Γράφει ο Φίλιππος Μιχαλόπουλος
Οικονομολόγος

prifti1 Η ηλεκτρονική διακυβέρνηση, δηλαδή η χρήση του διαδικτύου και εργαλείων πληροφορικής για την παροχή υπηρεσιών του κράτους προς τους πολίτες του, αποτελεί μια βασική προϋπόθεση για τη βιώσιμη και ανταγωνιστική ανάπτυξη της Ελλάδας τόσο στην ευρωπαϊκή όσο και στη διεθνή αγορά.

Σε μία χώρα, όπως η Ελλάδα, με περιορισμένους φυσικούς πόρους και εξαγωγές προϊόντων, η αύξηση της παραγωγικότητας του δημόσιου τομέα είναι επιτακτική ανάγκη. Η φιλική και αποτελεσματική δημόσια διοίκηση είναι απαραίτητη για να αποκατασταθεί η κακή εικόνα του κράτους στην κοινωνία και στην επιχειρηματικότητα, καθιστώντας την Ελλάδα έναν ελκυστικό τόπο για επενδύσεις και απασχόληση για να μπούμε επιτέλους σε μια τροχιά ανάπτυξης και να αποφύγουμε μια περαιτέρω ύφεση της οικονομίας και αύξηση της ανεργίας.

Η ανάπτυξη υπηρεσιών μέσω του διαδικτύου δίνει τη δυνατότητα στις κρατικές υπηρεσίες και στους ΟΤΑ να εξυπηρετήσουν με ταχύτητα και άνεση τους πολίτες και τις επιχειρήσεις, χωρίς να έρχονται σε άμεση επαφή μαζί τους. Έτσι, αποκαθίσταται η διαφάνεια στις συναλλαγές μεταξύ Κράτους-πολίτη και εξοικονομείται πολύτιμος χρόνος και πόροι, έτσι ώστε να μπορέσουν να αντιμετωπιστούν ταυτόχρονα και περισσότερες υποθέσεις. Επιπλέον, η ηλεκτρονική διακυβέρνηση συμβάλλει στην αύξηση της παραγωγικότητας του δημόσιου τομέα και στη βελτίωση της οικονομικής αποδοτικότητας και ανάπτυξης. Για παράδειγμα, η βελτίωση της απόδοσης και του ανταγωνισμού στις δημόσιες συμβάσεις με την ηλεκτρονική διεκπεραίωση των συμβάσεων μπορεί να συμβάλλει στην εξοικονόμηση εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ, τα οποία μπορούν να κατευθυνθούν προς επένδυση σε δημόσια αγαθά ή/και υπηρεσίες και προς την οικονομική ενίσχυση της τοπικής επιχειρηματικότητας, η οποία θα αποφέρει και κοινωνικό κέρδος.

Επιπλέον, το θετικό για την Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι ότι μέσω της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης καταργείται η ανάγκη μετάβασης του πολίτη στα κέντρα εξουσίας του τόπου του για να εξυπηρετηθεί. Επιπλέον, με την δυνατότητα ηλεκτρονικής υποβολής αιτήσεων και διεκπεραίωσης διαδικασιών μέσω του διαδικτύου, οι επιχειρήσεις εξοικονομούν αρκετά χρήματα και κερδίζουν πολύτιμο χρόνο, ελευθερώνοντας πόρους για την παραγωγή ή την καινοτομία.

Αναλογιστείτε πόσες ώρες εργασίας χάνονται καθημερινά, επειδή κάποιοι είναι αναγκασμένοι να πηγαίνουν από γραφείο σε γραφείο στο Δημαρχείο το οποίο υπάγονται, προκειμένου να μαζέψουν τις απαραίτητες υπογραφές ή να κάνουν αιτήσεις για διάφορα έγγραφα τα οποία χρειάζονται. Καθώς επίσης, αναλογιστείτε πόσος χρόνος μπορεί να εξοικονομηθεί με την αμεσότητα και την αποτελεσματικότητα της ηλεκτρονικής υπογραφής.

Επιπλέον, σκεφτείτε πόσους τόνους χαρτιού καταναλώνουμε ετησίως με τις αμέτρητες εκτυπώσεις δημιουργώντας και περιβαλλοντικό πρόβλημα. Αυτό μπορεί να αποφευχθεί πολύ απλά με την ηλεκτρονική διακίνηση εγγράφων μέσω e–mail και διαδικτύου, προστατεύοντας σημαντικά το περιβάλλον και εξοικονομώντας πολλά χρήματα.

