Γράφει Ευαγγελία Κωτσοβίνου,

Γεωπόνος, Γ.Π.Α., M.Sc.

Στη φύση υπάρχουν ωφέλιμοι αλλά και βλαβεροί μικροοργανισμοί, καθώς και ουδέτεροι που ακολουθούν αυτούς που θα επικρατήσουν. Οι ωφέλιμοι χρησιμοποιούνται εδώ και χιλιάδες χρόνια στα τρόφιμα, που καταναλώνουμε, όπως το ψωμί, το κρασί και το γιαούρτι. Ακόμα, αξιοποιούνται προς όφελος της υγείας μας, του περιβάλλοντος, της βιομηχανίας και της γεωργίας-κτηνοτροφίας. Σύμμαχοι λοιπόν στη ζωή, οι ενεργοί μικροοργανισμοί έχουν ευρεία εφαρμογή σε διάφορους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας. Ένα ακόμα ενδιαφέρον να ειπωθεί για αυτούς είναι ότι χρησιμοποιούνται στο καθαρισμό του σπιτιού, σε συσκευασίες απορρυπαντικών φιλικών προς το περιβάλλον και το χρήστη. Τέλος, ο βιολογικός καθαρισμός των υδάτων γίνεται πιο εύκολος και αποτελεσματικός με τους ενεργούς μικροοργανισμούς.

Τι είναι οι ενεργοί μικροοργανισμοί (ΕΜ);

Οι ενεργοί μικροοργανισμοί είναι ένα μείγμα από 82 επιλεγμένους μικροοργανισμούς, με σκοπό να δρουν ευεργετικά. Αναλυτικά οι μικροοργανισμοί αυτοί είναι:

Α) Βακτήρια μαγιάς, που προκαλούν ζύμωση οργανικών υλικών και παράγουν βιταμίνες και αμινοξέα. Η μαγιά χρησιμοποιείται για την παρασκευή ψωμιού, μπίρας και κρασιού.

Β) Βακτήρια γαλακτικού οξέος, που προκαλούν ζύμωση οργανικής ύλης και παράγουν οργανικά οξέα. Χρησιμοποιούνται για την παραγωγή γιαουρτιού και συντηρημένων λαχανικών (τουρσί, ξινό λάχανο).

Γ) Βακτήρια φωτοσύνθεσης, αυτά αποτελούν το κλειδί σε σχέση με τους άλλους ΕΜ, καθώς, βοηθούν στη διατήρηση της ισορροπίας μεταξύ των χρήσιμων μικροοργανισμών και επιτρέπουν σε όλους να υπάρχουν από κοινού και να συνεργάζονται.

Μεμονωμένα η δράση καθενός εξ αυτών είναι περιορισμένη, μόνο όταν δρουν σε συνεργεία έχουν θεαματικά αποτελέσματα και αποκαλούνται ενεργοί-ωφέλιμοι μικροοργανισμοί.

Η καινοτόμος τεχνολογία των «ενεργών μικροοργανισμών» ανακαλύφθηκε από τον Ιάπωνα Καθηγητή τον Dr. Teruo Higa, του πανεπιστημίου Ryukyu της Οκινάβα, το 1968. Ήδη, εφαρμόζεται σε κάποιες χώρες του εξωτερικού κατά βάση στον τομέα της γεωργίας, της κτηνοτροφίας και των ιχθυοκαλλιεργειών.

