώρο η ιστορία ξυπνά καινούριες µνήµες, κατά τον ιερό α- πελευθερωτικό αγώνα του 1821.

Ο Καµενιανίτης οπλαρχηγός, στρατολόγος και εκπαιδευτής των α- γωνιστών του ∆ήµου Αροανίας, Ξενοχρήστος Νικολόπουλος, κατά τον Αλωνάρη του 1820, χτύπησε τον Τούρκο φοροεισπράκτορα (σπαή) σ’αυτό το ιστορικό αλώνι, αναφωνώντας τη γενναία ιστορική φράση: “Του χρόνου ούτ’εσύ σπαής, ούτ’εγώ φορολογούµενος”.

Κατόπιν, λίγο πριν την επανάσταση, σήκωσε την πρώτη επαναστα- τική σηµαία στον ίδιο χώρο του αλωνιού και στη συνέχεια πολέµησε για την απελευθέρωση των Καλαβρύτων στις 20-21 Μαρτίου 1821. Σκοτώθηκε δε, ένδοξα αγωνιζόµενος στη µάχη του Πουρναροκάστρου της Πάτρας, 12 Ιουλίου του ιδίου χρόνου.

Η ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΥΣΗ ΚΑΜΕΝΙΑΝΩΝ

Η Μεγάλη Βρύση Καµενιάνων αποτελεί ένα από τα τρία µεγαλύ- τερα Κεφαλόβρυσα της οροσειράς του Ερυµάνθου. Κατά την αρχαιότητα, αλλά και µετέπειτα, υδρευόταν απ’αυτή η Πόλη-Κράτος της Ψωφίδας.

Είναι ένα όµορφο και αρµονικό σε φυσιολατρία τοπίο. Τελευταία, έγιναν κάποιες παρεµβάσεις από φορείς των Καµενιάνων σε συνεργασία µε το ∆ασαρχείο Καλαβρύτων και ο χώρος αξιοποιήθηκε κατάλληλα για τους επισκέπτες. Η παρέµβαση αυτή ίσως θα πρέπει να ολοκληρωθεί µε περισσότερη φαντασία και µε τρόπο ώστε να µην αλλοιωθεί τόσο πολύ η φυσικότητα των πηγών του Κεφαλόβρυσου.

Το µήνα Ιούνιο του 1816 ο Φιλέλληνας, περιηγητής, ιατρός και πρόξενος της Γαλλίας στην Πάτρα Φραγκίσκος Πουκεβίλ ,κατά την περιήγησή του έφθασε στην Μεγάλη Βρύση, όπου τον πλησίασαν γεωργοί και κτηνοτρόφοι των Καµενιάνων και κάποια τσοπανοπούλα τον ρώτησε: “Πότε θα τελειώσουν τα βάσανά µας;” -εννοούσε την τουρκική τυραννία. Ο Πουκεβίλ σήκωσε το βλέµµα του προς τον ουρανό και απάντησε: “Ο Ουρανός γνωρίζει”. Τότε, οι υπόλοιποι γεωργοί του είπαν αγανακτισµένοι: “Ώστε εξ ουρανού και όχι από εσάς τους µεγάλους να περιµένουµε” (Βλ. Γεωργίου Παπανδρέου Καλαβρυτινή Επετηρίς, εκδ. Αθήνα 1906, σελ.215).

Ο τόπος των ερειπίων του Αγ. Αθανασίου και του Φρουρίου βρίσκονται στη βουνοκορφή Χέρωµα, 1250µ ύψος περίπου Β.∆. του χωριού. Τα ερείπια του ναού και του Φρουρίου είναι καταφανή µέχρι σήµερα σε δεσπόζουσα θέση.

Κατά την παράδοση, αποτελούσαν καραούλι των αγωνιστών στην εποχή της Φραγκοκρατίας και της εξέγερσης του 1821. Επίσης, εκεί φυλάσσονταν αφιερώµατα των αγωνιστών τα οποία µεταφέρθηκαν στο Ναό Αγίου Κωνσταντίνου, όπου κάηκαν στην

πυρκαγιά του 1955. Στα ερείπια του Φρουρί- ου και του Ναού στο Χέρωµα έγινε πρόσφα- τα έρευνα και δηµοσιεύεται ειδική µελέτη, από τον µοναχό και συγγραφέα από τους Καµενιάνους, Μάξιµο Νικολόπουλο (Ιβηρίτη).

Πρέπει κι εδώ, να γίνει απαραίτητη πρόσβαση µε δρόµο αµαξωτό, για να ανακατασκευαστεί ο ιστορικός τούτος ναός και να ερευνηθεί ευρύτερα η ιστορία µας, που περιµένει αιώνες τώρα.


Απόσπασμα από το βιβλίο “Τα χωριά νοτίως του Ερυμάνθου” του Βασίλη Τακτικού