Aνάµεσα στις επιβλητικές και µεγαλόπρεπες βουνοκορφές του αγέραστου Ολωνού,
στην ευρύχωρη και τραχιά χαράδρα που σχηµατίζεται

απ’την προέκταση του Ερύµανθου, Ψηλές Κορφές στη µια µεριά και του
Αστρά ή Αστερίωνα στην άλλη, κυλάει ορµητικά τα νερά του ο ποταµός
Ερύµανθος. Έχει τις πηγές του στις νότιες πλαγιές του Ολωνού και οι χείµαρροι
που σχηµατίζονται κατεβαίνουν ορµητικοί απ’τα χωριά
Πλατανίτσα (Γερµοτσάνι), Αγράµπελα (Πορετσό), Πλάκα
(Μορόχοβα), Αστράς (Νουσά) και ενώνονται στα Τριπόταµα µε τον
Αροάνιο και τον Σειραίο. Μέσα στη χαράδρα αυτή, δέκα χιλιόµετρα
απ’τα Τριπόταµα βρίσκονται τ’Αγράµπελα και τρία χιλιόµετρα µετά η Πλατανίτσα.
Χτισµένα απ’τα χρόνια τα παλιά, τ’Αγράµπελα στην Ελατόφυτη
Πλαγιά του Ερυµάνθου, σε υψοµ. 820 µ. και η Πλατανίτσα σε υψόµ. 940µ.,
φαντάζουν εξώκοσµα και µυστηριακά. Οι δύο αυτοί οικισµοί µαζί
αποτελούν το ∆ηµοτικό ∆ιαµέρισµα Αγραµπέλων, που ανήκει στο
∆ήµο Αροανίας, µετά την συνένωση των Κοινοτήτων µε το σχέδιο
Καποδίστριας. Η κτηµατική περιφέρεια των δύο χωριών είναι 25.000
στρέµµατα, απ’τα οποία 1.200 στρεµ. είναι γεωργική γη, 6.400 στρεµ.
βοσκότοποι και τα υπόλοιπα δασικές εκτάσεις.
Οι ρεµατιές τους κατάφυτες από αγράµπελες και πλατάνια
έδωσαν την νεώτερη ονοµασία σ’αυτούς τους οικισµούς, από Πορετσό
σε Αγρά- µπελα και από Γερµοτσάνι σε Πλατανίτσα. Η ιστορία των
δύο αυτών οικι- σµών χάνεται στα βάθη των αιώνων, πότε όµως
ιδρύθηκαν δεν έχει εξακριβωθεί.

