Γράφει ο Σταύρος Μαραγκός
Γεωλόγος – Γεωπεριβαλλοντολόγος
«Το Κουτί της Πανδώρας ή Το Κουτί με τις λύσεις;»
Στην Ελλάδα του 2012 η Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού έγινε ίσως ένας από τους μεγαλύτερους και ενδεχομένως αρνητικότερους πρωταγωνιστές της χώρας. Η Δημόσια Υπηρεσία που μας παρέχει ένα από τα σημαντικότερα αγαθά που δημιούργησε ποτέ ο άνθρωπος και αδιαμαρτύρητα πληρώναμε όλοι όσο ακριβά και αν ήταν έχει μετατραπεί σε αποδιοπομπαίος τράγος, κακό παιδί και το κυριότερο ΕΠΙΖΗΜΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ για το κράτος και τους πολίτες της. Απορίας άξιον αυτό βέβαια και ξανά παγκόσμια πρωτοτυπία, όχι τόσο γιατί έγινε επιζήμια, αλλά γιατί συνεχίζουμε και την διατηρούμε επιζήμια στο όνομα της ΚΡΑΤΙΚΗΣ κυριαρχίας αλλά ακόμα δεν μου εξήγησε κάποιος… ΠΟΙΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ;
Μέσα λοιπόν από μια σειρά άρθρων και παρεμβάσεων θα ήθελα να απαντήσω στο μείζον ερώτημα του τίτλου που στοχευμένα μπήκε γιατί ανταποκρίνεται πλήρως στην πραγματικότητα.
Σημαντικοί στόχοι, λοιπόν, που θα πρέπει να επιτευχθούν ανεξαρτήτως της πορείας πώλησης της ΔΕΗ ή όχι είναι :
- Λειτουργία της Αγοράς με Διαφάνεια και Προβλεψιμότητα σε βάθος χρόνου για να είναι ελκυστική σε νέες επενδύσεις
- Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της Χώρας
- Ασφάλεια εφοδιασμού σε μακροπρόθεσμη βάση
Τα οφέλη που θα προκύψουν τόσο για τη ΔΕΗ όσο και για τη χώρα γενικότερα από μία προσεκτικά και σωστά σχεδιασμένη αποκρατικοποίησή της:
– Πρώτον, τα έσοδα που θα προκύψουν θα τη βοηθήσουν να πραγματοποιήσει τις απαραίτητες επενδύσεις που χρειάζεται για την ανάπτυξη και την ισχυροποίησή της στην ανταγωνιστική αγορά ενέργειας -δεν μπορούμε να παραβλέψουμε το γεγονός ότι υπάρχει εκεί και θα πρέπει η ΔΕΗ να έχει έναν ισχυρό ρόλο σ’ αυτήν.
– Δεύτερον, ο καταναλωτής θα επωφεληθεί από τη μείωση του κόστους που συνεπάγεται ο εξορθολογισμός των τιμολογίων από την απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας.
– Τρίτον, θα ενισχυθούν τα δημόσια έσοδα και θα μειωθούν οι πιέσεις στα δημόσια οικονομικά, στόχος που είναι, αν θέλετε, κορυφαίος.
– Τέταρτον, θα έρθουν νέες επενδύσεις, γεγονός που σημαίνει ανάπτυξη και επακόλουθα νέες θέσεις εργασίας, χωρίς να επιβαρυνθεί ο κρατικός προϋπολογισμός.
Δεν αποτελεί συμβατική υποχρέωση αλλά ένα οργανωμένο και σύγχρονο μοντέλο αποκρατικοποιήσεων μπορεί να αποφέρει τεράστια οφέλη και για την οικονομία και για τους τελικούς καταναλωτές.
Ασφαλώς, η στρατηγικού χαρακτήρα απελευθέρωση της ενέργειας και η αποκρατικοποίηση της ΔΕΗ θα γίνει με προσοχή, σύννομα με σεβασμό στις ευρωπαϊκές οδηγίες και με προσαρμογή του ρυθμιστικού πλαισίου, έτσι ώστε η μετάβαση στην τελική κατάσταση να γίνει ομαλά και για την αγορά ενέργειας. Για τη ΔΕΗ και κάθε αποκρατικοποίηση στον ενεργειακό τομέα το τίμημα δεν είναι το μόνο κριτήριο. Αλλά θα πρέπει να συνυπολογιστούν κυρίως η Εθνική Ενεργειακή στρατηγική και η εξασφάλιση του δημοσίου συμφέροντος.
