Του Βασίλη Τακτικού *

Οι νέες τεχνολογίες στην ενέργεια, την πληροφόρηση και το διαδίκτυο δε συνιστούν απλά τα υλικά και τεχνολογικά δεδομένα της νέας οικονομίας, αλλά μία νέα πίστη και μεσολογία για έναν άλλο διαφορετικό κόσμο. Άλλωστε, πάντοτε, οι νέες τεχνολογίες είχαν τη δύναμη να κλονίσουν μια παλιά πίστη και μέθοδο επικοινωνίας και να διαμορφώσουν μια καινούρια. Η τυπογραφία, ο ατμός, το πετρέλαιο και ο ηλεκτρισμός άλλαξαν τα δεδομένα στη βιομηχανική εποχή.

 Σήμερα ο παντοδύναμος καταλύτης της εξέλιξης είναι οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές και απόλυτοι συνάρτηση με αυτούς το διαδίκτυο κι η διάχυση της πληροφορίας.

Εικονικός εθελοντισμός σημαίνει ότι τα καθήκοντα των εθελοντών εκπληρώνονται εξ ολοκλήρου ή εν μέρει μέσω του διαδικτύου, γεγονός που επιτρέπει την εθελοντική δραστηριότητα όσων, λόγω περιορισμένου χρόνου, προσωπικής προτίμησης, αναπηρίας, οικιακών υποχρεώσεων, ή του τόπου διαμονής τους δεν έχουν τη δυνατότητα ή δεν είναι πρόθυμοι να εργαστούν εθελοντικά επί τόπου. Άλλωστε το διαδίκτυο μπορεί να παίξει καταλυτικό ρόλο σε αυτό που λέγεται ποιότητα στην πολιτική επικοινωνία, χρηστική ενημέρωση, αλλά και απελευθέρωση των δημιουργικών δυνάμεων, έχοντας στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος το όφελος το οποίο μπορεί να προκύψει σε σχέση με το όραμα της Κοινωνίας των Πολιτών.

Υπάρχουν χιλιάδες εθελοντές που γράφουν στον τοπικό τύπο και στο θεματικό τύπο μεταδίδοντας δωρεάν ωφέλιμη γνώση και πληροφόρηση. Πέρα από αυτό υπάρχουν, πολλές αυθόρμητες κινήσεις στο επίπεδο διαδικτύου προς αυτό το σκοπό. Οι ηλεκτρονικές εφημερίδες και τα ηλεκτρονικά περιοδικά που ουσιαστικά δίνουν νέες διαστάσεις στη διαδραστική – interaction επικοινωνία. Οι περισσότερες Οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών ανταλλάσσουν μεταξύ τους e-mail για τη δράση τους και τον προβληματισμό τους, δημιουργούνται έτσι κοινωνικά δίκτυα, εικονικές κοινότητες, social networking sites ή ακόμα – ακόμα, διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια, ανταλλάσσοντας εμπειρία και γνώσεις.

Αναγνωρίζοντας αυτό το φαινόμενο, η δράση εθελοντών μέσω του διαδικτύου μπορεί να κάνει πιο εύκολη την πρόσβαση του πολίτη στην χρήσιμη πληροφορία και στην αυθεντική πολιτική επικοινωνία, αποφεύγοντας τους παραμορφωτικούς καθρέφτες που στήνουν κάθε φορά οι έχοντες συμφέροντα από τον σφετερισμό της εξουσίας, ιδίως στον χώρο της επικοινωνίας, αλλά και στον χώρο της πολιτικής αντιπροσώπευσης. Ωστόσο, από το επίπεδο της ραγδαίας εξάπλωσης της αλληλογραφίας και της ενημέρωσης μέσω e-mail μέχρι το επίπεδο της συνολικής χρηστικής ενημέρωσης για το «ευ ζην» του πολίτη υπάρχει ακόμα αρκετή απόσταση που πρέπει να διανυθεί.