Ο µητροπολίτης Ηλείας Αντώνιος φρονεί, ότι ο οικισµός του Πορετσού ιδρύθηκε τον Ι∆’αιώνα.
Η τοπική όµως παράδοση αναφέρει ότι το
χωριό ιδρύθηκε κατά τον Ι’αιώνα από Έλληνες που ήρθαν µε τα ποίµνιά
τους, από τα νότια – νοτιοδυτικά παράλια της Πελοποννήσου εξαναγκασµένοι από τους πειρατές.
Το χρονικό του Μορέως στίχοι 5686 – 5687 αναφέρει: “Στα όρη επροσφύγασιν και σ’υψηλά,
βουνά βουλήν απήραν ενοµού το πως θέλουν
διάξει” Όµως τα διάφορα κατά καιρούς ευρήµατα, (ειδώλια, νοµίσµατα
κ.α.), µαρτυρούν ότι ο χώρος αυτός είχε κατοικηθεί πολύ παλαιότερα, δίχως
βέβαια να γνωρίζουµε επακριβώς το πότε.
Στην αρχαιότητα η περιοχή αυτή ανήκε στην Αζανία και αποτελού-
σε µέρος της Πόλης – Κράτους της αρχαίας Ψωφίδας. Στη Φράγκικη περίοδο υπαγόταν
στο πριγκιπάτο της Αχαΐας και τους Βιλλαρδουΐνους. Στην
Ενετοκρατία υπαγόταν στο (territorio) διοικητικό διαμέρισμα της Γαστούνης.
Κατά δε την Τουρκοκρατία ανήκε στον καζά της Γαστούνης και τους
Λαλαίους αγάδες.
Τα χωριά Πορετσό και Γερµοτσάνι, αναφέρονται και στην µεγάλη
απογραφή “Γριµάνη” που έγινε από τους Ενετούς το έτος 1700, κατά τη
διάρκεια της παραµονής τους στην Πελοπόννησο, ως εξής: Πορετσό 29 οικογένειες
και 128 κατοίκους, Γερµοτσάνι 17 οικογένειες και 62 κατοίκους.
Στην τελευταία απογραφή του έτους 1991, ο πληθυσµός των Αγραµπέλων
ήταν 91 κάτοικοι και της Πλατανίτσας 121.
Το έτος 1912 το Πορετσό απετέλεσε οµώνυµη κοινότητα στην ο-
ποία υπαγόταν και ο οικισµός Γερµοτσάνι, όπου και οι δύο αυτοί
συνοικισµοί ήταν δηµοτικά διαµερίσµατα του τ. ∆ήµου Λαµπείας
(µέχρι το 1912). Αργότερα µετονοµάσθηκε σε κοινότητα Αγραµπέλων
και παρέ- µεινε σαν έδρα ο οικισµός Αγραµπέλων µέχρι το έτος 1991.
Τοτότε όµως
Κοινοτικό συµβούλιο που η πλειοψηφία του προερχόταν απ’την Πλατανίτσα,
ανέτρεψε αυτή την ιστορική διαδροµή και µετέφερε την έδρα της
Κοι- νότητας, απ’τον οικισµό Αγραµπέλων στον οικισµό Πλατανίτσα.
Η κοινότητα Αγραµπέλων µέχρι την δεκαετία του 1980 υπαγόταν
στο Νοµό Ηλείας. Όµως λίγο πριν από την απογραφή του έτους 1981,
υπάχθηκε στο Νοµό Αχαΐας και στην επαρχία Καλαβρύτων.
Σήµερα τα Αγράµπελα και η Πλατανίτσα αποτελούν ∆ηµοτικό
∆ιαµέρισµα του ∆ήµου Αροανίας, µε έδρα την Ψωφίδα.
Τα δύο χωριά, χτισµένα στις άγριες κι απάτητες ρεµατιές του Ολωνού,
στα δύσκολα χρόνια της σκλαβιάς ήσαν το καταφύγιο της κλεφτουριάς
που µε την παρουσία τους θέριευαν την αποσταµένη ελπίδα του γένους
µας για λευτεριά, όπως µας περιγράφουν οι πιο κάτω στίχοι.
“∆ιψάν οι κάµποι για νερό και τα βουνά για χιόνια τη δίψα πούχει
κι Ολωνός για τους παλιούς τους κλέφτες. Φτιάνουν οι κάµποι µια
γραφή τη στέλνουν τ’Αναγνώστη. Μην είδες κλέφτες πουθενά, τον
καπετάν Αργύρη; Κείνον το Μάη εδώ ήτανε κι ούλον τον Αλωνάρη και τον
δεκαπενταύγουστο της Παναγιάς Περνώντας και τον ανήφορο 'καµε του
Πορετσού τις ράχες”.
Κατά τον απελευθερωτικό αγώνα του έθνους το 1821 και τα δύο
αυτά χωριά είχαν την δική τους ξεχωριστή συµµετοχή στον αγώνα. Από τα
µητρώα αγωνιστών της Εθνικής Βιβλιοθήκης καταγράφουµε µεταξύ των
άλλων, το Γιάννη Πορετσάνο και Αναγνώστη Τριανταφυλλόπουλο από το
Πορετσό και τους αγωνιστές Λαγό Αθανάσιο, Μπράµο Πανάγο και Μπαλκάµο
Παναγιώτη απ’το Γερµοτσάνι, που συµµετείχαν στις µάχες
Πουρνα- ροκάστρου, Λάλα, Πούσι, Λεβίδι, πολιορκία των Πατρών και
αλλού.

ΙΣΤΟΡΙΚΑ – ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ

 ΜΟΝΗ ΠΟΡΕΤΣΟΥ
Το γραφικό µοναστήρι του Πορετσού, που είναι αφιερωµένο στην
Παναγία την Πορετζιώτισα, χτισµένο στην όµορφη αλλά και πιο τραχιά
γωνιά της Πελοποννήσου. Σκαρφαλωµένο σε απόκρηµνο βράχο σε υψό-
µετρο πάνω από 1.100 µ., ορθώνεται σαν κάστρο σκυθρωπό στη χαράδρα
του Ερύµανθου ανάµεσα στα χωριά Πορετσό, Μορόχοβα και
Γερµοτσάνι. Κρυµµένο απ’τα µάτια του κόσµου, επιβλητικό κι
απόκοσµο, διατηρεί κα- θάρια κι αναλλοίωτη την παλιά του µορφή. Σε
κάποιες άλλες εποχές η ε- πίσκεψη στο µοναστήρι και η ανάβαση, ήταν
επίπονη και κουραστική. Σήµερα όµως ο δρόµος φτάνει µέχρι τον
περίγυρό του. Η ιστορία της ίδρυσης
της Μονής χάνεται στην αχλή του χρόνου. Ο µητροπολίτης Αντώνιος οριο-
θετεί την ίδρυσή της περί του Ι’αιώνα από τον Όσιο Λουκά, που την επο-
χή εκείνη µαθήτευε κοντά στην Πάτρα. Άλλοι ερευνητές λένε πως ιδρύθηκε από τον όσιο Μελέτιο του ΙΑ΄ αιώνα.
Το µοναστήρι είναι φτωχό σε κειµήλια και ιερά σκεύη καθότι
λεηλατήθηκε, κυρίως από τους Γερµανούς. ∆ιαθέτει µόνο µερικά χειρόγραφα
σε µεµβράνη από το 1698 και εντεύθεν. Ακόµα και η κτηµατική
περιουσί- α του µοναστηριού δεν είναι πολύ µεγάλη.
Σηµαντικό όµως κεφάλαιο για το µοναστήρι αποτελούν οι
ανεκτί- µητης τέχνης τοιχογραφίες του Ναού, που αγιογραφήθηκαν το
έτος 1608 από τους αδελφούς Γεώργιο και ∆ηµήτριο Μόσχο, όταν
επίσκοπος Ολένης ήταν ο Θεόδουλος.
Το Μοναστήρι Πορετσού, από τα χρόνια τα παλιά υπήρξε το προπύργιο
του χριστιανισµού και το καταφύγιο του Ελληνισµού στα δύσκολα
χρόνια της σκλαβιάς, αλλά και πολλών Ελλήνων αγωνιστών κατά τον α-
τυχή εµφύλιο µετά την απελευθέρωση το 1821.
Εδώ κρίνεται σκόπιµο να τονίσουµε, ότι είναι χρέος όλων να προβάλουν
το ιερό τούτο Μοναστήρι και να το προστατεύσουν µε την αγάπη
τους, γιατί όντως είναι το ιερό στολίδι και το “αγλάισµα” της χαράδρας του
Ερύµανθου, καθώς και ένα από τα λίγα και αξιόλογα Βυζαντινά µνηµεία
της περιοχής. Θα πρέπει επίσης να προσθέσουµε ότι το Μοναστήρι ανήκει
εκκλησιαστικά στην Ιερά Μητρόπολη Ηλείας και είναι Μετόχι της Άνω Ι.
Μονής ∆ίβρης.

