Εισήγηση του Βασίλη Τακτικού
1. Ορισμός των κοινωνικών δικτύων
Η διάκριση στο χώρο των συνεργατικών δικτύων είναι ότι υπάρχουν τα
δίκτυα αλληλεγγύης, οικολογίας και πολιτισμού-μη κερδοσκοπικού
χαρακτήρα, για τα οποία θα μιλήσουμε.
Αλλά και τα συντεχνιακά και κερδοσκοπικά δίκτυα, που πολλές φορές
λειτουργούν και ως δούρειος ίππος διαφθοράς στο χώρο της κοινωνίας
των πολιτών.
Μια άλλη διάκριση είναι τα κλειστά δίκτυα των ελίτ και τα ανοικτά δίκτυα
της κοινωνίας των πολιτών.
Θα μπορούσαμε, επίσης, να τα διαχωρίσουμε στα ιεραρχικά δίκτυα
εξουσίας και τα οριζόντια κοινωνικά δίκτυα αλληλεγγύης.
2. Τα δίκτυα με κοινωνική αποστολή έχουν τις ακόλουθες
ιδιότητες:
– Μειώνουν το κόστος συναλλαγών.
– Λειτουργούν ως ταμιευτήρες κοινωνικού κεφαλαίου.
– Λειτουργούν ως προπομπός της κοινωνικής και πράσινης
επιχειρηματικότητας.
– Τα οριζόντια δίκτυα λειτουργούν υπέρ της κοινωνικοποίησης της
γνώσης και της τεχνογνωσίας.
– Συμβάλλουν στον εκδημοκρατισμό της πληροφορίας και της
ενέργειας.
– Κατευθύνουν τις επενδύσεις προς την περιφέρεια και τους κοινωνικά
αναγκαίους σκοπούς.
– Συγκροτούν Κοινωνικό Κεφάλαιο σε τοπικό και εθνικό επίπεδο.
3. Ορισμός του Κοινωνικού Κεφαλαίου
Το Κοινωνικό Κεφάλαιο μπορεί να ορισθεί ως συσσώρευση συλλογικής
γνώσης οργανωτικής κουλτούρας, αλληλεγγύης, κοινής εμπιστοσύνης και
δημιουργικής θεσμικής λειτουργίας και αναπτύσσει κοινωνικές δεξιότητες.
4. Ο εθελοντισμός ως συντελεστής συγκρότησης του κοινωνικού
κεφαλαίου
Ο εθελοντισμός στην εποχή μας, ως βασικός συντελεστής δημιουργίας
κοινωνικού κεφαλαίου, είναι κλειδί της εναλλακτικής ανάπτυξης της
κοινωνικής οικονομίας και της απασχόλησης.
5. Κοινωνική Οικονομία και Πράσινη Επιχειρηματικότητα
Είναι ο δυναμικός χώρος της οικονομίας στον οποίο τα κοινωνικά δικτύα
συνδιαμορφώνουν με τη δραστηριότητα τους την ανάπτυξη και συλλογική
δημιουργία.
6. Παραδείγματα
– Το μνημόνιο συνεργασίας περιβαλλοντικών οργανώσεων με Δήμους
της Αττικής και το έργο των πολιτών.
– Το δίκτυο συνεργασίας Μ.Κ.Ο. και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης
εκθέσεων περιβάλλοντος.
– Ο συντονισμός της ένωσης μη κυβερνητικών οργανώσεων Ελλάδας
και η δημιουργία συντονιστικού κέντρου.
– Το δίκτυο των Ηράκλειων Εθελοντικών οργανώσεων.
– Το παράδειγμα συνεργασίας εθελοντικών οργανώσεων και ΤΑ στην
Υπερνομαρχία Ροδόπης – Έβρου.
Ορισμός των κοινωνικών δικτύων
Γνωρίζουμε την έννοια και την ορολογία των δικτύων κυρίως από τις επικοινωνίες,
π.χ. το δίκτυο του Ο.Τ.Ε., το δίκτυο της Δ.Ε.Η. και της ύδρευσης. Τα κοινωνικά και
επικοινωνιακά δίκτυα, όμως είναι κάτι άλλο και προϋπήρξαν των τεχνολογικών
δικτύων, έστω και αν δεν ιστορικά δεν τα λέγαμε έτσι.
Αν αναλογιστούμε ιστορικά τις εξελίξεις, υπήρξαν πάντοτε δίκτυα εξουσίας ή δίκτυα
διεκδίκησης της εξουσίας. Υπάρχουν τα εθνικά, τα φυλετικά και τα θρησκευτικά
δίκτυα, όπως για παράδειγμα υπήρξε ο χριστιανισμός τα πρώτα χρόνια που
λειτουργούσε ως ένα παγκοσμιοποιημένο δίκτυο, χωρίς την αναγνώριση της
εξουσίας. Υπήρξαν, επίσης, και υπάρχουν ακόμη, εμπορικά ακόμη και
απελευθερωτικά δίκτυα. Η φιλική εταιρεία π.χ. ήταν ένα απελευθερωτικό δίκτυο.
Παράλληλα, υπήρξαν και υπάρχουν συνδικαλιστικά ταξικά δίκτυα ή πολιτικά δίκτυα,
π.χ. Εργατική Διεθνής, Σοσιαλιστική Διεθνής κτλ.
Σε κάθε περίπτωση, αυτά τα δίκτυα ή «ενώσεις» λειτουργούσαν ενοποιητικά και
συντονιστικά για κοινές διεκδικήσεις, ενώ τα πολιτικά δίκτυα ενίοτε μπορεί να
εκφράζουν και ένα όραμα ή ένα πολιτικό πρόταγμα. Δε μιλούμε, όμως, γι’ αυτά τα
παραδοσιακά δίκτυα, τα οποία είχαν και μια άλλη μορφή οργάνωσης: ιεραρχική,
εξουσιαστική και διεκδικητική, είτε για την κρατική εξουσία είτε κατά του κράτους.
Δεν εξετάζουμε, δηλαδή, τα δίκτυα που κατέχουν και διεκδικούν άμεσα εξουσία και
συγκροτούν ταξικά ή εθνικά συμφέροντα, αλλά δίκτυα με κίνητρο τον εθελοντισμό, το
περιβάλλον και την κοινωνική αλληλεγγύη, που είναι φαινόμενο αρκετά πρόσφατο
στην ιστορία. Ένα φαινόμενο που συνδυάζεται με τις νέες τεχνολογίες της
διαδραστικής επικοινωνίας, όπως είναι το διαδίκτυο.
Προσεγγίζουμε, λοιπόν, τα Δίκτυα και την οριζόντια συνεργασία από τη σκοπιά του
εθελοντισμού και της σύνθεσης του κοινωνικού κεφαλαίου, που θεωρείται ο τέταρτος
συντελεστής κεφαλαίου, παράλληλα με το ανθρώπινο, φυσικό και οικονομικό
κεφάλαιο, που με τους παραδοσιακούς όρους της οικονομίας θεωρούνται ως τρεις
βασικοί συντελεστές της ανάπτυξης.
Η εμφάνιση της κρίσης εμπιστοσύνης ως επακόλουθο της παγκόσμιας
οικονομικής κρίσης σήμερα, αναδεικνύει με δυναμικό τρόπο τη σημασία των
κοινωνικών δικτύων στην αντιμετώπιση αυτής της κρίσης και ιδιαίτερα μέσω
της κοινωνικής οικονομίας.
Τα δίκτυα που συμβάλλουν στην κοινωνική αλληλέγγυα οικονομία και
πρόνοια έχουν μια σειρά από θετικά αποτελέσματα.
Κύριο αποτέλεσμα των κοινωνικών δικτύων είναι η μείωση κόστους
συναλλαγών, είτε αυτά είναι καταναλωτικά δίκτυα είτε δίκτυα επικοινωνίας είτε
ακόμη δίκτυα διάχυσης της τεχνογνωσίας. Αυτό συμβάλλει στην ανάπτυξη της
κοινωνικής οικονομίας μεταξύ κράτους και αγοράς.
Η οργανωμένη κοινωνικότητα με όραμα, αναπτυξιακούς στόχους και αλληλεγγύη σε
μια περιοχή προσφέρει συγκριτικό πλεονέκτημα στις επενδύσεις, με την έννοια ότι
εξασφαλίζεται ένας πρόσθετος δημιουργικός χρόνος, χωρίς κόστος εκ μέρους μίας
κοινωνικής ομάδας, που εισφέρει κοινωνική εργασία και κοινωνική φροντίδα στο
περιβάλλον και τη δημόσια υγεία.