Από την πλευρά μου, ως γεωπόνος, θα τονίσω ιδιαίτερα τα οφέλη της χρήσης των ενεργών μικροοργανισμών στη γεωργία, με έμφαση τη βιολογική καλλιέργεια. Στη βιο-καλλιέργεια το μεγαλύτερο μέρος της προσοχής μας είναι στο έδαφος, αντιμετωπίζοντάς το ως ένα ζωντανό χώρο ανάπτυξης πολλών μικροοργανισμών, και κυρίως των ωφέλιμων. Επίσης, στο έδαφος αναπτύσσονται και οι γαιοσκώληκες, πολύ σημαντικοί μιας και τρώνε έδαφος και συντελούν στην βελτίωση των πόρων του εδάφους (άρα και στην υδατοϊκανότητά του). Ακόμα και η ριζόσφαιρα, δηλαδή ο χώρος ανάπτυξης των ριζών, είναι στο έδαφος. Οπότε, όλοι κατανοούμε τη σημασία που οφείλουμε να του δώσουμε, μιας και ένα υγιές έδαφος σημαίνει υγιή φυτά!

Ο ρόλος των ενεργών μικροοργανισμών έγκειται:

Α) Στην αποικοδόμηση των διαδικασιών σήψης, στην εξάλειψη των ενοχλητικών οσμών και των τοξικών ουσιών του περιβάλλοντος. Β) Στην αντιοξειδωτική ικανότητα, δηλαδή την περισυλλογή των επικίνδυνων ριζών του οξυγόνου. Γ) Στη ζύμωση, δηλαδή τη μετατροπή των οργανικών υπολειμμάτων σε πολύτιμες πρώτες ύλες.

Η δράση τους στηρίζεται σε δυο βασικές αρχές:

Α) Στην αρχή της επικράτησης: Υπάρχουν τρία είδη μικροοργανισμών –οι αποσυνθετικοί/εκφυλιστικοί, οι ουδέτεροι και οι αναζωογονητικοί μικροοργανισμοί.

Οι αναζωογονητικοί μικροοργανισμοί χρησιμεύουν στον εποικοδομητικό ρόλο δηλαδή στην αναγέννηση των φυτών. Οι αποσυνθετικοί συμπεριφέρονται ακριβώς αντίθετα, δηλαδή παράγουν άμεσα ή έμμεσα ουσίες οι οποίες ενεργοποιούν τις διάφορες διαδικασίες της οξείδωσης, ή, όπως αλλιώς λέγεται επιτρέπουν τη δημιουργία ελευθέρων ριζών. Οι ουδέτεροι μικροοργανισμοί είναι οι περισσότεροι και ακολουθούν την ομάδα, που επικρατεί τελικά σε ένα σύστημα.

Β) Στην αρχή της ζύμωσης: Η διαδικασία της ζύμωσης ξεκινά με την παρουσία αναερόβιων μικροοργανισμών που μετατρέπουν τα απορρίμματα σε χρήσιμες και πάλι πρώτες ύλες. Ενώ, στην περίπτωση της οξείδωσης προκύπτουν διαλυτές ανόργανες θρεπτικές ουσίες, που εύκολα τις απορροφούν τα φυτά, από αερόβιους μικροοργανισμούς,

Συγκεκριμένα, οι ενεργοί μικροοργανισμοί στη Γεωργία συμβάλλουν στη μείωση των εξόδων για λίπασμα και παρεμποδίζουν την ανάπτυξη των ζιζανίων. Το κομπόστ, που παίρνουμε με την αξιοποίησή τους, είναι υψηλής ποιότητας, με αποτέλεσμα ένα υγιές έδαφος. Ως γνωστών, η αλόγιστη χρήση των φυτοφαρμάκων και των λιπασμάτων εξαλείφει ένα μεγάλο μέρος τον πληθυσμό των ωφέλιμων. Αυτό οδηγεί στην αύξηση ασθενειών των φυτών και επιχειρούμε πάλι να τις γιατρέψουμε με ακόμα περισσότερα φυτοφάρμακα, άρα ο φαύλος κύκλος δεν σταματά.

Άλλα παραδείγματα χρήσης των ενεργών μικροοργανισμών συναντά κανείς στη βιοδυναμική γεωργία, στη μελισσοκομία, στην αμπελουργία, στην καλλιέργεια κηπευτικών και οπωροκηπευτικών. Μάλιστα, οι αποδόσεις των καλλιεργειών αυξάνονται κατά 1,5 –3 φορές σε σύγκριση με τις συμβατικές καλλιέργειες.