 ΝΑΟΙ
Ο Ναός Αγίου ∆ηµητρίου Αγραµπέλων είναι ένα παλαιό κτίσµα που φηµίζεται
για τις θαυµάσιες αγιογραφίες του, έργο των αδελφών
∆ηµητρίου και Γεωργίου Μόσχου των αρχών του 1600 µε δαπάνη του άρχοντα
του Πορετσού Σπήλιου Κοκλώνη. Ο ναός του Αγίου ∆ηµητρίου αγιογραφήθηκε
λίγο µετά την αγιογράφηση της Μονής Πορετσού, από του
ίδιους όπως προαναφέρθηκε αγιογράφους.
Ο Ναός της Αγίας Βαρβάρας κτίσθηκε το 1716. Παρουσιάζει
αξιόλογο ενδιαφέρον τόσο ο ναός αλλά κυρίως το Καµπαναριό, που είναι ένα αξιόλογο έργο τέχνης.

ΤΟ “ΓΕΦΥΡΙ ΤΟΥ ΚΟΚΛΩΝΗ” Η “ΠΕΤΡΟΓΕΦΥΡΑ”
Το “γεφύρι του Κοκλώνη” που ενώνει το Πορετσό µε την Μορόχοβα (Πλάκα),
είναι ένα παλιό πέτρινο γεφύρι που συνδέεται µε πολλούς
θρύλους οι οποίοι µας συγκινούν και µας γοητεύουν. Η παράδοση µας
λέ- ει ότι η πέτρινη αυτή γέφυρα µαζί µε το µοναστήρι και τον Άγιο
∆ηµήτριο χρηµατοδοτήθηκαν από τον Αγά της Τρίπολης, ο οποίος
ξεπλήρωσε έτσι την υποχρέωσή του στον εκ Πορετσού καταγόµενο
Κοκλώνη, διότι του εί- χε σώσει τη ζωή, όταν νεαρός είχε βρεθεί
διωκόµενος από τους Έλληνες στο Πορετσό. Ευαίσθητος άνθρωπος ο
Κοκλώνης, δεν ήθελε να θανατωθεί ο νεαρός Τούρκος και τον έκρυψε
στο σπίτι του. Η σύζυγος του Κο- κλώνη προσπαθούσε να τον πείσει να
παραδώσει τον Τούρκο στους Έλληνες, αλλά αυτός αρνούµενος
απαντούσε: “Γυναίκα κάνε το καλό και ρίξτο στο γιαλό”. Ο Τούρκος
άκουγε τον Κοκλώνη και για να τον ευχαριστήσει όταν µετά από χρόνια
έγινε διοικητής του Μοριά, πήγε στο Πορετσό, θύ- µισε στον Κοκλώνη
ότι αυτός είναι που του έσωσε τη ζωή και του ζήτησε να του πει τι θα
ήθελε να του προσφέρει. Ο Κοκλώνης δεν ζήτησε πλούτο και παράδες
από τον Τούρκο, παρά την κατασκευή των παραπάνω µνηµείων.
Σήµερα η πρόσβαση γίνεται από άλλο πιο σύγχρονο γεφύρι που
κατασκευάσθηκε πριν µερικά χρόνια.

Επιµέµεια: Κώστας Νικολόπουλος-Καµενιανίτης
Απόσπασμα από το βιβλίο ”Τα χωριά νοτίως του Ερυμάνθου” του Βασίλη Τακτικού

ΠΗΓΕΣ
 Πολιτιστικός Σύλλογος Αγραµπέλων
 Κείµενο:Ν.Αναστόπουλου στο περιοδικό “∆ίβρη”