Αντίθετα, η έλλειψη του απαιτούμενου κοινωνικού κεφαλαίου πρέπει να
αναπληρώνεται με άλλους τρόπους, συνηθέστερα με χρονοβόρες διαπραγματεύσεις
και ένα πλήθος πολύπλοκων κανονισμών και νομικών ρυθμίσεων, που ουσιαστικά
αποτελούν μορφή φορολόγησης και επιβαρύνουν το τελικό κόστος της επένδυσης.
Με άλλα λόγια, το κοινωνικό κεφάλαιο μειώνει τόσο το κόστος προσαρμογής της
επένδυσης όσο και των ανταλλαγών και λειτουργίας ενός φορέα. Με αυτή την έννοια,
η ύπαρξη συγκροτημένου κοινωνικού κεφαλαίου διευκολύνει την εισροή οικονομικού
κεφαλαίου και τη βιωσιμότητα της επένδυσης στη συνέχεια, διαμορφώνει το θεσμικό
και κοινωνικό περιβάλλον μιας τοπικής αγοράς και δημιουργεί τοπική απασχόληση.
Λαμβάνοντας υπόψιν τις προσεγγίσεις της οικονομικής ανάπτυξης με βάση τις
θεωρίες του κοινωνικού κεφαλαίου, μπορούμε να ερμηνεύσουμε για ποιο λόγο
ορισμένες γεωγραφικές περιοχές και κράτη έχουν τόσο διαφορετική εξέλιξη στην
ανάπτυξη σε σχέση με άλλα πιο προηγούμενα.
Το κοινωνικό κεφάλαιο σε κάθε περίπτωση είναι το προαπαιτούμενο για την
διαμόρφωση ικανών ανθρωπίνων πόρων για τη βελτίωση των παραγόμενων
προϊόντων και υπηρεσιών και της ευθύνης έναντι των καταναλωτών.
Τα δίκτυα οριζόντιας συνεργασίας, που συνθέτουν κοινωνικό κεφάλαιο,
αναπτύσσουν τις ανθρώπινες δεξιότητες, τη διάχυση γνώσης και την εξασφάλιση
εμπιστοσύνης για τη συλλογική δημιουργία μιας κοινωνίας.
Ορισμός του Κοινωνικού Κεφαλαίου
Το κοινωνικό κεφάλαιο είναι μια άυλη αξία γνώσης, εμπιστοσύνης, συντονισμού
και ενότητας, που συγκροτείται σε μια κοινότητα και συσσωρεύεται σε μία
υποθετική τράπεζα χρόνου και δεξαμενή σκέψης προς κοινό όφελος.
Αυτό σήμερα θα μπορούσαμε να το δούμε ανάγλυφα στις ηλεκτρονικές
διαδραστικές βιβλιοθήκες, όπως “Wikipedia”, που λειτουργεί διαδραστικά στο
internet.
Κοινωνικό Κεφάλαιο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί, επίσης, η δικτύωση της
συλλογικής γνώσης και ευφυΐας που μετασχηματίζεται σε πνευματικό έργο. Το
έργο του πνευματικού εθελοντισμού και η ελεύθερη προσβασιμότητα αποτελούν,
επίσης, κοινωνικό κεφάλαιο, που δημιουργεί προστιθέμενη αξία στην οικονομία.
Το Κοινωνικό Κεφάλαιο, υπό αυτή την έννοια, καθορίζεται από τους θεσμούς της
κοινωνίας πολιτών που παρεμβάλλονται ανάμεσα στον πολίτη-ιδιώτη και το κράτος,
αποτελώντας έναν « ενδιάμεσο χώρο » (middle ground), που επιτρέπει την
ανάπτυξη σταθερών σχέσεων και συμβάλλει στον αυτοματισμό των κοινωνικών
σχέσεων, τη συνεργασία και τη διάχυση γνώσης, που είναι απαραίτητη για νέες
παραγωγικές πρωτοβουλίες και καινοτομίες.
Αυτός ο χώρος της ανθρώπινης έκφρασης και δραστηριότητας συγκροτεί τρεις
βασικές αξίες του κοινωνικού κεφαλαίου εμπιστοσύνη, συνεργασία, αλληλεγγύη και
εμπνέεται από μετα-υλικές ανθρωπιστικές αξίες της εθελοντικής προσφοράς για
οικολογική και κοινοτική δράση.
Αυτές οι αξίες κινητοποιούν ανθρώπινους πόρους και επιθυμίες, που σε διαφορετική
περίπτωση θα παρέμεναν στάσιμοι και ανενεργοί.
Τα δίκτυα διευκολύνουν την επικοινωνία της διαδραστικής πληροφορίας και
οικοδομούν εμπιστοσύνη συναλλαγών εκεί που δεν μπορούν να κτίσουν
εμπιστοσύνη οι Τράπεζες και η αγορά.
Η προσφορά χρόνου στον εθελοντισμό από την ενοποιητική διαδικασία των
δικτύων μπορεί να μετασχηματίσει ποιοτικά τη ζωή στις πόλεις και την ύπαιθρο,
βάζοντας στόχους που δεν αντιπαρεμβάλλονται στην αγορά, όπως για
παράδειγμα η ανάπτυξη του πρασίνου στις μεγάλες πόλεις, που μπορεί να
αναζωογονήσει την αγορά.
Έτσι, με την προσφορά υπηρεσιών των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών
διαμορφώνεται, συγκροτείται και αναπτύσσεται το οργανωμένο κοινωνικό κεφάλαιο,
που είναι και η βασική προϋπόθεση για την ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας,
καθότι συμβάλλει αποφασιστικά στην πράσινη και πολιτιστική επιχειρηματικότητα,
αλλά και την κοινωνική αλληλεγγύη.
Υπό αυτήν την έννοια, το κοινωνικό κεφάλαιο μπορεί να εννοηθεί ως πόρος που έχει
την πηγή του στη συλλογική δράση και μπορεί να έχει αποτελέσματα σε ευρύτατη
οικονομική και κοινωνική κλίμακα.
Το κοινωνικό κεφάλαιο, λοιπόν, είναι ζήτημα κοινωνικοποίησης της γνώσης,
εμπιστοσύνης και συνεργασίας σε τοπικό επίπεδο και ικανότητας για
καινοτόμες πολιτικές επενδύσεων, που λειτουργεί ως κινητήρια δύναμη και
πηγαίνει την κοινωνία μπροστά.
Θεωρητικά πρόκειται για το σύνολο των μη οικονομικών πόρων, πραγματικών ή
φανταστικών, που αποδίδονται σε άτομα, ομάδα ή ένα δίκτυο κοινωνικών σχέσεων
και χαρακτηρίζονται από εμπιστοσύνη, αμοιβαιότητα και κοινά αποδεκτούς κανόνες
συμπεριφοράς, που διευκολύνουν τη συνεργασία και τη συλλογική δράση των
ανθρώπων, με στόχο το γενικό συμφέρον.
Σε πρακτικό επίπεδο, το Κοινωνικό Κεφάλαιο δεν είναι η περιουσία μιας οργάνωσης
ή της αγοράς ή του κράτους, παρόλο που όλοι μπορούν να συμβάλλουν στη
δημιουργία του. Είναι μια διαδικασία «εκ των κάτω» και αφορά πολίτες, ίδιας ή
διαφορετικής καταγωγής και κουλτούρας, που συνδέονται κοινωνικά και δημιουργούν
δίκτυα και ενώσεις. Σύμφωνα με τον ορισμό της Παγκόσμιας Τράπεζας, το κοινωνικό
κεφάλαιο είναι η συνεκτική «κόλλα» που κρατά δεμένες τις κοινωνίες για κοινή
δημιουργία.
Αναγνωρίζοντας γενικά την έννοια του κεφαλαίου σε τέσσερις διαφορετικές μορφές:
το οικονομικό, το πολιτισμικό, το συμβολικό και το κοινωνικό, μπορούμε να
κατανοήσουμε ότι το κοινωνικό κεφάλαιο μπορεί να μετασχηματιστεί σε οικονομικό,
μειώνοντας μάλιστα το κόστος των επενδύσεων και το κόστος λειτουργικότητας στις
κοινωνικές υποδομές και προστασίας του περιβάλλοντος.
Ο ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΣ ως βασικός συντελεστής συγκρότησης
κοινωνικού κεφαλαίου
Ο εθελοντισμός στην εποχή μας είναι βασικός συντελεστής δημιουργίας κοινωνικού
κεφαλαίου και το κλειδί ανάπτυξης της κοινωνικής οικονομίας και της απασχόλησης.
Ο εθελοντισμός σήμερα δεν είναι μόνο φιλανθρωπία, αλλά μία άλλου είδους
προστιθέμενη αξία με ανταποδοτικότητα στα πλαίσια της κοινωνικής οικονομίας.