Τέλος, αναρωτηθείτε πόσα αιτήματα και καταγγελίες των Δημοτών πάνε χαμένα διότι για παράδειγμα δεν αρχειοθετούνται σωστά ή χάνονται. Μια απλή και χρηστική ηλεκτρονική εφαρμογή, που θα καταγράφει και θα συντονίζει όλους τους εμπλεκόμενους μέχρι να λυθεί το εκάστοτε ζήτημα, θα μπορούσε να συμβάλλει ώστε να αποφευχθούν τέτοιες καταστάσεις.

Αυτά τα παραδείγματα, αναφέρονται στην αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών που ωφελούν τους δημότες και συμβάλλουν στην ορθολογικότερη και αποτελεσματικότερη λειτουργία των διαφόρων υπηρεσιών του Δήμου.

Σε καμία περίπτωση, οι νέες τεχνολογίες δεν υποκαθιστούν τον ανθρώπινο παράγοντα, αλλά τον βοηθούν έτσι ώστε να υπάρξει:

Διαφάνεια, αξιοκρατία και καταπολέμηση της διαφθοράς (βάζοντας φρένο στην ανεξέλεγκτη κατασπατάληση του δημοσίου χρήματος),
Συνεχής επίβλεψη και άρα καλύτερος έλεγχος εργασιών, μιας και όλη η πληροφόρηση θα είναι διαθέσιμη προς όλους,
Εξορθολογισμός των δαπανών (δηλαδή μείωση του κόστους), δικαιότερη και πιο αποτελεσματική κατανομή των δημόσιων πόρων,
Αρχειοθέτηση και διαχείριση εγγράφων σε ηλεκτρονική μορφή, το οποίο συμβάλλει στη μείωση της κατανάλωσης χαρτιού,
Βελτίωση της ταχύτητας εξυπηρέτησης των συναλλαγών, μείωση της επίσκεψης των πολιτών στους ΟΤΑ και κέρδος σε παραγωγικές ώρες τόσο για τους πολίτες όσο και για τους εργαζομένους στους ΟΤΑ.

Για να δούμε κατά πόσο η ελληνική δημόσια διοίκηση έχει ενσωματώσει την ηλεκτρονική διακυβέρνηση σε σχέση με την ευρωπαϊκή πραγματικότητα, πρέπει να κάνουμε μια αναφορά στα 4 στάδια ανάπτυξης που αυτή παρουσιάζει. Πιο συγκεκριμένα, το πρώτο στάδιο είναι η «παρουσία» και αποτελεί την πιο απλή και λιγότερο δαπανηρή είσοδο της Διοίκησης στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση, όπου πρόκειται για μια στατική παρουσίαση των γενικών πληροφοριών ενός οργανισμού (πχ ώρες λειτουργίας, ταχυδρομική διεύθυνση, τηλέφωνο κτλ). Το δεύτερο στάδιο είναι η «αλληλεπίδραση» και αφορά τον εκσυγχρονισμό και την αυτοματοποίηση των εσωτερικών λειτουργιών της Διοίκησης (πχ έντυπα σε ηλεκτρονική μορφή, δυνατότητες επικοινωνίας μέσω email κτλ). Το τρίτο στάδιο είναι η «συναλλαγή»,όπου οι χρήστες έχουν τη δυνατότητα να ολοκληρώσουν ηλεκτρονικά τις συναλλαγές τους με τη Διοίκηση ανεξάρτητα από το ωράριο λειτουργίας των τμημάτων του φορέα. Δίνονται δυνατότητες έκδοσης πιστοποιητικών, ανανέωσης αδειών, πληρωμής φόρων και τελών, καθώς και υποβολής προσφορών για συμβάσεις προμηθειών. Το τέταρτο και τελευταίο στάδιο είναι ο «μετασχηματισμός», όπου αξιοποιούνται από τη Διοίκηση όλες οι δυνατότητες της τεχνολογίας για να μετασχηματίσει τον τρόπο με τον οποίο οι επιχειρησιακές της λειτουργίες σχεδιάζονται, οργανώνονται και εκτελούνται. Απώτερος στόχος της αναδιοργάνωσης των εσωτερικών λειτουργιών είναι η δημιουργία ενός εναλλακτικού ηλεκτρονικού καναλιού παροχής υπηρεσιών που θα μπορούσε να λειτουργήσει είτε σε συνδυασμό με τα παραδοσιακά κανάλια είτε ακόμα και να τα αντικαταστήσει πλήρως.

