Σε µια απόκοσµη και απόµακρη γωνιά του Ολωνού, βρίσκεται ριζωµένη η Κρυόβρυση (∆ερβινή).
Το χωριό βρίσκεται σε υψόµετρο 1250 µ. ενώ ο οικισµός Καλύβια που ανήκει στο
∆ηµοτικό ∆ιαµέρισµα ∆ερβινής, σε υψόµετρο 950µ.

Ο Ιωάννης Νουχάκης στην “Ελληνική Χωρογραφία” του 1901
γράφει: “Η Βερβινή είναι ορεινότατη Κώµη επί των δειράδων του
Ολωνού (Ερύµανθου) αποκλειόµενη σχεδόν το χειµώνα.Είναι χωριό του
∆ή- µου Λαµπείας, είναι Β΄ τάξεως και ιδρύθηκε µε Βασιλικό
∆ιάταγµα στις 22 Ιανουαρίου 1840″. Η ιστορία του χωριού χάνεται
στα βάθη του χρόνου. Το πότε ιδρύθηκε και από ποιούς είναι
άγνωστο. Πάντως το χωριό αναφέρεται στην απογραφή Γριµάνη που
έγινε το 1700 από τους Ενετούς, µε πληθυσµό 121 κατοίκους: 32
οικογένειες, 55 άνδρες, 66 γυναίκες. Μερικοί ερευνητές υποστηρίζουν
ότι η τοποθεσία που βρίσκεται το χωριό πρωτοκατοικήθηκε από
έλληνες κτηνοτρόφους που ήρθαν από τα Νότια και Νοτιοδυτικά της
Πελοποννήσου και ρίζωσαν εδώ πάνω σ’αυτή την απόκοσµη γωνιά
για ν’αποφύγουν τις κουρσάρικες επιδροµές. Αυτή είναι κατά τη
γνώµη µας και η επικρατέστερη άποψη, δίχως βέβαια να
γνωρίζουµε την ακριβή χρονολογική περίοδο που δηµιουργήθηκε ο οικισµός.

Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ

Περί της ονοµασίας του χωριού έχουν ακουστεί και έχουν υποστηριχθεί
πολλά κατά καιρούς από διάφορους ερευνητές, Έλληνες και
ξένους. Μια τέτοια ενδιαφέρουσα ανέκδοτη έρευνα είναι του κ. Ανδρέα Μπούτσικα µε τίτλο,
“Σλάβοι και τοπωνύµια στην Ηλεία”, στοιχεία της οποίας έχουν γραφεί στο περιοδικό “∆ΙΒΡΗ”.
Με τα τοπωνύµια 34 χωριών της Ηλείας έχει ασχοληθεί ο σύγχρονος Γερµανός σλαβολόγος
Max Vasmer και τα καταγράφει σαν “σλαβικά” όπως έχει κάνει και με αρκετά χωριά της Αχαΐας.

Κατά τη γνώµη µας οι ανεδαφικές συγκρίσεις και επισηµάνσεις
αυτού του Γερµανού Σλαβολόγου κινούνται στα πλαίσια µιας σκόπιµης και παραπλανητικής προπαγάνδας.
Σύµφωνα µε πολλές έρευνες το παλαιότερο όνοµα του χωριού είναι
∆ερβινή ενώ χρησιµοποιείται αρκετές φορές και το Βερβινή ή Βερβενή
ίσως από παραφθορά, από άγνοια ή και σκοπιµότητες σαν αυτή του
∆ηµοτικό Σχολείο ∆ερβινής, δωρεά του Α. Συγγρού το 1907
Αν λοιπόν υποστηρίζουµε σαν επικρατέστερο το όνοµα ∆ερβινή,
τότε µπορούµε να ισχυριστούµε µε βεβαιότητα ότι τοπογραφικά
σχετίζεται με τη λέξη “DERBENT” η οποία είναι περσική λέξη που
πολιτογραφήθηκε στην τουρκική γλώσσα και στη συνέχεια “πέρασε”
στην αλβανική γλώσσα που ήταν φτωχή. Η λέξη “DERBENT” σύμφωνα
με τα τουρκικά λεξικά σημαίνει κλεισούρα ή δίοδος μεταξύ δύο
βουνών. Έτσι έχουµε το “Ντερβέν” στα αλβανικά και το “Ντερβένι”
που είναι παρόµοια µε το Ελληνικό “∆ερβένι”. Όµως και την ονοµασία
Βερβενή µπορούµε να τη στηρίξουµε σαν καθαρά Ελληνική και να
τη συσχετίσουµε µε δυο αρκαδικές ονοµασίες “Βέρβενα” ή “Βερβέ-
νια”. Ο λεξικογράφος Ησύχιος που έζησε τον Ε΄ µ.Χ. αιώνα, γράφει:
“Βερένιοι γένος τι αρκαδικόν”. Όπως µας είναι γνωστό από την αρχαιότητα,
η Βερβενή και γενικότερα ο τ. ∆ήµος Λαµπείας αποτελού-
σαν τµήµα της Αρκαδικής Αζανίας, η οποία εκτεινόταν µέχρι τα Καλάβρυτα.
Με βεβαιότητα λοιπόν µπορούµε να υποστηρίζουµε πως κάθε
άλλο, παρά Σλαβική είναι η ονοµασία του χωριού. Πάντως στα νεώτερα
χρόνια για την αποφυγή κάθε παρερµηνείας στην ονοµασία του χω-
ριού, αποφασίστηκε να µετονοµαστεί σε Κρυόβρυση από τα άφθονα
πηγαία – κρύα νερά που έχει.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΙΣΗ – ΔΙΟΙΚΗΣΗ – ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ

Όπως αναφέραµε πιο πάνω στα προϊστορικά χρόνια η ∆ερβινή
αποτελούσε τµήµα της Αρκαδικής Αζανίας. Στα Βυζαντινά χρόνια
αποτελούσε τµήµα του θέµατος της Πελοποννήσου. Στην ενετοκρατία
όπως και την Τουρκοκρατία υπαγόταν διοικητικά στην Γαστούνη.
Στην περίοδο της Τουρκοκρατίας οι κάτοικοι υπέφεραν λιγότερο από
τους άγριους Τουρκαλβανούς του Λάλα, γιατί οι γενναίοι ∆ερβιναίοι
έβγαιναν κλέφτες στα βουνά του Ερύµανθου και στα δύσβατα σηµεία
της περιοχής ενώνοντας τις δυνάµεις τους µε ονοµαστούς καπεταναίους
της περιοχής κι έτσι “έκοβαν κάθε όρεξη” εµποδίζοντας την
προέλαση των εχθρών.
Στην επανάσταση του 1821 πάνω από 30 παλικάρια του χωριού
πήραν µέρος σε διάφορες µάχες εναντίον του εχθρού όπως στο
Πούσι, στην Πάτρα, στα Καλάβρυτα, στην Τρίπολη κι αλλού και πολέµησαν
µε αυταπάρνηση υπό την οδηγία του ∆ηµάκη Οικονόµου ή
Οικονοµόπουλου, του Θεοχάρη, του Μπούµπαλη, του ∆αγρέ και άλλων.
Μετά την απελευθέρωση και τη δηµιουργία Ελληνικού κράτους
η ∆ερβινή αποτέλεσε χωριό του ∆ήµου Λαµπείας που υπαγόταν µέχρι
το 1837 στην επαρχία ∆ιποταµίας. Το 1912 µε το νόµο περί συστάσεων
∆ήµων και κοινοτήτων, η ∆ερβινή αποτέλεσε δική της Κοινότητα,
η οποία αργότερα, όπως προαναφέραµε, µετονοµάστηκε σε κοινότητα Κρυόβρυσης
Σήµερα η Κρυόβρυση (∆ερβινή ), αγέρωχη και περήφανη στέκει εκεί στα υψώµατα του
Ολωνού και διαγράφει την δική της πορεία
κόντρα στον φθοροποιό χρόνο και στη σύγχρονη κοινωνία της ηθικής
απαξίωσης και της αλλοτρίωσης, κρατώντας γερά τις παραδόσεις και
την κληρονοµιά της. Ευχόµαστε στον περήφανο αυτό τόπο να παρα-
µένει αµόλυντος και αγνός.

Επιµέλεια: Κώστας Νικολόπουλος-Καµενιανίτης
Απόσπασμα από το βιβλίο ”Τα χωριά νοτίως του Ερυμάνθου” του Βασίλη Τακτικού

ΠΗΓΕΣ
 Περιοδικό “∆ίβρη” (άρθρα των συγγραφέων Νίκου
Αναστόπουλου και Αντρέα Μπούτσικα).