Είναι προσφορά και αλληλεγγύη, όχι μόνο στους πληγέντες συγκυριακά από τη
φτώχεια ή από φυσικές καταστροφές, αλλά μια οργανωμένη κοινωνική διαδικασία
εξασφάλισης συλλογικών αγαθών με διάρκεια κοινωνικής μόρφωσης, για την
αντιμετώπιση κοινωνικών αναγκών της απασχόλησης και της φτώχειας.
Ο εθελοντισμός παρεμβαίνει οργανωμένα μέσω της κοινωνικής οικονομίας και
συνδιαμορφώνει το σύνολο της οικονομίας θετικά και με διαρκή αποτελέσματα,
καθώς συντελεί συμπληρωματικά στην οικονομία.
Προαπαιτούμενο της συγκρότησης κοινωνικού κεφαλαίου είναι η ενεργός συμμετοχή
των κοινωνικών δικτύων. Το άτομο συνεισφέρει μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα χρόνο
και υπηρεσίες και έχει ως ανταποδοτικότητα την αναγνώριση ότι και το ίδιο ανήκει σε
ένα δίκτυο προστασίας, που μπορεί εξίσου να του φανεί χρήσιμο ως κοινωνικό
στήριγμα.
Όταν, όμως, πρόκειται για οικολογική δράση, το άτομο που έχει υψηλή συνείδηση και
συνεισφέρει για το περιβάλλον συμβάλλει παράλληλα στη δημιουργία κοινωνικών
προϋποθέσεων για να ευδοκιμήσουν επενδύσεις που έχουν να κάνουν τόσο με την
οικοπροστασία όσο και με την πράσινη οικονομία και επιχειρηματικότητα
–δραστηριότητες που διαμορφώνουν ευρύτερα ένα πιο βιώσιμο περιβάλλον, αλλά
και μακροπρόθεσμα βιώσιμη οικονομία.
Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, θα μπορούσαμε να παρουσιάσουμε μία σειρά από
παραδείγματα στον παγκόσμιο, αλλά και τον ελληνικό χώρο, συμβολής των
κοινωνικών δικτύων στην πράσινη οικονομία και πράσινη επιχειρηματικότητα.
Σύμφωνα με τα παραπάνω, μπορούμε να εξετάσουμε ένα πλαίσιο αρχών από την
επιφανειακή προσέγγιση της κοινωνικής οικονομίας στη συστημική θεωρία και
πράξη.
Πράσινη Οικονομία, Πράσινες Επενδύσεις και ο Ρόλος των
Οικολογικών Οργανώσεων
Τα οργανωμένα κοινωνικά δίκτυα που εμφανίζονται σήμερα με κάθε μορφή
συλλογικών οργανώσεων είναι ο κύριος χώρος όπου αναπτύσσεται η μη
κερδοσκοπική κοινωνική οικονομία, μέσα από τους θεσμούς αλληλεγγύης,
κοινωνικής μέριμνας, πράσινης και πολιτιστικής επιχειρηματικότητας.
Με αντικείμενο και σκοπό τις πράσινες πόλεις, πράσινες προμήθειες, πράσινη
ενέργεια, το περιβάλλον και την υγεία, αναπτύσσεται μια οικονομία φιλική προς το
περιβάλλον και τον πολίτη.
Αυτά τα δίκτυα προσφέρουν δωρεάν πληροφορίες και κάποιες δωρεάν υπηρεσίες,
που υπερβαίνουν το σύστημα πνευματικής ιδιοκτησίας. Το διαδίκτυο από την άλλη
πλευρά εξελίσσεται σ’ ένα δωρεάν ανοικτό πανεπιστήμιο σ’ όσους θέλουν να το
χρησιμοποιήσουν συστηματικά. Για πρώτη φορά υπάρχει έτσι η προοπτική για
δωρεάν παιδεία και επιμόρφωση, εκτός σχολείου και για όλους τους πολίτες, με έναν
αυθεντικό σκοπό για την ποιότητα ζωής.
Τα κίνητρα ξεκινούν εντελώς αντίστροφα, όχι από το ατομικό κέρδος, αλλά από το
συλλογικό όφελος και την κοινωνική αναγνώριση της προσφοράς. Τεράστιες
βιβλιοθήκες και βιβλία, στα οποία έχουν λήξει τα δικαιώματα πνευματικής
ιδιοκτησίας, προσφέρονται δωρεάν, βλέπε Wikipedia. Η ίδια τεχνολογία του
διαδικτύου προσφέρει σε πολλές περιπτώσεις δωρεάν λογισμικό και μελέτες
εφαρμογής για on line αγορές.
Με αυτή την πρακτική, η επιστημονική γνώση της οικολογίας και της πράσινης
επιχειρηματικότητας διαχέεται και δεν είναι, πλέον, εμπορικό μυστικό των ολίγων και
προνομιούχων η γνώση. Αυτό είναι μια άλλη μορφή εθελοντισμού.
Ο πνευματικός εθελοντισμός.
Έτσι, η διάδοση γνώσης μπορεί να γίνει εφόδιο για πολλούς να παράξουν και να
διακινήσουν πράσινα προϊόντα και υπηρεσίες και να δημιουργήσει νέες θέσεις
απασχόλησης με εφαλτήριο την εναλλακτική επικοινωνία και την κοινή εμπιστοσύνη,
που προσφέρουν τα κοινωνικά δίκτυα.
Διαπιστώνουμε μ’ αυτόν τον τρόπο, ότι μια νέα αναδυόμενη αγορά με αυξανόμενη
ζήτηση σε πράσινα προϊόντα, πράσινα επαγγέλματα και υπηρεσίες, έχει γίνει
τελευταία αισθητή και στην Ελλάδα. Δεν είναι μόνο οι μαζικές εθελοντικές
δεντροφυτεύσεις που γίνονται, αλλά και η συμβολή αυτών των δικτύων στο
γενικότερο σκοπό για τις πράσινες πόλεις, τον εναλλακτικό τουρισμό – οικοτουρισμό
και τη διάδοση κοινωνικών υπηρεσιών.
Ειδικότερη αναφορά μπορεί να γίνει για τη συμβολή των δικτύων αλληλεγγύης στον
τομέα της υγείας, όπου υπάρχει μια μεγάλη παράδοση σε κοινωφελή ιδρύματα από
μεγάλους ευεργέτες και τώρα αναπτύσσονται πρωτοβουλίες από τη συλλογικότητα
των πολιτών.
Η κοινοπραξία των μικρομεσαίων Μ.Κ.Ο. για το περιβάλλον
Με επίκεντρο το περιβάλλον, αυτές οι τάσεις που εκφράζονται σήμερα μέσα από τα
διάφορα περιφερειακά και θεματικά δίκτυα και δείχνουν ότι οι χιλιάδες μικρομεσαίες
Μ.Κ.Ο. μπορούν να σχηματίσουν θεματικές κοινοπραξίες με επικοινωνιακό και
οικονομικό περιεχόμενο, γεγονός που θα τους επιτρέψει να εισάγουν οργανωτικές
και επιχειρηματικές καινοτομίες, εκεί που η παραδοσιακή αγορά αδυνατεί να
αντιληφθεί ως προτεραιότητες. Χρειάζεται βέβαια ένα συντονιστικό κέντρο για
επιχειρησιακή επάρκεια και διάρκεια.
Για παράδειγμα, οι πράσινες στέγες στις μεγαλουπόλεις είναι μια σημαντική ιδέα για
την πράσινη επιχειρηματικότητα που βρίσκεται στο ξεκίνημά της από πρωτοβουλίες
των Μ.Κ.Ο. στην Αττική. Τα βιολογικά προϊόντα, ο οικοτουρισμός και αγροτουρισμός
στην ύπαιθρο υποκινούνται από εθελοντικές οργανώσεις καταναλωτών, αλλά και
από περιβαλλοντικές οργανώσεις.
Το ίδιο σημαντικές πρωτοβουλίες υπάρχουν για την ανακύκλωση, π.χ. με την οικιακή
κομποστοποίηση. Μεγάλη κινητοποίηση υπάρχει, επίσης, για τα βιολογικά προϊόντα
και τις αγροτουριστικές ενώσεις.
Σε κάθε περίπτωση, οι οικολογικές οργανώσεις αναδεικνύονται προπομπός της
πράσινης επιχειρηματικότητας και ο συντονισμός αυτών των δικτύων μπορεί να
φέρει ακόμη σημαντικότερα αποτελέσματα.