Η αποκρατικοποίηση της ΔΕΗ δεν είναι ταμειακή μόνο, για να καλύψουμε την τρύπα του ελλείμματος, είναι κυρίως αναπτυξιακή και ουσιαστική, ώστε να αντιμετωπίσουμε έγκαιρα τις μεγάλες προκλήσεις που έρχονται στον τομέα της Ενέργειας. Όσον αφορά στο μοντέλο αποκρατικοποίησης της ΔΕΗ, το χρονοδιάγραμμα και τις συγκεκριμένες λεπτομέρειες υλοποίησης είναι προφανές ότι είναι πολύ πρόωρο να ανακοινωθούν. Από την πλευρά των αρμοδίων ο σχεδιασμός περιλαμβάνει τρείς βασικούς άξονες.
Πρώτον, η αποκρατικοποίηση πρέπει να γίνει οργανωμένα και όχι αποσπασματικά. Δεύτερον, πρέπει να διασφαλίζει το δημόσιο συμφέρον, και τρίτον, πρέπει να διαφυλάσσει τα συμφέροντα της επιχείρησης, ώστε να παραμείνει μια μεγάλη εταιρεία. Ωστόσο «οι ανάγκες της χώρας είναι συγκεκριμένες και η χώρα δεν μπορεί να είναι έρμαιο του κάθε ιδιώτη, θα πρέπει να διασαφηνιστεί ακριβώς τι και πώς θα πωληθεί. Θα πρέπει ο ελληνικός λαός να γνωρίζει σε ποιο ενεργειακό πλαίσιο κινείται η χώρα. Είναι απαράδεκτο να μην υπάρχει στρατηγικός σχεδιασμός για την αποκρατικοποίηση της ΔΕΗ.
Πρέπει να γίνουν πολύ σοβαρές προσπάθειες για να προχωρήσουμε στην αποκρατικοποίηση με έναν οργανωμένο σχεδιασμό. Εκτός από τα ποσοτικά κριτήρια τίθενται και ποιοτικά κριτήρια. Το τίμημα θα πρέπει να είναι ανάλογο της αξίας των εταιρειών. Πρόσφατα, η απόφαση του Ευρωπαϊκού δικαστηρίου για την υπόθεση των ελληνικών λιγνιτών όπως ξέρετε έδωσε μια καινούργια οπτική ώστε να έχουμε ένα καινούργιο αποδοτικό μοντέλο για την αποκρατικοποίηση της ΔΕΗ. Λεπτομέρειες και οι όροι είναι ήδη στο σχεδιασμό των αρμοδίων.
«Καταρρίπτονται οι ισχυρισμοί περί κατάχρησης από τη ΔΕΗ δεσπόζουσας θέσης, και διαφοροποιούνται οι όροι με τους οποίους θα γίνει η απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρισμού», ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Ζερβός από το βήμα του συνεδρίου της ΓΕΝΟΠ, αποφεύγοντας πάντως να χρησιμοποιήσει τον όρο ιδιωτικοποίηση.
Αν και δεν έγινε πιο συγκεκριμένος, προφανώς ο πρόεδρος της ΔΕΗ εννοεί ότι η διαδικασία ιδιωτικοποίησής της θα γίνει με την επιχείρηση να έχει πλέον καλύτερη θέση, να είναι πιο ελκυστική ενόψει της διάθεσης μονάδων της ή και μετοχών της, αυξάνοντας έτσι τις πιθανότητας για μια επιτυχημένη πώληση, με συμφέρον τόσο για το Δημόσιο όσο και για την ίδια.
Πλήρη απελευθέρωση των τιμολογίων ηλεκτρικού ρεύματος (εκτός από τις ευαίσθητες κοινωνικά ομάδες) και πλήρη λειτουργία του ανταγωνισμού σε όλο το εύρος της αγοράς με όσο το δυνατόν πιο προσεκτικές και λιγότερες παρεμβάσεις από τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ), ώστε να πέσουν οι τιμές. Η ηλεκτρική ενέργεια που δημοπρατείται μπορεί να διατεθεί για την κάλυψη της εγχώριας αγοράς και να αφορά σε όλες τις κατηγορίες καταναλωτών και σε όλες τις τάσεις.