Στη μελισσοκομία έχει παρατηρηθεί ότι ενισχύει την άμυνα των μελισσών στις πολύ χαμηλές χειμερινές θερμοκρασίες, ώστε ο χειμώνας να μην τις επηρεάζει. Οι δυνατοί πληθυσμοί συλλέγουν εγκαίρως τη γύρη για την τροφή των νεαρών μελισσών, πράγμα το οποίο διεγείρει τη βασίλισσα να κάνει πολύ νωρίτερα τα αυγά της. Ο πληθυσμός αυξάνει δυναμικά και όταν αρχίζει η ανθοφορία υπάρχουν πολλές εργάτριες για να μαζέψουν μεγάλες ποσότητες μελιού.

Στην κτηνοτροφία, οι ενεργοί μικροοργανισμοί φροντίζουν να υπάρχει ένα υγιές κλίμα στο στάβλο, με την εξαφάνιση των διαδικασιών σήψης και της δυσοσμίας, καθώς και στην παραγωγή ζωοτροφών με τη διαδικασία της ζύμωσης. Ακόμα, στην καλλιέργεια των κηπευτικών δίνουν γευστικότερο άρωμα και μεγαλύτερη διάρκεια συντήρησης των οπωροκηπευτικών.

Επίσης, αξιοποιούνται στα προβιοτικά, δηλαδή τα φιλικά βακτήρια του οργανισμού απαραίτητα για τη ζωή. Τα προβιοτικά είναι ιδιαιτέρως ωφέλιμα, κατά τη διάρκεια, αλλά και μετά από θεραπεία με αντιβιοτικά, για να αποκατασταθεί η μικροβιακή χλωρίδα του εντέρου.

Βέβαια, οι ωφέλειές τους δεν σταματούν εδώ, χρησιμοποιούνται αποτελεσματικά στους βιολογικούς καθαρισμούς υγρών αποβλήτων μικρής κλίμακας στην Ευρώπη και την Ασία. Το νερό σε λίμνες μπορεί να καθαριστεί αποτελεσματικά αποτρέποντας τις δυσοσμίες. Η ποσότητα λάσπης μειώνεται σημαντικά και έτσι το νερό γίνεται κατάλληλο για πόση. Στο δίκτυο αποχέτευσης οι ενεργοί μικροοργανισμοί αλλάζουν την μικροβιακή δομή και καλυτερεύει ακόμα περισσότερο η ποιότητα των λυμάτων στο βιολογικό καθαρισμό. Στη συνέχεια η διαδικασία ολοκληρώνεται στο φίλτρο εδάφους όπου έχουν εγκατασταθεί οι κατάλληλοι μικροοργανισμοί που λειτουργούν με τη παροχή οξυγόνου από σωλήνες αερισμού. Το αποτέλεσμα είναι εντυπωσιακό στην ποιότητα του νερού από την επεξεργασία λυμάτων με ΕΜ. Το όριο βιολογικής και χημικής οξυγόνωσης (BSB, CSB) εξελίσσεται θετικά και η ανακύκλωση του νερού δίνει τη δυνατότητα της χρήσης του στην άρδευση.

Πηγές:

1. Ιστολόγιο Ενεργοί Μικροοργανισμοί. 

2. oiko-em.gr, Εφαρμογές της τεχνολογίας των ΕΜ σε διάφορους τομείς. 

3. solon.org.gr, ΕΝΕΡΓΟΙ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ – ΤΟ ΘΑΥΜΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ — Σειρά Βιοτεχνολογία. 

4. pallasathene.gr, Ενεργοί Μικροοργανισμοί. 

5. full-time.gr, ΕΜ™(Ενεργοί Μικροοργανισμοί).