Με βάση τις παραπάνω προσεγγίσεις, το προτεινόμενο έργο σχετίζεται με τους
στόχους της πρόσκλησής καθώς επιδιώκει πρόσκλησής καθώς επιδιώκει:
– Να κινητοποιήσει το «κοινωνικό κεφάλαιο», επιδιώκοντας την εταιρική σχέση
μεταξύ των Οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών και της Τοπικής
Αυτοδιοίκησης στον τομέα της αειφόρου ανάπτυξης της οικονομίας και του
περιβάλλοντος, οδηγώντας στο θεσμό της Συμμετοχικής Δημοκρατίας.
– Να ευαισθητοποιήσει την Ελληνική κοινωνία και τους κρατικούς οργανισμούς
για τις εναλλακτικές πρακτικές προστασίας και αειφόρου ανάπτυξης του
περιβάλλοντος και της οικονομίας, με εφαρμογή την ανάπτυξη της Πράσινης
Οικονομίας.
– Να εκπαιδεύσει τις ομάδες στόχου, εμπλουτίζοντας τη γνώση τους, ώστε να
ενισχύσει σε μακροοικονομικό και μικροοικονομικό επίπεδο, προκειμένου να
εκμεταλλευτούν τις εναλλακτικές μορφές αειφόρου ανάπτυξης που προσφέρει η
Πράσινη Οικονομία και να γίνει παράδειγμα προς μίμηση στην Ευρωπαϊκή
Ένωση και τις αναπτυσσόμενες χώρες.
Η αποτελεσματικότητα ενός τέτοιου δικτύου μπορεί να εξασφαλιστεί:
– Με τη χρησιμοποίηση ενός μείγματος επικοινωνιακών μέσων και εκπαιδευτικών
πρακτικών διαδικασιών προς τις ομάδες στόχων, με σκοπό την αποδοχή και
υιοθέτηση μιας νέας μορφής διακυβέρνησης, όπως είναι η Συμμετοχική
Δημοκρατία.
– Με τη διάδοση της πρακτικής της Πράσινης Οικονομίας ως βιώσιμη και αειφόρο
λύση για την προστασία του περιβάλλοντος και ανάπτυξη της οικονομίας.
– Με την καθιέρωση εταιρικής συνεργασίας μεταξύ των Οργανώσεων της
Κοινωνίας των Πολιτών και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με προγραμματικές
συμφωνίες που θα συμβάλλουν στην κινητοποίηση και μεταφορά τεχνογνωσίας
και βέλτιστων πρακτικών στην ανάπτυξη της Πράσινης Οικονομίας και της
προστασίας του περιβάλλοντος.
Φορείς που μπορούν να κινητοποιηθούν παράλληλα είναι:
– Κρατικοί φορείς και Τοπική Αυτοδιοίκηση, τα στελέχη των οποίων είναι οι
ιθύνοντες για τη χάραξή και υλοποίηση οικονομικής και περιβαλλοντικής
πολιτικής, καθώς επίσης είναι οι φορείς που μπορούν να αποδεχθούν τη
συμβολή της Συμμετοχικής Δημοκρατίας στην πράξη.
– Οι οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών στην Ελλάδα, που με τη συμμετοχή
και τη δραστηριότητά τους λειτουργούν ως καταλύτης για την ανάπτυξη τόσο της
κουλτούρας στην Πράσινη Οικονομία όσο και της Συμμετοχικής Δημοκρατίας.
– Μικρές και Μεσαίες επιχειρήσεις, Ερευνητικά Ιδρύματα, αγρότες και ελεύθεροι
επαγγελματίες.
– Οι συνεργαζόμενες οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών στην Ευρωπαϊκή
Ένωση και τις αναπτυσσόμενες χώρες.
Οικονομία και Τεχνολογία
Η εισαγωγή νέων πρακτικών, τεχνογνωσίας και τεχνολογίας, που θα συμβάλλουν
στην ανάπτυξη της Πράσινης Οικονομίας, με αποτέλεσμα τη δημιουργία νέας αγοράς
και νέων θέσεων εργασίας.
Διάχυση αποτελεσμάτων και πίεση για την απαραίτητη νομοθετική ρύθμιση της
Συμμετοχικής Δημοκρατίας και της φιλοσοφίας για την ενίσχυση της συνεργασίας
μεταξύ των οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών με το Κράτος, τις Μικρές και
Μεσαίες Επιχειρήσεις και με Ερευνητικά Ιδρύματα, για τη μεταφορά τεχνογνωσίας και
βέλτιστων πρακτικών.
Η ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού
Με τη δημιουργία κοινωνικού κεφαλαίου και σχέσεων εμπιστοσύνης στην
αναβάθμιση των τεχνικών δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού και τη δημιουργία
νέων θέσεων εργασίας
Περιβάλλον και Υγεία
Με την εισαγωγή νέων πρακτικών διαχείρισης του περιβάλλοντος προώθησης της
πράσινης επιχειρηματικότητας και αειφόρου ανάπτυξης, που είναι και η
αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών και του περιορισμού της
υπερεκμετάλλευσης των φυσικών πόρων και μείωση της μόλυνσης, με τελικό
αποτέλεσμα το καθαρότερο περιβάλλον, που είναι βασικός συντελεστής και
προϋπόθεση για την κοινωνική ευμάρεια και τη δημόσια υγεία.
Δίκτυα στήριξης της κοινωνικής οικονομίας και πρακτικές
Συνεταιριστικές τράπεζες
Αντιμετώπιση του κοινωνικού αποκλεισμού
Κοινωνικοί συνεταιρισμοί – οικιστικές κοινότητες
Ο θεσμός της κοινωνικής εταιρικής ευθύνης
Διαδικτυακές ζώνες μη χρηματικών ανταλλαγών
Καταναλωτικοί συνεταιρισμοί
Δίκτυα μη χρηματικών ανταλλαγών (lets)
Επενδύσεις με βάση το κοινωνικό κεφάλαιο, με τη συμμετοχή της Τοπικής
Αυτοδιοίκησης και Μ.Κ.Ο.
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ
ΚΑΙ ΠΡΑΣΙΝΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Η πράσινη επιχειρηματικότητα αναγνωρίζεται σήμερα σε παγκόσμιο επίπεδο ως η
βασική προϋπόθεση για την αειφορία και βιώσιμη ανάπτυξη, μπροστά στην απειλή
της οικολογικής κατάρρευσης του πλανήτη από τις ρυπογόνες δραστηριότητες του
ανθρώπου και το φαινόμενο του θερμοκηπίου.
Θεωρείται μάλιστα ως η μόνη λύση ριζικής αντιμετώπισης της ατμοσφαιρικής
ρύπανσης που στοχεύει στην πρόληψη πριν είναι αργά για τη «θεραπεία».
Είναι το κλειδί για το μέλλον της οικονομίας, καθώς συνδυάζει το τερπνόν της
οικοπροστασίας μετά του ωφελίμου της οικονομίας και της δημιουργίας νέων θέσεων
εργασίας.
Σύμμαχος για την πράσινη επιχειρηματικότητα είναι η νέα υψηλή πράσινη τεχνολογία
που εισδύει σε όλους τους τομείς της ενέργειας, της παραγωγής και των υπηρεσιών.
Συνδέεται άμεσα με την πράσινη ζήτηση σε υγιεινά και ωφέλιμα προϊόντα και
υπηρεσίες. Με την ανάπτυξη των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και την
οικοδιαχείριση του νερού. Τα βιοκλιματικά κτίρια και την εξοικονόμηση της
ενέργειας, με την πολιτική για τις πράσινες πόλεις και την ανακύκλωση με την
οικοπροστασία των δασών και της θάλασσας. Με την αξίωση για καθαρό
περιβάλλον και υγεία.
Το κέρδος έτσι, είναι διπλό. Από την μία πλευρά έχουμε ενεργητική προωθητική
διαδικασία για την προστασία του περιβάλλοντος και από την άλλη πράσινη
ανάπτυξη.
Τι κινεί την πράσινη επιχειρηματικότητα
Την πράσινη επιχειρηματικότητα πρώτα απ’ όλα την κινεί η επείγουσα
αναγκαιότητα αντιμετώπισης των κλιματικών αλλαγών και η μετάβαση από τα
ορυκτά καύσιμα στις ήπιες και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Η αυξανόμενη ζήτηση της αγοράς σε πράσινα προϊόντα και υπηρεσίες.
Το ηθικό πλεονέκτημα της πράσινης επιχειρηματικότητας απέναντι σε κάθε
μορφή ζωής.
Η εφαρμογή των νέων προηγμένων πράσινων τεχνολογιών, που προσφέρει
πλεονεκτήματα στους επενδυτές της πράσινης επιχειρηματικότητας.
Το περιβαλλοντικό αδιέξοδο των μεγάλων πόλεων και το όραμα για τις πράσινες
πόλεις.