Σύμφωνα και με τα παραπάνω, γίνεται σαφές ότι πρέπει να υπάρχει κάποιο ελάχιστο επίπεδο ηλεκτρονικών υπηρεσιών που πρέπει να παρέχουν όλοι οι Δήμοι (είτε οι ίδιοι είτε μέσω των ΚΕΠ) στους πολίτες και τις επιχειρήσεις. Πιο συγκεκριμένα, στην συνέχεια παραθέτονται ορισμένα παραδείγματα τέτοιων υπηρεσιών:

ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΟΛΙΤΕΣ

Πληρωμή δημοτικών τελών, φόρων, προστίμων και χρεώσεων για παροχή συγκεκριμένων υπηρεσιών από τον δήμο:

Πληροφόρηση για το που και πως μπορεί να γίνει μια πληρωμή.
Πρόσβαση σε προσωπικό λογαριασμό στην ιστοσελίδα του δήμου για ενημέρωση σχετικά με το ύψος της οφειλής.
Πληρωμές και εξοφλήσεις μέσω του διαδικτύου (τα λεγόμενα e–payments).
Ενημέρωση για εκπρόθεσμες οφειλές μέσω SMS, email κτλ.

Εγγραφή / διαγραφή / τροποποίηση στα δημοτικά μητρώα και έκδοση ατομικών ή οικογενειακών πιστοποιητικών και βεβαιώσεων

Πληροφόρηση για το που και πως μπορεί να γίνει η εγγραφή / διαγραφή / τροποποίηση στα δημοτικά μητρώα (πχ. Μητρώο αρρένων, Δημοτολόγιο, Ληξιαρχείο, εκλογικοί κατάλογοι κτλ).
Πληροφόρηση για το που και το πως μπορεί να γίνει έκδοση πιστοποιητικών (όπως γέννησης, γάμου, θανάτου, οικογενειακής μερίδας, μητρώου αρρένων, πιστοποιητικό εντοπιότητας, βεβαίωση μόνιμης κατοικίας κτλ).
Πρόσβαση σε προσωπικό λογαριασμό του δημότη για ενημέρωση σχετικά με τα υπάρχοντα στοιχεία στο δήμο.
Λήψη/Κατέβασμα αιτήσεων και σχετικών οδηγιών προς συμπλήρωση αυτών.
Ηλεκτρονική κατάθεση των συμπληρωμένων αιτήσεων.
Ενημέρωση για την ολοκλήρωση της πράξης ή ύπαρξης προβλήματος μέσω SMS, email κτλ.

Συγκοινωνίες και οδικό δίκτυο

Πληροφόρηση για τα δρομολόγια, τις ώρες, τις στάσεις κτλ των μέσων μαζικής μεταφοράς.
Πληροφόρηση σχετικά με τους χώρους στάθμευσης (όπως θέσεις, κόστος, κτλ).
Πληροφόρηση σχετικά με τα πρόστιμα για παραβάσεις στάθμευσης κτλ.
Λήψη/Κατέβασμα των αιτήσεων και των κανονισμών για την παραχώρηση χώρου στάθμευσης ατόμων με ειδικές ανάγκες.
Ενημέρωση για την παραλαβή της άδειας χώρου στάθμευσης ατόμων με ειδικές ανάγκες ή ύπαρξης προβλήματος μέσω SMS, email κτλ.