Χρειάζονται ισχυρά και μεγάλα δίκτυα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα τα οποία θα υποστηρίζονται από υποδομές και δεξαμενές γνώσης. Υπό αυτή την έννοια, ζητούμενο είναι η ανάπτυξη της οριζόντιας αναδραστικής επικοινωνίας των εθελοντικών οργανώσεων και της τοπικής κοινωνίας σε θέματα οικολογίας, εθελοντισμού, εκλαΐκευσης προγραμμάτων για τις μικρές επιχειρήσεις, εναλλακτικού τουρισμού, πράσινης και πολιτιστικής επιχειρηματικότητας κλπ με στόχο την ανάδειξη των προβλημάτων και των δυνατοτήτων της κοινωνίας, της κοινωνικής οικονομίας, του εθελοντισμού και των Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών.

Ένα τέτοιο δίκτυο μπορεί να μεταφέρει συμβουλευτική και τεχνοκρατική ενημέρωση στους πολίτες μέσα από τη διαδικασία της εκλαΐκευσης τεχνοκρατικών γνώσεων, τη συμβουλευτική για τη συγκρότηση του κοινωνικού κεφαλαίου.

Το διαδίκτυο είναι ένας τεράστιος αναπτυσσόμενος χώρος εθελοντισμού και κοινωνικής επιχειρηματικότητας – και βρισκόμαστε ακόμη στην αρχή αυτής της πορείας. Η απελευθερωτική λειτουργία του είναι, σε πολλές περιπτώσεις, ισχυρό αντίδοτο στη συσκότιση της αλήθειας που επιβάλλουν το διάφορα οργανωμένα συστήματα διάχυσης της πληροφορίας τα οποία μετατρέπουν την πληροφορία σε «εμπόρευμα» χειραγωγώντας την και φιλτράροντάς την κατά το δοκούν, διαφημίζοντας την ποσότητα, την οποία μπορεί να καταναλώσει κανείς, λειτουργώντας αποπροσανατολιστικά, μπουχτίζοτας τον πολίτη με έναν καταιγισμό από άχρηστες πληροφορίες με αποτέλεσμα, πολλές φορές, να αποτελεί βάσανο η αναζήτηση του χρήσιμου, του ωφέλιμου και της αλήθειας.

Το κράτος, οι επιχειρήσεις κι η οικονομία υποκύπτουν κατά ένα πολύ μεγάλο μέρος στην επικοινωνιακή διαμεσολάβηση, για την οποία εργάζεται ένα μεγάλο ποσοστό κρατικών υπαλλήλων, δημοσιογράφων και καθοδηγητών γνώμης αφού η διαμεσολάβηση της μαζικής επικοινωνίας από το κράτος και τις μεγάλες επιχειρήσεις είναι ένας συγκεντρωτικό θεσμός, όπως για παράδειγμα είναι οι τράπεζες για την οικονομία. Όλη η κοινωνία συναλλάσσεται με αυτές, αλλά οι μεγάλες επιλογές για τις επενδύσεις ανήκουν σ’ ένα μικρό διευθυντικό στρώμα. Κι αυτό σημαίνει ειδικά προνόμια που δημιουργούν ανισότητες και ανισότητες που δημιουργούν κοινωνικό αποκλεισμό. Το ίδιο γίνεται και με τη διαμεσολάβηση της μαζικής επικοινωνίας στα ΜΜΕ.

Αναλογικά, ένα μικρό διευθυντικό στρώμα επενδύει στην ενημέρωση υπέρ μιας ολιγοπωλιακής αντίληψης που βρίσκεται απέναντι από την κοινωνία των πολιτών. Η κοινωνία των πολιτών χρειάζεται μια άλλη εθελοντική σχέση με την ενημέρωση προκειμένου να φροντίσει όλα τα μέλη της. Γι’ αυτό είναι αναγκαίο να υπάρχει ένα δίκτυο εθελοντών πέρα από την αγορά και πέρα από την κρατική γραφειοκρατία, η οποία να είναι σε θέση να συμβάλλει στην απελευθέρωση δυνάμεων της κοινωνίας στη συγκρότηση κοινωνικού κεφαλαίου.

* Ο Βασίλης Τακτικός είναι διευθυντής Μελετών εκ των Συντονιστών του ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΥ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟΥ των Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών.