Παγκόσμια Κοινωνία Πολιτών μπορεί να θεωρηθεί ως ένας τρίτος χώρος μεταξύ της παγκόσμιας οικονομίας, των λεγόμενων πολυεθνικών εταιρειών και του παγκόσμιου πολιτικού συστήματος, όπου επικρατούν τα κράτη-έθνη. Παρόλο που πάντα υπήρχε παγκόσμια κοινωνία πολιτών, όπως για παράδειγμα ο Ερυθρός Σταυρός, σήμερα αντιμετωπίζεται μια νέα μοναδικότητα: οι Οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών που έχουν διεθνή δράση έχουν πολλαπλασιαστεί γεωμετρικά, και παρότι πολλές από αυτές δεν έχουν πολλά μέλη ή χιλιάδες εκπαιδευμένους εθελοντές, όπως ο Ερυθρός Σταυρός που προαναφέραμε, παίζουν βασικό ρόλο σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι οργανώσεις αυτές έχει επικρατήσει να χαρακτηρίζονται με τον αγγλικό όρο Bridging NGOs: –γεφυροποιητικές οργανώσεις– και έχουν σαν στόχο να σπάσουν τα τείχη και να δημιουργήσουν γέφυρες προς τον έξω κόσμο.
Στον ευρωπαϊκό χώρο ο όρος μη κυβερνητικές οργανώσεις τείνει πλέον να καλύψει το σύνολο των μη κρατικών οργανώσεων που δεν έχουν κερδοσκοπικό χαρακτήρα και επιδιώκουν κοινωνικά ή συλλογικά ωφέλιμους σκοπούς, ιδίως δε σκοπούς που σχετίζονται με την προάσπιση και προώθηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων, παλαιών και νέων. Η εθελοντική δραστηριότητα είναι κοινό χαρακτηριστικό γνώρισμα όλων των Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών. Ωστόσο, στο πλαίσιο του ευρύτερου τομέα των μη κυβερνητικών οργανώσεων μπορεί να γίνει διάκριση ανάμεσα σε οργανώσεις που παρέχουν στα μέλη τους (ομάδες αλληλοβοήθειας) ή σε τρίτους, κοινωνικές υπηρεσίες ή άλλα είδη υποστήριξης, αξιοποιώντας κατά κύριο λόγο την εθελοντική εργασία των μελών ή των υποστηρικτών τους, και σε οργανώσεις που προβάλλουν και υποστηρίζουν ένα σκοπό ή μια κοινωνική ομάδα (π.χ. μετανάστες) με στόχο την άσκηση πίεσης για τη μεταβολή των υφιστάμενων δημοσίων πολιτικών και τον επηρεασμό της κοινής γνώμης.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση ενθαρρύνει αλλά και χρηματοδοτεί αδρά τις εθελοντικές οργανώσεις επειδή γνωρίζει πολύ καλά αλλά και κατανοεί την σημαντική προσφορά των εθελοντικών οργανώσεων στην αύξηση του κοινωνικού κεφαλαίου. Πρόσφατη μάλιστα μελέτη της ECAS (European Citizen Action Service – Υπηρεσία Δράσης Ευρωπαίων Πολιτών) σχετικά με την συμμετοχή οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών στο κοινωνικοοικονομικό γίγνεσθαι, καταδεικνύει ότι η κατάσταση, όσον αφορά την κοινωνική συνοχή και τον εθελοντισμό δεν είναι το ίδιο ικανοποιητική σε όλα τα κράτη-μέλη, με κυρίως τα νεώτερα αλλά και την Ελλάδα να υπολείπονται σημαντικά. Το φαινόμενο μάλιστα ορίσθηκε ως “Ψευδαίσθηση συμμετοχής” και αποφασίστηκε ότι πρέπει να αντιμετωπισθεί. Για τον λόγο αυτό, η Λευκή Βίβλος για την ευρωπαϊκή διακυβέρνηση τάσσεται υπέρ της «δυναμικής ανάμιξης πολιτών και των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών στην τοπική δημοκρατία» στο πλαίσιο κοινωνικής συνοχής, συμμετοχής κι αλληλεγγύης. Άλλωστε, η αρχή των κοινωνικών σχέσεων διατυπώνεται με μεγάλη σαφήνεια στον κανονισμό περί καθορισμού γενικών διατάξεων για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και το Ταμείο Συνοχής.
Σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση της Ε. Επιτροπής για την προώθηση του ρόλου των εθελοντικών οργανώσεων, εκτιμάται ότι στην ΕΕ των 27 ανάμεσα στο 3% και στο 50% του ενεργού πληθυσμού συμμετέχει σε κάποιας μορφής εθελοντική δραστηριότητα κι ενώ οι αριθμοί και τα είδη των δραστηριοτήτων ποικίλουν από χώρα σε χώρα, συνολικά περισσότεροι από 100 εκατομμύρια πολίτες συμμετέχουν σε εθελοντικές δραστηριότητες στην ΕΕ. Για τους λόγους αυτούς η προώθηση του εθελοντισμού, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, μέσω των κοινοτικών πολιτικών, η υποστήριξη της εθελοντικής δράσης μέσω της χρήσης των ευρωπαϊκών ταμείων, η αναγνώριση της εθελοντικής δραστηριότητας καθώς και η ανάληψη σχετικής δέσμευσης αποτελεί σημαντική προτεραιότητα για την ΕΕ με στόχο τη δημιουργία άμεσων δεσμών μεταξύ των πολιτών, των κοινοτήτων τους και της ίδια της ΕΕ.
Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε σήμερα είναι η διαχείριση της διαδικασίας της παγκοσμιοποίησης, ιδίως όταν οι πολίτες αντιλαμβάνονται ότι οι αποφάσεις που αφορούν το μέλλον τους λαμβάνονται μακριά από αυτούς και όταν επικρατεί η εντύπωση ότι υπάρχει ελάχιστη ή καμία επιρροή στα γεγονότα. Ο εθελοντισμός μπορεί να θεωρηθεί ως αντίδοτο σε ορισμένες από τις αρνητικές επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης αφού οι πολίτες δεν αισθάνονται και δεν είναι απλώς καταναλωτές, γρανάζια μιας αδηφάγας μηχανής, αλλά μπορούν να δράσουν καταλυτικά και να επιτύχουν σημαντικές αλλαγές, επηρεάζοντας ουσιαστικά την τοπική κοινότητα, βελτιώνοντας τις οικονομικές συνθήκες και τη ποιότητα ζωής της κοινότητάς τους.
Όμως αυτή η επάρατη παγκοσμιοποίηση κι η ουσιαστική κατάργηση των εθνικών συνόρων έχει και μια θετική πλευρά, η οποία αποτελεί εξαιρετικά σημαντικό και ταυτόχρονα αποτελεσματικό όπλο στη φαρέτρα του εθελοντισμού. Το διαδίκτυο κι ο ηλεκτρονικός ή εικονικός εθελοντισμός που μπορεί κι αυτός να προσφέρει προστιθέμενη αξία στο κοινωνικό κεφάλαιο.
Ο εθελοντισμός διαδραματίζει μείζονα ρόλο στην προαγωγή της κοινωνικής συνοχής και κάνει πράξη τις ευρωπαϊκές αξίες και ταυτόχρονα παρέχει στους ανθρώπους τη δυνατότητα να επανακτήσουν ένα αίσθημα σκοπού κι ευθύνης στην ζωή τους καθώς επίσης στην απόκτηση δεξιοτήτων και την βελτίωση της απασχολησιμότητας αφού οι εθελοντές αποκτούν ευρύτατο φάσμα δεξιοτήτων και ικανοτήτων.
Σύμφωνα με όσα αναφέρει η Ε. Επιτροπή στην τελευταία της ανακοίνωση για την προαγωγή της πλήρους συμμετοχής των νέων στην εκπαίδευση, την απασχόληση και την κοινωνία, οι εθελοντικές δραστηριότητες παρέχουν πολύτιμη άτυπη εμπειρία μάθησης, η οποία καθιστά ικανούς τους νέους να αποκτούν δεξιότητες και διευκολύνει τη μετάβασή τους από την εκπαίδευση στην απασχόληση. Επιπλέον, το Εαρινό Ευρωπαϊκό Συμβούλιο 2005 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι είναι απαραίτητη η μεγαλύτερη συμμετοχή στους στόχους της νέας στρατηγικής της Λισαβόνας, όπου θα εμπλέκονται περιφερειακοί και τοπικοί φορείς και κοινωνικοί εταίροι.
Επίσης, επανέλαβε ότι στις Στρατηγικές Κατευθυντήριες Γραμμές αναγνωρίζεται η σπουδαιότητα της συμμετοχής σε εθελοντικές δράσεις κι οργανώσεις. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι, ενώ ο εθελοντισμός είναι σημαντικό μέσο προαγωγής της απασχολησιμότητας, δεν πρέπει να γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης ως εναλλακτικό μέτρο απασχόλησης. Μέσω του εθελοντισμού, παρέχεται στις πιο ευάλωτες ομάδες της κοινωνίας η δυνατότητα να αλλάζουν τη ζωή τους, να συμμετέχουν ενεργά στην κοινωνία και, μέσω της απόκτησης δεξιοτήτων και ικανοτήτων, να έχουν πρόσβαση σε καλύτερα αμειβόμενες θέσεις απασχόλησης ή να βρίσκουν τρόπους επιστροφής στην εκπαίδευση.