Γράφει η Ελένη Καλησπεράτη

Κοινωνιολόγος

Με μία πολύ σύντομη ματιά στην Αρχαία Ελλάδα, θα παρατηρήσουμε ότι η εργασία προοριζόταν μόνο για τους δούλους. Οι πιο εύποροι είχαν το προνόμιο να μην εργάζονται αλλά να ασχολούνται με τα κοινά και κυρίως να φιλοσοφούν. Σήμερα η ανεργία δε θεωρείται προνόμιο όπως τότε αλλά συνδέεται με την ατίμωση και την αποτυχία. Αποτελεί πλέον ένα μέσο συγκρότησης της προσωπικής ταυτότητας του κάθε ατόμου, μέσο γοήτρου και αναγνώρισης.

Η εργασία είναι μία λειτουργία με την οποία απελευθερώνεται το άτομο ενώ συνάμα ταυτίζεται αλλά και αποτελεί παράγοντα δημιουργίας κοινωνικής και προσωπικής ταυτότητας (συγκρότηση εαυτού). Τα τελευταία χρόνια ωστόσο σημειώνεται κατακόρυφη αύξηση της ανεργίας και περισσότερο στους νέους. Το φαινόμενο της ανεργίας είναι κοινωνικό και έχει ως συνέπεια κυρίως τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Όλα αυτά λόγω της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης η οποία έχει δυστυχώς αρκετές «παράπλευρες απώλειες» με βασικά θύματα άτομα ηλικίας έως 30 ετών. Πρακτικά οι κοινωνικές επιπτώσεις είναι πολυάριθμες.

Αν κάτι χαρακτηρίζει τη μερίδα των νέων που πλήττονται από την ανεργία είναι ο αγώνας για την επιβίωση κατά τη διαδικασία αναζήτησης της εργασίας. Σύμφωνα με τις μετρήσεις του Δ.Γ.Ε. (Διεθνούς Γραφείου Εργασίας) το 2009 οι άνεργοι έφτασαν τα 212 εκατ. Κατά το 2010 μάλιστα, σε παγκόσμιο επίπεδο υπολογίζεται στο 8,9%. Ποσοστό πραγματικά απογοητευτικό το οποίο σημαίνει ότι το πρόβλημα διαρκώς εντείνεται. Βασική και πρωταρχική συνέπεια της ανεργίας είναι η αύξηση ψυχικών νόσων. Η ψυχική ασθένεια βρίσκεται πλέον στο επίκεντρο. Τα ποσοστά αυτοκτονιών έχουν αυξηθεί σε μεγάλο βαθμό. Τα αντικαταθλιπτικά κάνουν θραύση ακόμη και σε άτομα τα οποία δεν είχαν κανένα ιστορικό ψυχικής νόσου. Είναι προφανές ότι οι οικονομικές συνθήκες οδηγούν το κοινωνικό σύνολο στην απόγνωση και στη χαμηλή εκτίμηση της προσωπικής αξίας. Υπονομεύεται η ταυτότητα και δημιουργείται αίσθημα απώλειας του εαυτού.

Σήμερα, οι νέοι περισσότερο από ποτέ βιώνουν καταστάσεις έντονου άγχους και πίεσης λόγω της ανασφάλειας που προκαλεί η ανεργία. Η αβεβαιότητα αυτή προκαλεί προβλήματα όχι μόνο σε προσωπικό επίπεδο αλλά και στις διαπροσωπικές σχέσεις (φιλικές και επαγγελματικές). Η άσχημη οικονομική κατάσταση προκαλεί αγωνία υποχώρησης του επιπέδου ζωής. Για ένα νέο ο οποίος αγωνίστηκε να σπουδάσει και να αποκτήσει τα λεγόμενα εφόδια για την μετέπειτα ζωή του, η ανεργία αποτελεί ένα δυσβάσταχτο κενό. Η μεγαλύτερη παγίδα στην οποία πέφτει ένα σημαντικό μέρος των ανέργων, είναι η αυτοενοχοποίηση. Αισθάνονται ότι στην ουσία ευθύνονται οι ίδιοι για τη δύσκολη θέση στην οποία βρίσκονται, γεγονός το οποίο τους γεννά ενοχές. Αποτέλεσμα; Αίσθημα απογοήτευσης, ματαίωσης και αδικίας. Οι ψυχολογικές συνέπειες συνεπάγονται και κοινωνικές. Τα άτομα τα οποία βιώνουν μία σειρά από αισθήματα απογοήτευσης με τον καιρό απέχουν από τα κοινωνικά δρώμενα με αποτέλεσμα να περιθωριοποιούνται καθώς δεν αισθάνονται ότι ανήκουν πια σε μία κοινωνική ομάδα και δε διαθέτουν τα οικονομικά ούτε για μία έξοδο με φίλους.

Όποια στρατηγική επιβίωσης και να επιλέξει ένας νέος βρίσκεται αντιμέτωπος με την απογοήτευση τόσο για το παρόν όσο και για το μέλλον. Παρατηρεί ότι δεν διαθέτει στο παρόν τα απαραίτητα ώστε να ζήσει μόνος και έτσι αναγκάζεται να εξαρτάται οικονομικά, είτε ολοκληρωτικά είτε σε κάποιο βαθμό, από το οικογενειακό του περιβάλλον. Δεν καλλιεργείται, επομένως, σε καμία περίπτωση η αυτοπεποίθηση των νέων για ένα καλύτερο αύριο καθώς ακόμη και στο μέλλον παρατηρούν ότι δε θα καταφέρουν να διαθέσουν τα απαραίτητα για τη δημιουργία δικής τους οικογένειας. Η αναγκαστικός συμβιβασμός με την πραγματικότητα δεν είναι καθόλου ευχάριστος.

Όταν τα χρέη τους πολλαπλασιάζονται και τα εισοδήματά τους μειώνονται, τότε σαφώς η νέα γενιά δεν είναι σε θέση να μείνει αισιόδοξη για το μέλλον. Βέβαια, η λύση δεν μπορεί να είναι σε καμία περίπτωση η ηττοπάθεια αλλά ταυτόχρονα η αισιοδοξία μοιάζει ουτοπική. Φαίνεται, λοιπόν, ότι η εργασία είναι μέσο εκπλήρωσης πολλών αναγκών της κοινωνίας. Τόσο βιοποριστικών, κοινωνικών, οικονομικών όσο και ψυχολογικών.

Ωστόσο, σε μία κρίσιμη περίοδο όπως αυτή που διανύει η χώρα μας –και πολλές άλλες ακόμη- χρειάζεται πρώτα από όλα να γίνει αναδιάρθρωση του οικονομικού συστήματος και να εξέλθουμε από την παγκόσμια κρίση. Σίγουρα, η ανεργία είναι ένα μεγάλο πλήγμα για όλο το κοινωνικό σύνολο και όχι μόνο για τους νέους. Οι νέοι μολαταύτα είναι στην πραγματικότητα οι πιο «αδικημένοι» διότι ξεκίνησαν με όνειρα και λαχτάρα για εργασία και βρίσκουν μπροστά τους πόρτες κλειστές. Αν, λοιπόν, οι νέοι άνθρωποι είναι το μέλλον της Ελλάδας και της κάθε χώρας, και αν από αυτούς ελπίζουν όλοι σε ένα καλύτερο αύριο τότε γιατί δεν υπάρχει μία θέση για αυτούς;