Απαιτείται συνολική αναδιάρθρωση της αγοράς ενέργειας που να λειτουργεί με διαφάνεια και προβλεψιμότητα για επενδύσεις σε βάθος χρόνου. Οι στρεβλώσεις της χονδρεμπορικής αγοράς που οδηγούν σε δυσμενή οικονομικά στοιχεία για το σύνολο της οικονομίας και το γεγονός ότι η ΔΕΗ απαγορεύεται να προχωρήσει στην κατασκευή νέων μονάδων παρά μόνο σε αντικατάσταση παλαιών είναι στοιχεία που ομολογώ ότι κανένας δεν έχει κοιτάξει στο παρελθόν παρά μόνο τώρα που “καιγόμαστε’’. Η ΡΑΕ πρέπει να έχει όσο το δυνατόν λιγότερη παρέμβαση στη χονδρική αγορά και τα τιμολόγια να ανταποκρίνονται στις ανάγκες της αγοράς καθώς τα ρυθμιζόμενα τιμολόγια καθιστούν τη ΔΕΗ “επί ζημία μονοπώλιο”.
Το μνημόνιο προβλέπει την απελευθέρωση του χονδρεμπορικού μηχανισμού και η ΔΕΗ θέλει απελευθέρωση με πρόσβαση τρίτων στο χαρτοφυλάκιό της μέσα από μηχανισμούς που είναι διαφανείς και αναδεικνύουν την πραγματική αγορά ενέργειας. Στο μεγάλο ετήσιο συνέδριο του ΙΕΝΕ (Ινστιτούτο Ενέργειας Νοτιοανατολικής Ευρώπης) προτάθηκε από τον πρόεδρο της ΔΕΗ κ. Αρθούρο Ζερβό να υπάρχει “κατώφλι τιμής” στις δημοπρασίες (vpps).
Ο πρόεδρος του Ελληνικού Συνδέσμου Ηλεκτροπαραγωγών από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΕΣΗΑΠΕ) Γ. Περιστέρης αναφέρθηκε στα πλεονεκτήματα των ΑΠΕ και περιέγραψε με πολύ μελανά χρώματα τα προβλήματα ρευστότητας και εκτίμησε ότι στο τέλος του χρόνου αρκετοί ιδιώτες δεν θα μπορούν να εξυπηρετήσουν τα δάνειά τους, ενώ τα χρέη του ΛΑΓΗΕ το 2013 θα είναι γύρω στο ένα δισ. ευρώ και θα είναι εξαιρετικά δύσκολα διαχειρίσιμα.
Ο πρόεδρος του επιστημονικού συμβουλίου του Ινστιτούτου Π. Κάπρος ανέφερε ότι και ο τομέας της ενέργειας λόγω της κρίσης ασφυκτιά χρηματοδοτικά, οι επενδύσεις υποχωρούν, ενώ όλα τα στοιχεία δείχνουν ότι οι τιμές πρέπει να αυξηθούν αν και τα νοικοκυριά δοκιμάζονται σκληρά. “Αλλεπάλληλα λάθη όπως η επέκταση των ΑΠΕ, κυρίως με τα ηλιακά, με μεγαλεπήβολα σχέδια όπως το πρόγραμμα φωτοβολταϊκών “Ήλιος”, οι στρεβλώσεις της χονδρεμπορικής αγοράς και η διατήρησή τους σε αυτό το δύσκολο περιβάλλον που ταλαιπωρείται από τη μείωση της ζήτησης και σειρά άλλων λαθών ή και απραξίας δεν οδήγησαν σε έναν καθετοποιημένο ανταγωνισμό και εντέλει και η τρόικα ζητάει πιεστικά αλλαγές ενώ θα έπρεπε να έχουμε κάνει μόνοι μας τις αλλαγές. Ωστόσο, σήμερα πλέον τίθεται θέμα βιωσιμότητας των επιχειρήσεων με επενδυτικό δυναμικό στο συγκεκριμένο κλάδο” είπε ο κ. Κάπρος και τόνισε ότι πρέπει το κράτος να ξεκαθαρίσει τη θέση του για την αγορά και να δώσει ιδιαίτερη σημασία στις τιμές που πληρώνει ο καταναλωτής.
