Γράφει ο Φώτης Παπαϊωάννου
Κοινωνιολόγος

To 2010 το ΕΤΕΡΠΣ –κύριο χρηματοδοτικό εργαλείο του Υπουργείου Περιβάλλοντος– (Εθνικό Ταμείο Εφαρμογής Ρυθμιστικών και Πολεοδομικών Σχεδίων) αντικαταστάθηκε από το «Πράσινο Ταμείο», του οποίου η δημιουργία, η ονομασία και ο σχεδιασμός, η προβλεπόμενη ενίσχυση με κονδύλια και τα υποθετικά πλάνα αναδάσωσης, αναπλάσεων αστικών κ.λπ. είχαν δημιουργήσει ένα κύκλο από συζητήσεις και μεγάλες προσδοκίες.

Συγκεκριμένα είχε γίνει λόγος (από την τότε νέα υπουργό) για αναδασωτέο σχέδιο 100.000 στρεμμάτων για την Αττική, χρηματοδοτούμενο από το ταμείο με το ποσό των 45 εκατομμυρίων ευρώ, ενώ ένα χρόνο αργότερα (2011) ο νέος υπουργός ανακοίνωσε «πομπωδώς» χρηματοδότηση δράσεων έως του ποσού των 400 εκατομμυρίων έως το 2014. Προβλεπόταν επίσης (αν και προ του «μεσοπρόθεσμου προγράμματος» και μνημονίων) ότι θα ενισχυθούν τα κονδύλια προς τους δήμους – η ενίσχυση των οποίων από το ταμείο είναι τεράστιας σημασίας για τις δράσεις και τον σχεδιασμό τους, τα σχετικά με την έρευνα και την καινοτομία ζητήματα. Γενικότερα, δόθηκαν υποσχέσεις ότι, και παρά το ξέσπασμα της κρίσης, δεν θα περιοριστούν –όταν δεν θα ενισχύονται– τα κονδύλια που αφορούν αστικές αναπλάσεις, αναδασώσεις, προστασία θαλασσών, πυροπροστασία, απαλλοτριώσεις κοινόχρηστων χώρων, υποστήριξη φορέων Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών, δηλαδή το μεγαλύτερο κομμάτι περιβαλλοντικών δράσεων.

Τι ακολούθησε από τότε; Πριν ένα χρόνο η δέσμευση από το μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό πρόγραμμα του 95% των χρημάτων του από το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων, για να ακολουθήσει, τις μέρες αυτές, με πράξη νομοθετικού περιεχομένου μάλιστα, η δέσμευση για διάθεση μόνο ποσού 2,5% από τους πόρους του, δηλαδή μόλις 46,5 εκατομμύρια ευρώ για το 2013 –που σημαίνει μία περικοπή του μισού προϋπολογισμού–, όταν το ίδιο έχει διαθέσιμα της τάξης του 1,85 δισεκατομμυρίων ευρώ. Το ταμείο ήλπιζε να την μεταθέσει για το 2014 και τώρα είναι αναγκασμένο να λειτουργήσει στην βάση νέων δεδομένων, ενώ δηλώνεται από τους εκπροσώπους του ότι –αν και οι πόροι του προέρχονται από την νομιμοποίηση υπαίθριων χώρων, από το 50% του ειδικού φόρου για την βενζίνη και άλλους παρόμοιους φόρους των Ελλήνων πολιτών υπέρ του περιβάλλοντος– δυστυχώς, στα δύο χρόνια λειτουργίας του έχει αποδεσμεύσει πιο λίγα από 70 εκατομμύρια ευρώ, εκ των οποίων τα 14 δόθηκαν για παλαιές οφειλές του ΕΤΕΡΠΣ, ενώ εκκρεμούν και άλλες.

 Η ανησυχία για την ομαλή εκτέλεση του προϋπολογισμού (που είναι στο ύψος των 61,8 εκατομμυρίων ευρώ) είναι έκδηλη από όλους τους παραλήπτες, όπως και τους δήμους και περιφέρειες της χώρας. Ακόμα και οι προβλεπόμενες στο πλαίσιο του προγράμματος «Αστική Αναζωογόνηση» χρηματοδοτήσεις των 16 εκατομμυρίων ευρώ, που στο μεγαλύτερό τους μέρος αφορούν πάγιες υποχρεώσεις δήμων (προμήθεια κάδων απορριμμάτων, λαμπτήρες, παιδικές χαρές, κ.α.) και ήδη έχουν εγκριθεί ή αποταμιευθεί δεν είναι βέβαιο ότι θα αξιοποιηθούν ή ποιο κομμάτι τους θα πιάσουν τόπο. Χωρίς σε αυτά να συμπεριληφθεί το σταθερό ζήτημα του σχεδιασμού για την αξιοποίηση των ήδη δεσμευμένων πόρων, που αφορά και το μεγαλύτερο τμήμα τους (25 είναι τα εκατομμύρια ευρώ για την απαλλοτρίωση οικοπέδων, χωρίς σχετική πρόβλεψη για όλες τις περιπτώσεις), πάντα υπαρκτό στην ελληνική –και δημοτική– γραφειοκρατία και την «χαλαρή λειτουργία της», που επιτείνει η σκληρή κρίση και η δημοσιονομική προσαρμογή που δυστυχώς αφορά και την τοπική αυτοδιοίκηση. Το «πράσινο ταμείο» επισήμως δηλώνει ότι θα εκτελεστεί ο προϋπολογισμός, αν και το ίδιο είναι υπεύθυνο για την τήρηση των θεσμικών πλαισίων (όρων-λειτουργιών) κάθε έργου και όχι για το σύνολό του και, κυρίως, την αξιοποίησή του, που θεωρεί έργο της τοπικής αυτοδιοίκησης, ένα άλλο θέμα που αφορά μία μεγάλη ξεχωριστή συζήτηση. Οι δήμοι, τα περιβαλλοντικά τους τμήματα και φορείς, οι σύλλογοι-φορείς διαχείρισης και προστασίας περιοχών, δασών, υδάτινων πόρων, οι οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών όμως ανησυχούν έντονα από την εξέλιξη αυτή .

Ίσως –εκτός από το αρνητικό της εξέλιξης– να υπάρχει και κάτι θετικό, που συνίσταται στην αναζήτηση και στην δημιουργία δομών αυτοδιαχείρισης, συλλογικής δράσης, δράσεων, πόρων ακόμη που θα παρακάμψουν τις δυσκολίες και θα συμβάλλουν σε έναν νέο τρόπο συνδιαχείρισης και λειτουργίας-δομής που θα υπερβαίνει τις αγκυλώσεις .