Η πίεση για επάρκεια καθαρού πόσιμου νερού για τον αυξανόμενο πληθυσμό και
τις αυξανόμενες καλλιέργειες.
Το αδιέξοδο της υπερκατανάλωσης χημικών φαρμάκων και φυτοφαρμάκων και η
ανάγκη, αλλά και οι δυνατότητες που υπάρχουν για τη χρήση οικοθεραπευτικών
μεθόδων και σκευασμάτων.
Κοινή συνισταμένη όλων των παραπάνω κινήτρων είναι ο συντονισμός και η
κοινή δράση των δικτύων.
Τι εμποδίζει την ανάπτυξή της
Καταρχάς, οι παγιωμένες επενδύσεις και συγκέντρωση κεφαλαίου σε ρυπογόνους
τομείς της οικονομίας, που λειτουργούν συντεχνιακά και αποτρεπτικά για επενδύσεις
στην πράσινη επιχειρηματικότητα.
Η λογική του εύκολου κέρδους, που δεν υπολογίζει το κόστος της προστασίας
του οικοσυστήματος.
Η άγνοια των πλεονεκτημάτων, πολλές φορές, που προσφέρουν οι πράσινες
τεχνολογίες για τους επενδυτές.
Τα γραφειοκρατικά εμπόδια για την εισαγωγή νέων τεχνολογιών, όπως είχαμε
για παράδειγμα για τη διάδοση των φωτοβολταϊκών.
Η έλλειψη σοβαρών κινήτρων για επενδύσεις υποδομής στην πράσινη
επιχειρηματικότητα.
Το έλλειμμα της νέας οργανωτικής κουλτούρας, όπως συμβαίνει για παράδειγμα
στην αγροτική παραγωγή, όπου δύσκολα αλλάζουν αντικείμενο καλλιέργειας οι
αγρότες, μολονότι θα μπορούσαν ν’ αντικατασταθούν με άλλες αποδοτικότερες,
που δεν επιβαρύνουν το περιβάλλον.
ΤΙ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ ΩΣ ΠΟΛΙΤΕΣ
Μπορούμε, αφού κατανοήσουμε αυτές τις προϋποθέσεις, όχι μόνο να πιέσουμε,
αλλά να γίνουμε εθελοντές και υποστηρικτές πρωτοβουλιών για την πράσινη
επιχειρηματικότητα και τη ριζική αντιρύπανση, καθορίζοντας με την καταναλωτική
στάση τη ζήτηση.
Να υιοθετήσουμε τον αυτοπεριορισμό στην κατανάλωση και να προάγουμε τα
φιλικά προς το περιβάλλον προϊόντα.
Να αλλάξουμε προοδευτικά τη συμπεριφορά στην ποιότητα της ζήτησης και τις
προτιμήσεις.
Να αλλάξουμε το ίδιο το καταναλωτικό πρότυπο, ζητώντας προϊόντα με
ανακυκλώσιμα υλικά, τα οποία δε σπαταλούν ενέργεια και δε ρυπαίνουν.
Επειδή ως πολίτες δεν είμαστε μόνο καταναλωτές, αλλά ταυτόχρονα κατά κάποιον
τρόπο και παραγωγοί προς ιδίαν κατανάλωση, πέραν από τους κατ’ επάγγελμα
επιχειρηματίες και ως συμμετέχοντες σε κοινοπραξίες, πολυμετοχικές εταιρείες και
συνεταιρισμούς, μπορούμε να επιδράσουμε καταλυτικά προς την κατεύθυνση των
επενδύσεων στην πράσινη οικονομία.
Να αλλάξουμε, επίσης, προοδευτικά το παραγωγικό πρότυπο, όχι πλέον ως
καταναλωτές, αλλά και ως μικροί παραγωγοί π.χ. ανανεώσιμων πηγών ενέργειας,
γεωργικών προϊόντων, διατροφής και κουζίνας, οικιακής κομποστοποίησης και
κατασκευής βιοκλιματικών κτιρίων.
Είναι στο χέρι μας, λοιπόν, ν’ αλλάξουμε το καταναλωτικό παραγωγικό πρότυπο
στην κουλτούρα, τη συμπεριφορά και τις καθημερινές πράξεις μας, μέσα από τη
θεσμική οργάνωση της Κοινωνίας των Πολιτών και την πεποίθηση ότι η Πράσινη
Επιχειρηματικότητα μας αφορά όλους, είτε ως παραγωγούς είτε ως καταναλωτές, το
μέλλον μας και το μέλλον των παιδιών μας.
Συλλογικά μπορούμε να δράσουμε μέσα από τα δίκτυα και την οριζόντια συνεργασία
των ενεργών πολιτών, στις πόλεις μας και την ύπαιθρο, χτίζοντας γέφυρες
εμπιστοσύνης και συνεργασίας και επενδυτικών προγραμμάτων για την πράσινη
επιχειρηματικότητα.
Κι αυτό είναι εφικτό, επειδή το Κοινωνικό κεφάλαιο κινεί το Οικονομικό κεφάλαιο και η
κοινωνία των πολιτών με τη στάση της και τις οργανώσεις της μπορεί ν’ αλλάξει τη
φορά των πραγμάτων.
Μέσα από τα δίκτυα οριζόντιας συνεργασίας, μπορούμε να δράσουμε μέσα από την
προώθηση της συνεργασίας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και οργανώσεων της
Κοινωνίας των Πολιτών, καταρτίζοντας τοπικά σύμφωνα ποιότητας για την
Οικοπροστασία και Πράσινη Επιχειρηματικότητα.
Έχουμε ζωντανά τέτοια παραδείγματα οριζόντιας δικτύωσης και συνεργασίας. Για
παράδειγμα, μέσα απ’ αυτήν τη συνεργασία μπορούν να πρασινίσουν οι μεγάλες
πόλεις, να γίνουν βιώσιμες και με πολύ λιγότερους ρύπους.
Είναι πολύ σημαντικό ο ενεργός πολίτης σήμερα να παρέμβει για την προώθηση της
πράσινης επιχειρηματικότητας, όχι μόνο στη διαμόρφωση της ζήτησης σε πράσινα
προϊόντα και υπηρεσίες, αλλά και στη διαμόρφωση της προσφοράς στο
παραγωγικό γίγνεσθαι.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι, η ρύθμιση της αγοράς δε γίνεται όσο θα θέλαμε ίσως
ελεύθερα από τη ζήτηση, αλλά καθορίζεται κι αυτή και οι επιθυμίες μας από το
καταναλωτικό πρότυπο που ορίζουν οι μεγάλες εταιρείες με τις διαφημίσεις και με
προσφερόμενα προϊόντα.
Γιατί είναι σαφές ότι δεν μπορείς να ζητάς προϊόντα στην αγορά που δεν υπάρχουν
διαθέσιμα και βρίσκονται μόνο στο πειραματικό, δειγματοληπτικό στάδιο και δεν
έχουν γίνει οι απαιτούμενες επενδύσεις για μαζική παραγωγή.
Δεν μπορείς να ζητάς εναλλακτικά καύσιμα για το αυτοκίνητό σου που δεν υπάρχουν
στην αγορά, πάνινες σακούλες αντί για πλαστικές που δεν προσφέρουν τα Super
Market.
Δεν μπορείς να οραματίζεσαι πράσινες πόλεις όταν δεν υπάρχουν εταιρείες και
Δήμοι να επενδύσουν π.χ. στις πράσινες στέγες και την ανακύκλωση.
Γι’ αυτό, είναι απαραίτητο να κατανοήσουμε ότι η διαδικασία της προσφοράς στην
Πράσινη Επιχειρηματικότητα ενισχύεται μέσα από συλλογικές διαδικασίες και
οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που μπορούν να επιδράσουν στο κράτος,
την τοπική αυτοδιοίκηση και τις ίδιες τις επιχειρήσεις, ώστε να επιλέξουν και να
επενδύσουν εκείνες με τη σειρά τους στην πράσινη επιχειρηματικότητα.
Θα πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι φθάσαμε στη σημερινή παγκόσμια κρίση και
υποβάθμιση, γιατί δόθηκε μονόπλευρη σημασία στην τόνωση της «αυθόρμητης»
ζήτησης, χωρίς τη συνειδητή τόνωση της προσφοράς στην πράσινη οικονομία, τη
συνειδητή τόνωση σε προϊόντα και υπηρεσίες μέσω της κοινωφελούς ρύθμισης στις
αγορές.
Είναι βέβαιο ότι, οι πολίτες μπορούν να συμβάλλουν στην τόνωση της προσφοράς
σε πράσινα προϊόντα και υπηρεσίες, δημιουργώντας δίκτυα οριζόντιας συνεργασίας
Μ.Κ.Ο., της τοπικής αυτοδιοίκησης και των επιχειρήσεων, όπου μέσα από μια σειρά
ενέργειες και πρωτοβουλίες ενισχύεται τελικά η πράσινη επιχειρηματικότητα στη
δομή της.