Ο πρόεδρος της ΡΑΕ Κύπρου Γ. Σιαμμάς αναφέρθηκε στην ανάδειξη της Κύπρου ως στρατηγικού παίκτη στη Μεσόγειο και στη συμβολή της για τη διασύνδεση ευρωπαϊκών υποδομών ιδιαίτερα στους διαδρόμους φυσικού αερίου. Ο πρόεδρος του ΙΕΝΕ Ι. Δεσύπρης σημείωσε ότι η κρίση επιβάλλει νέα κουλτούρα για τα ενεργειακά θέματα με κατάλληλο σχεδιασμό της αγοράς και να δοθεί η δυνατότητα στον καταναλωτή να διαλέγει τον αξιόπιστο εκείνο πάροχο που θα τον ικανοποιεί περισσότερο. Ο αντιπρόεδρος και γενικός διευθυντής του Ινστιτούτου Κ. Σταμπολής σημείωσε ότι ο κλάδος της ενέργειας αντιπροσωπεύει το 14% του ΑΕΠ της χώρας, καθώς και ότι συνολικά τα τελευταία 4 χρόνια έχει σημειωθεί μείωση της κατανάλωσης ηλεκτρισμού 16% ενώ οι επενδύσεις από το 2007 μέχρι το 2011 έφτασαν τα 8 δισ. ευρώ.
Τα σενάρια για τους τρόπους με τους οποίους θα υλοποιηθεί η αναδιάρθρωση και η ιδιωτικοποίηση της ΔΕΗ, σε συνδυασμό με την πρόσβαση τρίτων στη λιγνιτική παραγωγή της χώρας, έχουν αρχίσει να γράφονται στο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Όπως άλλωστε προβλέπεται στο «νέο μνημόνιο», η κυβέρνηση θα πρέπει να υποβάλει σχετικό σχέδιο προς την τρόικα μέχρι το τέλος Νοεμβρίου.
Σύμφωνα με πληροφορίες, το σενάριο της δημιουργίας μίας ή δύο «μικρών ΔΕΗ» δηλαδή θυγατρικών στις οποίες θα περάσουν μονάδες της επιχείρησης αντιπροσωπευτικές του μίγματος καυσίμων που χρησιμοποιεί η ΔΕΗ (λιγνιτικές και υδροηλεκτρικές και ίσως φυσικού αερίου) και οι οποίες θυγατρικές θα βγουν προς πώληση, είναι πρώτο «πάνω στο τραπέζι».
Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν παίζει το σενάριο του στρατηγικού επενδυτή. Όμως για να υπάρξει συμφωνία με στρατηγικό επενδυτή θα πρέπει πρώτα να έχει καθοριστεί το σχέδιο για το ποια τμήματα της ΔΕΗ θα ιδιωτικοποιηθούν και σε πιο χρονικό πλαίσιο. Ο επενδυτής, λοιπόν, θα μπει έχοντας γνώση του ποια θα είναι η ΔΕΗ της επόμενης μέρας.
Συμπερασματικά η απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας μπορεί να πραγματοποιηθεί όχι απαραίτητα με πλήρη ιδιωτικοποίηση της ΔΕΗ αλλά με μια πολιτική που θα εξυπηρετεί την κοινωνική οικονομία δηλαδή που θα είναι υπέρ των πολιτών και θα στέκει ανάμεσα σε μονοπώλιο ιδιωτικό ή κρατικό θα δημιουργηθεί αυτό που ψάχνουμε στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια και μπορεί να δώσει ανάσα ζωής στο κράτος και να λύσει τουλάχιστον το μείζον πρόβλημα του ελλείμματος είναι η ασφάλεια του επενδυτικού περιβάλλοντος και των εσόδων κατ’ ακολουθίαν. Μόνο τα τελευταία 2 χρόνια εν μέσω έντονης κρίσης επενδύθηκαν στις Α.Π.Ε 3 δισ. ευρώ, ποσό που εύκολα κάποιος μπορεί να αντιληφθεί ότι μπορεί να τριπλασιαστεί εάν σταθεροποιήσουμε το επενδυτικό περιβάλλον σε συνδυασμό με τις ενεργειακές δυνατότητες της χώρας.
Στην επόμενη συνάντησή μας θα παραθέσω αριθμούς και μελέτες που καθιστούν όλα τα παραπάνω ισχυρώς τεκμηριωμένα και δίχως ελπίδα αμφισβήτησης. Επίσης θα υπάρξει αναφορά στις στρεβλώσεις της αγοράς ενέργειας, στα αναπάντητα ερωτήματα για τα συμφέροντα που εξυπηρετούνται από την μη αξιοποίηση μονάδων της ΔΕΗ και για τις στρατηγικές επενδύσεις που θα έρθουν στην Ελλάδα στον χώρο της ενέργειας, τη μοναδική ελπίδα της χώρας για ανάκαμψη, ανάπτυξη και εκ νέου ευημερία.