Υγεία και Κοινωνική φροντίδα

Πληροφόρηση σχετικά με τις διαθέσιμες υπηρεσίες υγείας και κοινωνικής φροντίδας στο δήμο ή τις προσβάσιμες υπηρεσίες υγείας από τους δημότες (για παράδειγμα Τηλεφροντίδα δηλαδή παροχή κατ’ οίκον υπηρεσιών κοινωνικής φροντίδας, Τηλε-υγεία δηλαδή παροχή κατ’ οίκον υπηρεσιών ιατρικής φροντίδας και άλλες ηλεκτρονικές υπηρεσίες για ασθενείς με χρόνια νοσήματα αλλά και ηλικιωμένους).
Πληροφόρηση για τις προϋποθέσεις πρόσβασης στις δημοτικές κοινωνικές υπηρεσίες.
Λήψη αιτήσεων για την παροχή κοινωνικών υπηρεσιών (πχ βρεφονηπιακοί – παιδικοί σταθμοί, ΚΑΠΗ, Βοήθεια στο σπίτι, Κέντρα Πρόληψης κτλ).
Ηλεκτρονική υποβολή των σχετικών αιτήσεων.
Ενημέρωση για την έκβαση της αίτησης μέσω SMS, email κτλ.
Ηλεκτρονική αποστολή χρέωσης για παροχή κοινωνικών υπηρεσιών.
Κλείσιμο ραντεβού μέσω internet (το λεγόμενο e–booking) στις μονάδες υγείας και κοινωνικής φροντίδας του δήμου.

Εκπαίδευση – Πολιτισμός – Ψυχαγωγία

Πληροφόρηση για τις υποδομές, τα προγράμματα και το κόστος εκπαίδευσης ενηλίκων του δήμου (πχ μαθήματα μουσικής, ζωγραφικής, φωτογραφίας, παραδοσιακών χορών κτλ) και για πολιτιστικές – ψυχαγωγικές δραστηριότητες και εκδηλώσεις του δήμου (πχ το πρόγραμμα αυτών, το κόστος εισόδου κτλ).
Πληροφόρηση για πολιτική προώθησης πολιτισμού ψυχαγωγίας σε ειδικές πληθυσμιακές ομάδες (όπως ΑμΕΑ, άνεργους, ηλικιωμένους κτλ).
Λήψη των σχετικών αιτήσεων συμμετοχής και ηλεκτρονική κατάθεση των συμπληρωμένων αιτήσεων.
Ενημέρωση για την έκβαση της αίτησης μέσω SMS, email κτλ.
Ηλεκτρονική αποστολή της έγκρισης συμμετοχής.

ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

Άδειες ίδρυσης και λειτουργίας ή ατομικές άδειες επαγγελματικής δραστηριότητας

Πληροφόρηση για την έκδοση άδειας ίδρυσης και λειτουργίας καταστημάτων, επιχειρήσεων, χώρων ψυχαγωγίας (πχ θέατρα, κινηματογράφοι, μουσικές σκηνές, παιδότοποι κτλ) ή για την χορήγηση αδειών μικροπωλητών και λειτουργίας κυλικείων σε κοινόχρηστους χώρους (όπως πάρκα, άλση, κήπους, πλατείες κτλ).
Λήψη αιτήσεων και ενημέρωση για την έκβαση της αίτησης μέσω SMS, email κτλ.

Τοπική διαβούλευση, οικονομική ανάπτυξη και επιχειρηματικότητα

Πληροφόρηση για τις διαθέσιμες υπηρεσίες και τα προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης του δήμου.
Ηλεκτρονική-Συμμετοχική Δημοκρατία (Υπηρεσίες Δημόσιας Διαβούλευσης μέσω blog ή forum).
Υπηρεσίες υποβολής αιτημάτων και παραπόνων, ηλεκτρονικές ψηφοφορίες, ηλεκτρονικές συζητήσεις για θέματα επικαιρότητας πολιτικής ή κοινωνικής κτλ.
Πληροφόρηση για το που και το πως μπορεί να γίνει υποβολή παραπόνων, διαμαρτυριών ή και προτάσεων στον δήμο.
Ηλεκτρονική υποβολή παραπόνων, διαμαρτυριών ή και προτάσεων και λήψη αντίστοιχων απαντήσεων.
SMS broadcasting για την ενεργοποίηση εθελοντικών ομάδων (πχ πυρόσβεσης)
Πρόσβαση σε θέματα και αποφάσεις του δημοτικού συμβουλίου.
Online πρόσβαση στις συνεδριάσεις του δημοτικού συμβουλίου έτσι ώστε να γίνεται παρακολούθηση από οποιονδήποτε ενδιαφερόμενο δημότη.