Και αυτό είναι το θετικό σύνδρομο της ενεργειακής και πράσινης επανάστασης για τη
σωτηρία της ζωής στον πλανήτη .
«Για τη συλλογική περιβαλλοντική ευθύνη δεν αρκεί να επιβάλλονται μόνον
πρόστιμα στις βιομηχανίες που ρυπαίνουν, χρειάζονται πλέον προϊόντα και
βιομηχανίες που από τη “φύση” των υλικών τους και την τεχνολογία τους δε
ρυπαίνουν».
Η παγκοσμιοποίηση των δικτύων και εκδημοκρατισμός
της πληροφορίας και της ενέργειας
Τα κοινωνικά δίκτυα σήμερα εκεί που διαφοροποιούνται και αναπτύσσονται
καταλυτικά για τους κοινωνικούς δεσμούς είναι οι τομείς του διαδικτύου και της
ενέργειας.
Ποτέ πριν στην ανθρώπινη κοινωνία δεν είχαν δοθεί τέτοιες δυνατότητες
απεριόριστης δικτύωσης σε παγκόσμιο επίπεδο. Πρόκειται για την παγκοσμιοποίηση
των δικτύων που μπορούν ν’ αλλάξουν προοδευτικά τις αρνητικές επιπτώσεις της
οικονομικής παγκοσμιοποίησης.
Τρεις θεμελιακές έννοιες – αιτίες και κατακτήσεις ανθρώπινης γνώσης καθόριζαν
πάντοτε ως κινητήριες δυνάμεις την ιστορική εξέλιξη και την οικονομική κατάσταση
των εκάστοτε κοινωνιών.
Το τρίπτυχο ενέργεια, τεχνολογίες και ιδεολογίες.
Η ενέργεια και οι τεχνολογίες ως υλικές κινητήριες δυνάμεις και οι ιδεολογίες ως
«καύσιμο» της κίνησης των ιδεών και της κουλτούρας.
Οι τρεις αυτές έννοιες βρίσκονται σε άμεση αλληλεπίδραση στην ανάπτυξη της
οικονομίας και των κοινωνιών, από την εποχή της ανακάλυψης της φωτιάς και του
μύθου του Προμηθέα μέχρι σήμερα.
Σε πρακτικό επίπεδο, το τρίπτυχο αυτό καθορίζει ακόμη και τον προσανατολισμό των
επενδύσεων. Και αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία για το θέμα που θα αναπτύξουμε
παρακάτω.
Έχοντας κατά νου την επίδραση της ενέργειας στην οικονομική κρίση, έχει
αποδειχθεί στην ιστορία ότι η εξάντληση των παραδοσιακών πηγών ενέργειας χωρίς
την αντικατάστασή τους από νέες πηγές ενέργειας, μπορεί να γυρίσει δραματικά τις
εξελίξεις προς τα πίσω με τραγικές συνέπειες .
Αυτό συνέβη π.χ. με την εξάντληση των δασών στο τέλος της Ρωμαϊκής
Αυτοκρατορίας και στο γνωστό τότε κόσμο. Στην σημερινή εποχή μια τέτοια εξέλιξη
ενεργειακής κρίσης φαντάζει εφιάλτης, καθώς ολόκληρες περιοχές και συστήματα
μπορούν να βυθιστούν στο σκοτάδι.
Συστήματα παραγωγής και μεταφορών, συστήματα ύδρευσης και υγείας.
Στο άμεσο μέλλον, χωρίς την άμεση μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα στις ήπιες
μορφές ενέργειας, το επακόλουθο της ενεργειακής κρίσης θα είναι η κατάρρευση των
συστημάτων. Αυτός είναι και ο χειρότερος εφιάλτης στην παγκόσμια κοινωνία, με
αλυσιδωτές επιδράσεις και στην παγκόσμια οικονομία.
Αντιλαμβανόμαστε έτσι, ότι οι νέες τεχνολογίες ήταν πάντοτε το κλειδί για το
πέρασμα από τις παραδοσιακές σε νέες μορφές ενέργειας.
Αυτό έγινε λίγο πριν τη βιομηχανική επανάσταση με την ανακάλυψη του ατμού και
αργότερα με την ανακάλυψη του ηλεκτρισμού και της μηχανής εσωτερικής καύσης,
τεχνολογίες που επέτρεψαν την άντληση και διύλιση πετρελαίου και τη θεαματική
επέκταση παραγωγής, για να διαμορφωθεί αυτό που λέμε σήμερα «πολιτισμός της
βιομηχανικής εποχής».
Αυτό που γίνεται και τώρα με τις τεχνολογίες των ήπιων μορφών ενέργειας και
ιδιαίτερα της ηλιακής ενέργειας είναι ότι δίνουν τη δυνατότητα της μαζικής και
οικονομικά βιώσιμης παραγωγής υδρογόνου, προς αντικατάσταση της ρυπογόνου
ενέργειας και υπεύθυνης των κλιματικών αλλαγών – μια ενέργεια που εγγυάται την
ομαλή μετάβαση από τη βιομηχανική στη μεταβιομηχανική εποχή.
Μόνο που σ’ αυτή τη μετάβαση υπάρχουν μεγάλες οικονομικές και πολιτικές
αντιδράσεις από το κόστος του πετρελαίου και των συμβατικών μορφών ενέργειας.
Η γεωγραφική ανισοκατανομή των ενεργειακών πόρων του πετρελαίου και φυσικού
αερίου έχει γίνει το σύνδρομο μιας παγκόσμιας ιδεολογικής ηγεμονίας της
οικονομικής ολιγαρχίας, που για τη διατήρηση των προνομιών της θέτει σε κίνδυνο
ολόκληρο τον πλανήτη, μέσα από ένα σύστημα εξουσίας που ελέγχεται από την
απόλυτη κερδοσκοπία και τη λεγόμενη «οικονομία καζίνο».
Ο εκδημοκρατισμός της ενέργειας, όχι μόνο σε ιδεολογικό επίπεδο αλλά και με την
έννοια της κοινωνικοποίησης της τεχνολογίας των ήπιων μορφών ενέργειας, όπως
είναι η ηλιακή ενέργεια, είναι η μοναδική λύση για έγκαιρη αντιμετώπιση του ριζικού
προβλήματος για την ανθρωπότητα, όταν μέσω των κοινωνικών δικτύων διαδοθεί
έγκαιρα η χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Ο εκδημοκρατισμός, λοιπόν, και η βαθμιαία κοινωνικοποίηση της ενέργειας είναι
λύδια λίθος της μετάβασης, όχι μόνο σ’ ένα βιώσιμο σύστημα, αλλά και δικαιότερης
ανακατανομής του εισοδήματος, καθώς παραγωγός της ενέργειας μπορεί να γίνει μ’
αυτό τον τρόπο η Τοπική Αυτοδιοίκηση, ο κάθε πολίτης και διάφορες εταιρείες
κοινωνικού και τοπικού χαρακτήρα.
Σε αυτό το επίπεδο, τα κοινωνικά δίκτυα σε συνεργασία με την τοπική Αυτοδιοίκηση
μπορούν να γίνουν προπομπός του εκδημοκρατισμού της ενέργειας.
Στην παρούσα ιστορική φάση, η δικαιότερη κατανομή των ενεργειακών πόρων δεν
είναι μόνο ζήτημα ηθικής επιταγής, αλλά και τρόπος αντιμετώπισης της παγκόσμιας
οικονομικής κρίσης και της φτώχειας ως απειλής που εκδηλώνεται αυτόν τον καιρό
στη μητρόπολη του συστήματος στο παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα, μπροστά στο
φάσμα όχι μόνο της πτώχευσης μεγάλων τραπεζικών ιδρυμάτων, αλλά ολόκληρων
κλάδων παραγωγής.
Η λύση δεν είναι απλά η σύνθεση μιας μεικτής οικονομίας, κράτους και αγοράς, αλλά
η νέα σύνθεση κράτους, αγοράς και κοινωνικής οικονομίας των ενεργών πολιτών, με
στόχο την αυτορρύθμιση της προνοιακής πολιτικής.
Κι αυτό συνιστά μια νέα οργανωτική κουλτούρα. Των ενεργών πολιτών και των
δικτύων που παρεμβαίνουν ενεργά σε θεμελιακά ζητήματα ενεργειακής, οικολογικής
και οικονομικής πολιτικής.
Tο μήνυμα είναι να μην περιμένουμε λύσεις μόνο από το κράτος και τις κυβερνήσεις.
Η λύση βρίσκεται στον εκδημοκρατισμό της ενέργειας και τους ενεργούς πολίτες της
οικοανάπτυξης.
Εδώ, πάλι, η ελπίδα είναι η κινητοποίηση των δικτύων της Κοινωνίας των Πολιτών.
ΠΡΩΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ
Δικτύωση και κοινοπραξίες σε συνεργασία με την Τοπική Αυτοδιοίκηση
Η ομάδα περιβαλλοντικών οργανώσεων, που συνεργάζεται με το Έργο Πολιτών και
αποτελείται από 60 περίπου οργανώσεις στο πλαίσιο της δικτύωσης, πέρα από το
αντικείμενο των εκθέσεων για το περιβάλλον, δίνει τη δυνατότητα για τριμερή
συνεργασία των Δήμων της Αττικής με το Έργο Πολιτών και δημιουργία
παρατηρητηρίου για τις πράσινες πόλεις.
Α. Σκοπός του Ιστού για τις Πράσινες Πόλεις – Πράσινες Στέγες είναι μια ισχυρή
μόχλευση του ενδιαφέροντος, τόσο του δημοσίου όσο και του ιδιωτικού τομέα για
επενδύσεις στην πράσινη οικονομία, με βάση την εκπόνηση και υλοποίηση
ρεαλιστικών προτάσεων και ένταξή τους στα επιχειρησιακά προγράμματα των
αρμόδιων υπουργείων, αλλά και στα επιχειρησιακά των Δήμων για άμεσα
αποτελέσματα στο περιβάλλον της Αττικής.
Β. Η «κοινοπραξία» των Δήμων σε επίπεδο προγραμματισμού μαζί με τον κρατικό
φορέα εθελοντισμού ‘Έργο Πολιτών’ αποσκοπεί στη μεγαλύτερη δυνατή συμμετοχή
των δικτύων περιβαλλοντικών οργανώσεων για την πολλαπλασιαστικότητα των
αποτελεσμάτων, μέσα από ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα δημοσιότητας και
επικοινωνιακών γεγονότων και συμμετοχής των Οργανώσεων της Κοινωνίας των
Πολιτών για πράσινες πόλεις.
Γ. Οι συνέργειες αυτές αποσκοπούν και σε επενδύσεις στην πράσινη οικονομία και
την πράσινη επιχειρηματικότητα για να εξασφαλιστεί ο ρεαλισμός των στόχων που
αναφέρονται στο παρόν μνημόνιο.
ΔΕΥΤΕΡΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ
10 θεματικές στις εκθέσεις για το περιβάλλον
σε συνεργασία ΜΚΟ με τους Δήμους της Αττικής
Οι εκθέσεις για το περιβάλλον που καθιερώνονται ως θεσμός πλέον, τουλάχιστον
στην Αττική, εστιάζονται στις παρακάτω θεματικές:
Ενέργεια και κλιματικές αλλαγές
Η μετάβαση από τα ρυπογόνα ορυκτά καύσιμα στις ήπιες ανανεώσιμες πηγές
ενέργειας. Εδώ κρίσιμο σημείο είναι ο εκδημοκρατισμός της ενέργειας µε
πρωτοβουλίες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των οργανώσεων της κοινωνίας των
πολιτών.
Αειφορία και ήπιες μορφές ενέργειας
Φυσικός κλιματισμός
Η οικονομία του υδρογόνου
Εκδημοκρατισμός της ενέργειας
Οικολογική διαχείριση του νερού για την οικοανάπτυξη
Π.χ. ταµιευτήρες νερού, αρδευτικά συστήματα µε έργα υποδομής και δίκτυα που
αντιμετωπίζουν φαινόμενα ερηµοποίησης και εξασφαλίζουν πράσινα βιολογικά
προϊόντα, µε έργα υποδομής και δίκτυα που αντιμετωπίζουν φαινόμενα
ερηµοποίησης και εξασφαλίζουν
Οικοδιαχείρηση του νερού
Ταμιευτήρες νερού
Δάση και φυσικό περιβάλλον – οικοσυστήματα και βιοποικιλότητα
Η προσέγγιση της οικοπροστασίας άγριας πανίδας, χλωρίδας ως προϋποθέσεις για
τον οικοτουρισµό και την οικοανάπτυξη.
Οικοανάπτυξη και αγροτουρισμός
Η ανάπτυξη οικοχωριών
Πράσινα θεματικά πάρκα
Βιολογικά προϊόντα
Τεχνολογίες ανακύκλωσης και επιχειρηματικότητα
Αναφέρονται πρακτικές πώς μπορεί να διευκολύνει ο εθελοντισμός στη συγκομιδή
απορριμμάτων και πρώτων υλών π.χ. χαρτιού, αυτοκινήτων, µπαταριών κ.τ.λ.
Ανακύκλωση σκουπιδιών
Ανακυκλωμένα προϊόντα
Πράσινες πόλεις – βιοκλιματικά κτίρια – πράσινες προμήθειες
Οι πράσινες πόλεις ως όραμα και ζήτημα συνειδητότητας του ενεργού πολίτη
προκειμένου να εφαρμοστούν πολιτικές για πράσινα βιοκλιματικά κτίρια- πράσινες
στέγες κ.τ.λ.
Πράσινες πόλεις – οικοανάπτυξη της υπαίθρου
Πράσινες τεχνολογίες
Πράσινες προμήθειες
Πράσινη χημεία
Περιβάλλον, υγεία και διατροφή
Η αναγνώριση του περιβάλλοντος ως παράγοντας ρύθμισης της υγείας, µε μία σειρά
από καλές πρακτικές, τις οποίες οι ενεργοί πολίτες μπορούν να θεσμοθετήσουν μέσα
από συλλογικές ενέργειες και δράσεις, µε αντικείμενο την υγιεινή διατροφή και
κατοικία.
Οικοθεραπευτήρια
Πράσινα επαγγέλματα
Πράσινη επιχειρηματικότητα
Η πράσινη επιχειρηματικότητα ορίζεται από τη χρήση νέων τεχνολογιών φιλικών
προς το περιβάλλον, συνθήκες βιολογικής ισορροπίας µε οικοσυστήματα και
ανακύκλωση προϊόντων και πρώτων υλών.
Σύμφωνα µε τις παραπάνω θεματικές, οι επενδύσεις σε πράσινα προϊόντα και
υπηρεσίες βρίσκουν πλέον ένα πρόσφορο έδαφος για ν’ αποδώσουν και να
δημιουργηθούν θέσεις απασχόλησης και προστιθεμένη αξία σε κάθε περιοχή,
παράλληλα µε την εξασφάλιση των απαιτούμενων επενδύσεων προς αυτό το σκοπό.
Ένα παράδειγμα ανάπτυξης της πράσινης επιχειρηματικότητας είναι όλες αυτές οι
επιχειρήσεις που δημιουργούνται από τις ήπιες μορφές ενέργειας, π.χ. στους
κλάδους ψύξης-θέρμανσης και ανακύκλωσης.
ΤΡΙΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ
Ένα πλαίσιο για την ένωση Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων Ελλάδας
Αντιμετωπίζοντας το κατακερματισμό πολλών μικρών Μ.Κ.Ο. στην Ελλάδα, ως πηγή
αδυναμιών με πρωτοβουλία ορισμένων περιφερειακών δικτύων, έχουμε προχωρήσει
στη συγκρότηση και δημιουργία ενός πανελλαδικού δικτύου Μ.Κ.Ο.
Το δίκτυο αυτό συγκροτείται στο όνομα της ειρήνης, της δημοκρατίας, της οικολογίας
και των ανθρωπίνων αξιών και με την απόφαση να ενισχυθεί ο θεσμικός ρόλος των
Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (Μ.Κ.Ο.) της κοινωνίας των πολιτών, για την
αποτελεσματική λειτουργία και τη γνήσια εκπροσώπησή τους, τόσο στην Ελλάδα όσο
και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Πρωταρχικό καθήκον της Ένωσης είναι να προωθεί και να υποστηρίζει, όπου αυτό
επιβάλλεται, τη συγκρότηση δευτεροβαθμίων οργανώσεων, έτσι ώστε αυτές να
περικλείνουν στους κόλπους τους όλες τις πρωτοβάθμιες οργανώσεις (Μ.Κ.Ο.) της
Ελλάδας.
Με την ενίσχυση των θεσμών αλληλεγγύης στο πλαίσιο την Κοινωνικής Οικονομίας
και η ενίσχυση της απασχόλησης μέσα από την Πράσινη και Πολιτιστική
Επιχειρηματικότητα.
1. Να συντονίζει τις ενέργειες των Οργανώσεων – μελών της για την προστασία των
ηθικών, οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών συμφερόντων.