Πληρωμή Δημοτικών τελών, φόρων και προστίμων

Πληροφόρηση για το που και το πως μπορεί να γίνει μια πληρωμή.
Πρόσβαση μέσω της ιστοσελίδας του δήμου μέσω εταιρικού λογαριασμού για την ενημέρωση σχετικά με το ύψος της οποιασδήποτε οφειλής.
Πληρωμές μέσω του διαδικτύου (τα λεγόμενα e–payments).
Ενημέρωση για τυχόν εκπρόθεσμων οφειλών μέσω SMS, email κτλ.
Λήψη εντύπων και οδηγιών για την ετήσια εκκαθάριση τελών παρεπιδημούντων (διασύνδεση με TAXIS-ΦΠΑ).

Τέλος, κάτι που θα μπορούσε να εξοικονομήσει χρόνο και χρήμα είναι η περαιτέρω επέκταση της ηλεκτρονικής διακίνησης εγγράφων σε όλη τη Δημόσια Διοίκηση και η παροχή δυνατότητας χρήσης ψηφιακής υπογραφής όχι μόνο από τις υπηρεσίες, αλλά και από τους πολίτες. Αυτό μπορεί να γίνει αρχίζοντας από τους συστηματικούς χρήστες υπηρεσιών του δημοσίου, όπως τους δικηγόρους, τους μηχανικούς και τους λογιστές/ φοροτεχνικούς, σε συνεργασία με τους Δικηγορικούς Συλλόγους της χώρας, το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας και το Οικονομικό Επιμελητήριο Ελλάδας.

, είτε υπηρεσίες με ηλεκτρονική υποβολή (310 στο σύνολο) είτε υπηρεσίες με πλήρη ηλεκτρονική διεκπεραίωση (μόλις 13 στο σύνολο).

Με πρότυπο τις ηλεκτρονικές υπηρεσίες που ήδη έχουν δημιουργηθεί και λειτουργούν επιτυχώς, στόχος πρέπει να είναι η ηλεκτρονικοποίηση του συνόλου της επικοινωνίας και των συναλλαγών των δημοσίων υπηρεσιών με τις επιχειρήσεις και τους πολίτες. Για να πετύχει αυτή η προσπάθεια χρειάζεται η δημιουργία μιας γενικότερης κουλτούρας ηλεκτρονικής διακυβέρνησης στον διοικητικό μηχανισμό, η ταχεία αναδιοργάνωση όλων των εσωτερικών διαδικασιών και μια σειρά από απαραίτητες θεσμικές ρυθμίσεις.

Εν ολίγοις, η ηλεκτρονική διακυβέρνηση δεν είναι τίποτε άλλο παρά ο εκσυγχρονισμός της δημόσιας διοίκησης, ο οποίος θα συντελεσθεί αργά ή γρήγορα, διότι αποτελεί κοινωνική επιταγή. Η ταχύτητα με την οποία θα την εντάξουμε όμως στην καθημερινότητά μας, θα αποτελέσει μια από τις πλέον καθοριστικές παραμέτρους για την βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας μας. Και καθώς η ανάπτυξη είναι πρωταρχικός στόχος για την Ελλάδα, χρειάζεται ένα ευέλικτο και απαλλαγμένο από γραφειοκρατικές αγκυλώσεις κράτος. Διότι, η γραφειοκρατία και η έλλειψη ευελιξίας του κράτους είναι δύο παράγοντες που επιδρούν πολύ αρνητικά στην οικονομία της Ελλάδας και αποτελούν τροχοπέδη στον πλήρη εκσυγχρονισμό που χρειάζεται άμεσα αυτός ο τόπος.

Πηγές:

1. Γενική Γραμματεία Πληροφοριακών Συστημάτων, Υπηρεσίες προς Επιχειρήσεις

2. United Nations e-Government Survey2012

3. European Commission e-Government benchmark report 2010

4. Μαράκη Μαρία, Ο.Τ.Α. και ηλεκτρονικές Υπηρεσίες: Παρούσα Κατάσταση, Προβλήματα, Προοπτικές. Δήμοι Αμαρουσίου και Βριλησσίων, Αθήνα 2009

5. Τι σημαίνει Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση;
6. Οδηγός διάχυσης και Επέκτασης του ενιαίου διαδικτυακού περιβάλλοντος ΟΤΑ για την παροχή υπηρεσιών στον πολίτη και τις επιχειρήσεις σε περισσότερους δήμους