2. Να δημιουργεί υποδομές για την ανάπτυξη του κοινωνικού κεφαλαίου στο πλαίσιο
των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών.
3. Να εκπροσωπεί τους εθελοντές της Χώρας και τις οργανώσεις τους, σε όλα τα
γενικής φύσης μορφωτικού, τεχνικού, διοικητικού, οικονομικού, πολιτιστικού,
δημοκρατικού και κοινωνικού ενδιαφέροντος ζητήματα, που αφορούν στη βελτίωση
της θέσης των πολιτών.
4. Να αποκαταστήσει τη διαφάνεια στην κατανομή των κρατικών και ευρωπαϊκών
πόρων και προγραμμάτων που αφορούν τις Μ.Κ.Ο.
5. Να αντιπροσωπεύει τις οργανώσεις στα συλλογικά όργανα Διοίκησης, Ελέγχου και
Κοινωνικής Πολιτικής και να υποβοηθεί τις Οργανώσεις που υπάγονται σ’ αυτή, για
την εκπλήρωση του σκοπού τους.
6. Να ενισχύει την εθνική και πνευματική ανύψωση των εθελοντών και πολιτών, να
υποβοηθεί την επαγγελματική τους κατάρτιση και εκπαίδευση και, εν γένει, να ενεργεί
για τη διασφάλιση και βελτίωση της οικονομικής επαγγελματικής και κοινωνικής ζωής
των πολιτών της Χώρας.
7. Να εκπονεί μόνη ή σε συνεργασία με άλλους ή με τη σύμπραξή της σε κρατικές
επιτροπές, προγράμματα για την εξυπηρέτηση του κοινωνικού συνόλου.
8. Να συνεργάζεται με τις αντίστοιχες δημοκρατικές οργανώσεις όλου του κόσμου για
την πραγματοποίηση των σκοπών της και ιδιαίτερα για την παροχή βοήθειας στους
πολίτες εκείνους που καταπιεστικά – αντιλαϊκά καθεστώτα έχουν αποστερήσει από τα
κοινωνικά και ατομικά τους δικαιώματα, καθώς και για την εξάλειψη κάθε μορφής
διάκρισης που βασίζεται σε πολιτική ιδεολογία ή φιλοσοφία, τη φυλή, τη θρησκεία, το
φύλο και την καταγωγή, για την ανάπτυξη αλληλεγγύης προς τους πολίτες των
υποανάπτυκτων οικονομικά χωρών.
9. Να αναπτύξει και να οργανώσει τη συνεργασία κράτους και αυτοδιοίκησης με τις
Μ.Κ.Ο., για την αποτελεσματικότερη προσφορά του εθελοντικού κινήματος στην
κοινωνία.
Η ένωση αυτή έχει την καινοτομία στην οργάνωσή της ότι δεν εκλέγει κάποιο
Διοικητικό Συμβούλιο, αλλά συντονίζεται από τους εκπροσώπους των περιφερειακών
και θεματικών δικτύων που μετέχουν σε αυτήν. Το προεδρείο, επίσης, κάθε φορά
λειτουργεί με το σύστημα rotation.
ΤΕΤΑΡΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ
Ένα άλλο παράδειγμα σύστασης και λειτουργίας περιφερειακού δικτύου στην
Πελοπόννησο, το οποίο έχει εμπνεύσει και έχει κινητοποιήσει περίπου 100 άλλες
συλλογικές οργανώσεις από τη μία άκρη της Πελοποννήσου στην άλλη, είναι το
δίκτυο Ηράκλειων εθελοντικών οργανώσεων και αναφέρεται στους «τόπους, μύθους
και άθλους του Ηρακλή».
Σ’ αυτό το πλαίσιο έχουν συσταθεί τρεις ενώσεις Ηράκλειων εθελοντικών
οργανώσεων: η Ηράκλεια Ένωση Αργολίδας-Κορινθίας, η Ηράκλεια Ένωση Ηλείας-
Αχαΐας-Κορινθίας και η Ηράκλεια Ένωση Αττικής.
Αυτές οι ενώσεις, πέρα από τη δραστηριότητα που έχουν αναπτύξει για το
περιβάλλον και τον πολιτισμό της ευρύτερης περιοχής της ενδοχώρας της
Πελοποννήσου, όπου αναφέρονται οι μύθοι του Ηρακλή, ετοιμάζουν και έχουν
προγραμματίσει για την άνοιξη του 2010 το παγκόσμιο Συνέδριο με θέμα «Ο μύθος
του Ηρακλή στην πολιτιστική επιχειρηματικότητα».
Ένα συνέδριο που φιλοδοξεί να αποτελέσει πρότυπο για την ανάδειξη της
μυθολογίας σε τουριστικό πόρο.
Παράλληλα, σε εξέλιξη βρίσκεται το γενικότερο πρόγραμμα «Τόποι, Μύθοι και Άθλοι
του Ηρακλή», στο οποίο εμπλέκονται 18 Δήμοι και 3 Νομαρχίες και εξετάζεται το
επενδυτικό πλάνο κάθε περιοχής ξεχωριστά.
Περιγραφή
Η πρόταση με τίτλο «Τόποι, Μύθοι και Άθλοι του Ηρακλή», αφορά σ’ ένα καινοτόμο
σχέδιο οικολογικής τουριστικής ανάπτυξης του θεματικού τουρισμού στους
αρχαιολογικούς και πολιτιστικούς τόπους, που συνδέονται με τους άθλους του
Ηρακλή στην Πελοπόννησο.
Το παράδειγμα Ροδόπης – Έβρου
Με επίκεντρο αναφοράς τον ενεργό πολίτη και τις οργανώσεις της κοινωνίας των
πολιτών, η υπερνομαρχία Έβρου–Ροδόπης διεξήγαγε στις 17-18 Οκτωβρίου 2008
ένα συνέδριο στην Αλεξανδρούπολη με πρωτότυπη θεματική «τον εθελοντισμό και
την κοινωνική-πράσινη οικονομία», υπό την αιγίδα του Έργου Πολιτών.
Πρόκειται για µία πολιτική καινοτομία στην προσέγγιση της περιφερειακής
ανάπτυξης, καθώς για πρώτη φορά στον ελληνικό χώρο δίνεται προτεραιότητα από
την Τοπική Αυτοδιοίκηση στην πράσινη οικονομία και επιχειρηματικότητα, μαζί µε µία
νέα ελπίδα για την αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος, µέσω ενίσχυσης
της τοπικής απασχόλησης.
√ Καινοτομική είναι, επίσης, και η συνεργασία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης µε όλους
τους συλλόγους και τις εθελοντικές οργανώσεις, για την αξιοποίηση του εθελοντισμού
ως κοινωνικό κεφάλαιο προώθησης της επιχειρηματικής κουλτούρας στην κοινωνική
– πράσινη οικονομία.
√ Σχετικά µε την πρωτοβουλία, καθώς έχει εξασφαλίσει μεγάλη κοινωνική
συµµετοχή, αναμένεται να προκαλέσει σημαντικές επιδράσεις, όχι µόνο σε τοπικό
επίπεδο, αλλά ως πρότυπο πολιτικής καινοτομίας και σε πανελλήνια κλίμακα.
Προτάσεις Δικτυακής Συνεργασίας των Μ.Κ.Ο.
Επιγραμματικά οι προτάσεις στο επίπεδο των Μ.Κ.Ο. μπορούν να συνοψιστούν:
1. Στην πρωτοβουλία για την πιλοτική εφαρμογή της άμεσης ηλεκτρονικής
Δημοκρατίας των Μ.Κ.Ο.
2. Στη διοργάνωση ενημερωτικών εκθέσεων σε συνεργασία με την Τοπική
Αυτοδιοίκηση, με παράδειγμα την εκδήλωση που έγινε πρόσφατα στο
Σύνταγμα από 50 περιβαλλοντικές οργανώσεις.
3. Στη δημιουργία δικτυακής πύλης για όλα τα έντυπα και τις εφημερίδες
των Μ.Κ.Ο. με τη μορφή ηλεκτρονικού περιπτέρου.
4. Στην πρωτοβουλία και δημιουργία οργανωτικού φορέα για την
προώθηση του οράματος για πράσινες πόλεις και οικοχωριά.
5. Στη δημιουργία γραφείου για την αλληλέγγυα οικονομία και προώθηση
της απασχόλησης, μέσω της πράσινης και πολιτιστικής
επιχειρηματικότητας της κοινωνικής μέριμνας.
6. Στην προώθηση της πολιτικής για τις πράσινες προμήθειες στο
Δημόσιο και την Τοπική Αυτοδιοίκηση.
